Lesbók Morgunblaðsins - 27.07.1969, Blaðsíða 8

ÁSGEIR JAKOBSSON
KIMPAN
jr
fl
KAPLASKJÓLI
Kempan sjálf áttræð os dansilti seibekknrinn.
Nú er Ján Tómasson orðinn
áttræður og sér ekki á karli.
Jón hefur unnið sér margt til
frægðar um dagana og hefur
frá mörgu að segja, sem yngri
mönnum þylkir fróðleikur.
Hann etr nú einn af þeim
fáu mönnum, ef þeir eru
þá notokrir eftir, sem voru
á sjó og lentu í hrakn-
ingum í veðrinu mikla þegar
Ingvar fórst, Emelía og Sophie
Wheatly. Jón er annar tveggja,
sem 3 lífi eru nú af fyrstu
skipshöfn Jóns forseta og því
lifandi heimild um fyrstu
veiðiferð þesis sögufææga
sikips. Jón er nú líkast
til eini lifandi þeirra, sem
syntu Nýánssundið fyrstu
árin. Hann synti á nýársdag
1911 og 1912. Jón var með
enskum og hefur enskt fljóta-
próf, en það hafa ekki margir
fslendinigar. Hann iðkaði grísk-
xómverska og íslenzka glímu
með Sigurjóni á Álafossi og
iðkaði aflraunir, teiknaði
togara, sem tók öllum
togurum fram, sem þá voru
þekktir og hann málaði mynd
þá sem hér er á síðunni 10 ára
gamall, en það var fátítt að
unglingar föndruðu við slífct
fyrir aldamót. Loks var það,
þegar Jón var orðinn gamall
og taldi sig ekki lengur geta
fylgt hinum yngri mönnum að
hann settist í læri hjá sænsk-
um og fór að selja fólki skó-
innlegg og var með fyrstu karl-
mönnum hér til að læra það.
Þegar menn hafa lifað langan
aldur og viðburðaríkt líf, verða
smá-bl'aðaviðtöl við þá um ævi
þeirra heldur rytjulegur sam-
setningur. Að baki hvers atrið-
is, sem hér er drepið á er löng
siaga. Þetta eru semisé einis kooi-
ar punktar eða staksteinar og
hefur Jón orðið.
„Mannskaðaveðrið 7. apríl
1906 er ölium minnisstætt, sem
annars voru komnir til vits,
þegar það var. Það fórust 69
menn í þessu veðri. Einn mann
tók út af Valtý, 48 menn fór-
ust með sfkúíunum Emelíu og
Sophie Wheatly á Mýrumium og
loks 20 menn með Ingvari hér
á Hjallaskerinu við Viðey og
varð mönnum það mesta harms-
efnið, vegna þess, að það blasti
við fólki héðan úr Reykjavík,
en auðvitað hafa slysin á Mýr-
ungum gerzt með svipuðum
hætti. Ég var á dkútunni Haf-
steini með Jóni Ólafsisyni, siíðar
alþingismanni og banlkastjóra
en hann var mifcill slkipstjóri.
Þetta var mín fyrsta vertíð
til sjós. Þann 27. marz vorum
við staddir suður á Selvogs-
banka og var reytingsfiskur
undir. Upp úr hádeginu fór að
hvessa af norðaustri og veður-
útlitið var sikuggalegt. Við fór-
um því að gera sjöklárt, þrírifuð
um og lögðum skútunni til. Það
stóð heima, að þegar við höfð-
um lokið við að ganga frá, var
komið kolvitlaust veður. Það
sást ekki út fyrir borðstolklkinm
þá 8 sólarhringa, sem við lág-
um þarna til drifs. Skipið varð-
ist vel áföllum. Þær vörðu sig
endalaust þesisar slkútur etf þekn
vair ilaglt til í tækia táð, en á
formiðdagsvaktinni þann 4. apr-
íl verður það, að það ríða á
skipinu brotsjóir á bæði borð
og kaffærðu það, stórseglsbóm-
an brotnaði eins og eldspýta og
allt lauslegt ofandekks, fiski-
kassar og þess háttar hvarf fyr
ir borð. Þessi ósköp stóðu ekki
nema andartak, en þá kyrrðist
sjórinn og ákútan varði sig,
eins og áður. Vindur gekk til
austurs í sama mund en hríðin
hélzt áfram. Strax og við feng-
um færi á og skútan var kom-
in úr kafinu fórum við að dytta
að ofandekks, svo sem kostur
var á.
Þegar vindur hafði gengið til
austurs og hægt hafði vair tefcið
til að sigla. Seinni part dagsins
stytti upp hríðina og það sást
til lands í fynsta slkipti í þessa
8 sólarhringa. Við sáum til
jökuls og héldum fyrst, að það
væri Eyjafjallajökull, en við
nánari aðgát reyndist þetta vera
Snæfellsjökull. í stað þess, sem
við höfðum reiknað með að
driftin yrði mest austur með
landinu þessa rúmu viku, sem
við lágum til drifis og sáurn
ekki til lands, hafði okkur drif
ið meir vestur ó bóginn og við
vorum því ekki í vafa umhvar
við höfðum verið, þegar við urð
um fyrir áfallinu mikla, okkur
hafði rekið yifir Geirfuglaslker-
in. Á þeim skerjum hafa marg-
ir steytt og eru fæstir til frá-
sagnair og tvær akútur veit ég
um, sem örugglega fórust á þess
um skerjum —en það er nú
önnur saga.
Við komumst inn til Reykja-
víkur þann 6. apríl eftir 3ja
vikna túr og höfðum þá verið
matarlausir um hríð, vegna þess
að eldsneytið var þrotið ogvið
gátum ekki soðið okkur fiskinn
sem var í lestinni. Einnig vor-
um við orðnir vatnslausir.
Þegar við komuim inn til
Reykjavíkur og lögðumst á
höfnina, var veður komið á
vestan rneð éljagangi en þó all-
hægt veður. Við lögðumst fyr-
ir stjórnborðsakkeri í skjóli við
Grandann og Örfirisey. Kvæntu
mennirnir allir hröðuðu sér frá
borði, svo sem kvæntra manna
er siður, þegar komið er í
heimahöfn, en við þrír sem
akfci áttum á neitt víst að róa
í landi vorum hafðir um borð
að gæta skipsins og átti að
færa okkur mat um borð. Það
var orðið áliðið kvölds hinn 6.
apríl þegar mennimir fóra í
land og var þá vel fært róðrar
báti milli skips og lands, og
væntum við báts fram til okk-
ar innan efclki langs tíma því að
garnir okkar gauluðu orðið svo
að heyra mátti langar leiðir.
Þessi bátur kom ekki það
kvöldið. Hann herti skyndilega
veðrið svo að ófært varð um
höfnina. Við máttum því enn
herða sultarólina. Við slökuðum
einum lið af keðju til viðbót-
ar því sem úti var og fórum
síðan niður í lúkar tíndum á
okkur allar þær spjarir, sem
finnanlegar voru og lögðumst
til hvíldar. Við vorum þreytt-
ir og slæptir og sulturinn varn
aði okkur ekki svefns, þó hann
væri sár. Ekki höfðum við
lengi dormað, þegar við heyrð-
um að bátur skall í skipshlið-
inni. Við blessuðum skipsfélaga
okkar fyrir að brj ótast um borð
í myrkri og foráttu veðri, og
rukum upp að taka á móti
þeim. Það reyndist enginn bát-
ur vera við skipshliðina og eng-
an sáum við manninn. Við stóð-
um nú þarna í hríðinni og
myrkrinu ofan dekks og bölv-
uðum og vissum ekki hvað við
ættum helzt að halda um þenn-
an atbuirð. Þegar við töldum
sýnt, að hér væri enginn lif-
andi maður á ferð. fórum við
niður aftur vonsviknir og
hreiðruðum um okkur á ný.
Veðrið fór harðnandi og var
Ikoimið afspyrnuveður. Elkiki
höfðum við lengi verið niðri,
þegar við heyrðum mikinn fyr-
irgang uppi og var keðjan dreg-
in fram og aftur um dekkið,
líkt og verið væri að mana
'hana, en svo er það kallað, þeg
ar bugtir eru lagðar á keðjunni
svo að hún sé klár til að renna
út, ef með þarf.
Við tpldum rétt að athuga
hvað nú væri á seyði og fór-
um upp, en sáum engan mann
og ekki að hróflað hefði verið
við keðjunni og hurfum við þv£
niður aftur. Sama sagian endtur
Skatthol hershöfðingjans sæla.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27. júllí 1969