Lesbók Morgunblaðsins - 27.07.1969, Blaðsíða 13

tiiomvang- nerangur
bliðlund og kaldrana
Maðurinin lofar þá hönd, sem
lyftir tónisprotanum.
í níunda ljóðinu er efcki allt
með felldu:
Engin rödd fer tónstiga vorsins
né fctar brattan hamarinn
á mosaskóm.
Og:
Kvíðbogi er borinn að
strengjunum,
strokinn liturinn
af enginu.
Sá dóm-ur er felldur, að land
ið sé í mútuim.
í tíunda ijóði er dregin upp
mynd af baðstofu m-eð litlu
auðu rúmi u-ndir Skarsúð. Allt
er grafið í snjó, norðanstorm-
urinn næðir in-n.
Ellefta ljóð hefst á setn-
ingu, sem arunað ljóð endar á,
aðeirts orðaröðin er breytt:
„Ástin fer á undan og beyg-
ir klettana.“ „Eiran sér eyðist
tónminin og deyr“, stendur líka
í þessu ljóði.
í tólfta Ijóði „hillir undir tón-
rí'kt sumar.“
Leikið frjálst land
af nýrri þjóö
inn í nýja tið.
Ljóðimt lýkur á orðutn, sem
lýsa viðfangseif-ni þess betur
en langar skýringar:
Verði hljómur,
scgir röddin.
Og himinninn
iyftir tónsprotanum.
Ekki sa-kar að mi-nnast loka-
orða fyrsta ljóðs um gjöf him-
insinis.
Ljóst er að Lamdslag, er
þjóðfélagslegt ljóð. Ein fjallar
það ekki líka um uppljómun
hugane? Þannig mæ-tti spyrja.
Mest er um vert, að skáldiniu
tekst í þessu langa ljóði að
stilla hljóðfæri sin á þanin veg,
að við finimum návist inmblásins
og m-argræðs Skáldskapar.
Segja má að lærdómur Þor-
geirs Svei-nibjarniarsoniair birtist
í Landslagi með óvéfengjanleg-
um hætti. Ljóðið hefði hanin
aldirei ort á-n kynima af því
djarfasta og nýstárlegasta í nú
tíma-skáldskap. En án þeirrar
persómulegu r-eynslu, sem er
h-ams eigin, væri Lamdsl-ag að-
einis reykur og hjóm. Hefð og
módernismi í skáldskap búa
saman í bræðralagi í Landslagi.
Sá hljómur, sem af þeirri sam-
vinrau hlýst, hefur sjaldan ver-
ið skærari í verki ísle-nsks
-Skáldis.
Þriðji kafli Vísna um draum-
imn, hefur einlkunnarorðin:
„Með degiimum nýr tómn í þitt
land.“ Fá skáld hafa komið jafn
skemmtilega á óvart og Þor-
geir Svein-bjarmarson.
SMÁSAGAN
FraimlhaOid af blls. 5.
in og skrumskældi andlitið
eins og henni væri skemmt.
Allra augu beindust fyrst að
dótturinni, því næst að gestin-
um, sem sat rólegur á miðju
gólfi og drap tittlinga, eins og
ekkert væri um að vera. Þeim
virtist því einsýnt, að þau
yrðu að bíða og sjá, hverju
fram yndi, en hundurinn stóð
samstundis upp, gekk að rúm-
inu og stökk upp í það, eftir
að hafa athugað það vandlega.
Frá rúminu leit hann niður Xil
þeirra, eins og hann væri að
biðjast fyrirgefningar. Hann
þefaði um rúmið, rótaði í því
miðju, og bjó sér bæli, eins og
hunda er háttur, hringaði sig
og lagðist með trýnið undir
rófunni.
Hann tók brátt að stynja
þunglega og rymja, því næst
lok-aði hann augunum.
Allir viðstaddir nálguðust
rúmið með gát, stóðu hringinn
í kringum það og héldu sam-
talinu áfram.
„En hvað hann lagðist fallega
fyrir . . . rétt eins og herra-
maður,” sagði konan.
„Hann tók sinn réttmæta
hvílustað, eins og siagt er“,
bætti Nikac við.
„Hann ruddist inn í annarra
hús . . . hver vill verða fyrir
slíku?” sagði systir Franes
stundarihátt, svo að allir mættu
heyra.
„Hann gæti verið fjandinn
sjálfur í hundslíki . . .” hvísl-
aði Markutina skelfdur.
„Hvað ætti hann svo sem að
vera annað?” bætti Kazo við
dálítið ertnislega. Honum varð
litið á Frane og dró sig í hlé,
eins og hann byggist við árás.
„Hvað sem hann er,” hróp-
aði Frane snöggreiður, þá kom
hann til mín. Hvaða grillur ger-
ið þið ykkur svo! Hann var
fullur efasemda.
„Ég skal drepa hann, svo
að . . .” Shaka þreif um axar-
skefti, sem stóð úti í horninu.
„Nei, nei . . . það má ekki!”
Mara var dauðhrædd.
Hundurinn leit til hennar
dreymandi augum og deplaði
þeim góðlega og sakleysislega.
Það var augljóst, að hann
fylgdist ekki með samræðunum.
„Láttu hann í friði, láttu
hann vera . . .” Frane hleypti
brúnum. Hann virtist reiður.
„Góðir vinir,” sagði Shpirk-
an hátíðlega, „þetta er nú þorp-
ið okkar . . . hver vill, að það
leggist í eyði . . . Hvað ég vildi
segja? . . . Þetta yndisl . . .
.þetta þorp verði yfirgefið af
guði og mönnum . . . þetta . . .“
Hann horfði yfirlætislega á
hunidinn og þaigniaði við, leiit til
hinna, eins og hann spyrði þau:
„Er hér allt með felldu?” og
hann fcrefðist stuðnings þeirra.
„Hvað um þorpið? Hvað um
þorpið? Ó, nei, hættu . . . þetta
eru engin vandræði fyrir þorp-
ið, heldur heimili mitt. Ég vil,
að málið verði útkljáð . . .”
hrópaði Frane ákveðinn og
vai'ð skyndilega litið til hunds-
ins.
Allir þögðu.
„Hum, hum,” hóf Nikac spek-
ingslega máls, „hver veit, hvað
guð ætlar mönnunum . . . hver
veit, hvað verður þeim til
gæfu eða ógæfu.”
Frane virti þau fyrir sér og
vænti stuðnings þeirra. Þau
stóðu í þungum þönkum og full
eftirvæntingar. Þau stóðu
þögul og virtu fyrir sér þennan
fallega, vingjarnlega hund með
silkimjúka feldinn og greind-
arlegu augun.
„Við skulum biðja”, sagði
systir Shpirkans, piparmeyjan
Kata.
„Hum?” Þau horfðu öll á
hana með eftirvæntingu, en á-
hugi þeirra dofnaði fljótt.
Kata, með kringlótt augun og
þunnar framstæðar varir, bjóst
við, að uppástungu hennar yrði
vel tekið.
„Ég segi ykkur, að hann kom
ekki hingað að ástæðulausu . . .”
sagði Nikac til frekari áherzlu
á því, sem hann hafði áður lagt
til málanna.
Þá tók Shpirkan til máls
smeðjulegri röddu og horfði
vingjarnlega á 'hundinn, eins og
hann vildi ekki styggja hann,
en tók að hrósa honum:
„Hundar eru oft vitur
dýr . . . mjög vitur . . . lið-
þjálfi nokkur átti hund, og
hundurinn keypti dagblöðin
fyrir hann.”
Markuina skildi háttvísi
hans, og til þess að gera gott
úr orðum sínum og gefa einnig
gott fordæmi, sagði hann:
„Hundurinn er förunautur
mannsins . . . Þeir segja, að
bundur nokkur . . . það heyrði
ég með eigin eyrum . . . hafi
setið geltandi á leiði húsbónda
síns, unz hjarta hans brast, rétt
eins og hann væri mennskur
maður.”
„Og ég hef heyrt,” Kazo
greip nú inn í umræðumar,
sneri sér frá hundinum og mælti
lágum rómi, svo að Ma-ra
skyldi heyra, „að sál húsbónd-
ans færi í hundinn hans, meðan
hann svaf, og hundurinn flakk-
aði um allan heiminn, en hús-
bóndinn lá eins og dauður væri
í rúmi sínu. Sál hans átti að
losna, ef einhver væri svo
misikunnsamur að bera hund-
inn yfir niu fjöll, til vatn-
anna ...”
„Hvaða vatna?” spurði Shaka
með Mtilsvirðimgu.
„Hvaða vatna . . .?” Kazo
fyrirleit þessa spurningu, þar
sem hann vissi ekki, hverju
hann átti að svara. „Hann varð
að bera hann yfir niu fjöll.”
„Talið varlega!” bað Mara
lágum rómi og leit óttaslegin á
hundinn. Augu hennar leiftr-
uðu.
„Og,” hélt Kazo áfram, „og
hann . . .”
„Uuummmmuumm,” urraði
hundurinn í svefninum, og
Kazo þagnaði og tók andköf.
Það varð þögn, svo að saum-
nál hefði 'heyrzt detta.
Fólkið var allt í uppnámi.
Mai-kutina, sem var hringjari
og meðhjálpari, gekk til Franes,
guðræknislegur á svip, og hvísl-
aði í eyra hans:
„Ég legg til, að við sendum
eftir prestinum,” og hann
gaumgæfði hundinn vandlega.
„Já,” sagði Frane,” við gæt-
um heyrt, hvað hann segir.’
„Ágætt, sendu Shaika".
Fran-e tók Shalka afsáðis.
„Fáðu lánaðan hestinn hans
Luka og sæktu prestinn . . .
hann verður kominn um níu-
leytið.”
Shaka hristi höfuðið:
„Hum?” Og fullur hátíðleika
virti hann fyrir sér hundinn,
sem svaf nú vært.
Frane gat naumast fengið
hann til að fara ásamt fylgd-
armanni út í þorpið til að sækja
prestinn.
Þegar Shaka var f arinn, sagði
Shpirkan mjög alvarlegur:
„Ég hefði ekki sent eftir
prestinum . . . hum . . . Þið
sjáið, að dýrið . . . þarna . . .
liggur rólegt eins og lamb . . .
Hver veit, hvað presturinn tek-
ur til bragðs . .”
Frane varð snortinn.
Mara neri saman höndum:
„Vinir mínir, hvað er
hann? .... Hvers vegna kom
hann til okkar?”
„Ég mundi drepa hann, og allt
yrði í lagi,” sagði einhver að
baki hinna.
„Lofið mér . . .” Kazo oln-
bogaði sig áfram. „Ég skal svo
sannarlega spyrja hann, hvað
hann vilji . .
„Um hvað ætlarðu að spyrja
hann, hvað ætlastu fyrir? . . .
Hvers konar fyrirgangur er í
þér hér!“ Markutina hratt hon-
um reiðilega frá. hræddur um,
að allt yrði til lykta leitt án
tilstuðlan prestsins.
„Sko, ég, ég, ég,.. .” Kazo
skók hnefann framcin í Marku-
tina.
„Nei, það verður ekki af
þvi,” sagði Markutina og gaf
thonum olnbogasikot.
„Svona, svona . . . .“ Frane
lyfti hendinni hátíðlega:
„Svona . . . .“ það virtist, sem
hann ætlaði að segja eitthvað
mikilvægt.
Um leið reis hundurinn upp.
Hann leit viðutan á fólkið.
Hann var ekkert hissa á fjöl-
menninu. Hann teygði rösklega
úr sér, geispaði og hristi allan
skrokkinn, eins og hundar gera.
Því næst stökk hann umsvifa-
laust niður á gólf og stikaði
löngum skrefum til dyra, virti
engan viðlits, jafnvel ekki
Frane, sem stóð næst honum
með armana krosslagða á brjóst-
inu, eins og hann stæði fyrir
innan i búðinni sinni. Öll viku
þau ósjálfrátt til hliðar fyrir
hundinum.
Þau horfðu á eftir honum,
teygðu hálsinn og stóðu eins og
negld í sömu sporum.
I tunglskininu fyrir utan
sást hundurinn staðnæmast neð-
ar í götunni, lyfta upp löpp,
eins og hunda er háttur, og
væta þröákuld.
Því næst hvarf hann út í
mynkrið.
Hneykslismál
FraimihaM atf bls. 2.
hér hafa verið nefndir vinistrisinnar
eru oft taldir til lýðræðisflokks Róma-
bongar. Ein um lýðræði á nútíma mœli-
kvarða hefur ek'ki verið að ræða í Róm,
þar sem tvær greinar mamnkyraskns
voru með öllu óvirkar — koruur og
þrælar. Clódía og Clódíuis vonu hvort
um sig forvígismeim þessara tveggja
igreina.
Ráðþrotið, sem systkiniin femgiu að
reynia, er niú á dögum allþskkt mieðal
fólkis, sem teiur sig hafa gild röik fram
að fæna eða bera fram saininigjarnar
kröfur, en fininiuir að „kerfið“ er því
hvarvetn.a þrándiur í götu til fordóma-
lausrar áiheynnar eða til að láta að sér
kveða í stj órmuin anmáluim. Það verður
að láta mótmæli sín koma fram í að-
gerðum. Eftir því sem ráðþrotið magn-
ast, verða aðgerðirnai' stærri í sniðum.
Auðvelt er að koma auga á þá sál-
fræðilegu skýrinigu á lauslæti Clódíu,
að hún hafi verið ástfamigin af bróður
símum. En sálrænar flækjur heninar
tóku á sig mynd rökræranar þjóðfélags-
hyggju. Hún hafði til siðs að kretfja
friðla síin-a um eiinn quiadiriaras — smá-
peninig sem var aðgamgseyrir að almeinin
in'gsböð'Uim Rómaborgar: þetta var
heninar athugasemd um stöðu róm-
verskra kveona.
Clódíus greip til aðgerða, sem erfið-
ara ei að verja vegna þess að þær voru
ofbaMisverik. Hiin.s vegai- verða þær amá-
vægilegar í samanburði við ofbeldi kerf
isims, sem haran var að mótmæla, þar sem
litið var á stóran hóp marana sem hús-
dýr. Það var æliliun Cló'diíusiar í pnetoirs-
embætti því sem hanin lifði ekki að
hljóta, að gefa ölluim leysingjum róm-
verákan ríkisborgararétt með lögum.
En Cíceró segir að haran hafi einnig
lofað ölluim þrælum frelsi.
Hafi þetta verið hin raunvenulega
stjórnmálastefraa Clódíusar, hefur hann
verið maranúðlegasti siðbótarmaðuir forn
aldarinraar — og eiranig sá ’hagsýn.asti og
framisýnasti. Því að athafraa- og sirarau-
leysi það sem ríkti í Rómaborg hlýtur
meistimiegnis að hafa stafað atf ótta við
aðra þrælauppreisn eins og þá, sem
hetjan Spartacus stjónnaði og Crasaus
bældi niður árið 71 f. Kr. Þá var Appí-
usarvegiurimn sviðið fyrir sigursýningu
Craseusar: krossfestinigu 6000 þræla,.
Crassus var illa liðinn vegna auðs sínis
og fjármálabrasksiras, sem fært hafði
horaum hanin. En hanin var og er virðu-
leg peiisóina. Cíceró mat mikils vináttu
hamis. Hann er ekki kaill'aður siðspilltur
i alfræðibókium.
Rómaborg beið þess að einlhver úr
samsteypuhjónaböndiuinium tæki af skar-
ið og endurreisti ein'valdsstjórndraa eða
þá að fundinn yrði upp lýðræðislegur
sósíalismi. Fyrir atbeina Caesars tókst
loks að koma á keisaraveldi þótt eikki
væri fyrr en eftir dauða hans. En svo
virðist sem Clódíus hafi fundið upp
sósíaliamiainm. Hisns vegair k»mu Cícenó og
gæðiragar hans í veg fyrir að Clódíus
gæti 'hrirat 'horaum í frarrakvæmd, og með
því að egraa Clódíus til afbrota (það
er að segja ofbeldis sem kerfið leyfði
ekki) raeyddu þeir hairan til að afla þeim
tilefnis til að korraa honiurn fyrir kattar-
nef. Dómenduan sagði Ciceró, að hefði
Clódíus náð vöMum, hefðu engir heið-
arlegir eiginmeran getað verið öru'ggir
um eignir sinar og jafnvel ekki öruggir
fyrir eiigraum síraum, þ.e. þrælunium. Þeg-
ar Miló var sóttur til saka fyrir óeirð-
irnar, svaraði Cíceró því til sem verj-
andi hams, að dráp Clódíusar væri
greiði við þjóðiraa. Nú getur manini
virzt svo sem Míló hafi drepið síðustu
og beztu von RómaveMis og fengið það
hendur óuimflýjanlegum örlögum
Caesars og keisarairana.
27. júllí 1969 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13