Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1969, Blaðsíða 3

BÖKMENNTIR
OG LISTIR
ITaarlja
TjUYÆ'
t> þa>'
jCpaá)
s Jaa
(4)ítt u
gjíwí'tw
»6c
TERENCE
PRITTIE:
,Segðu hug þinn#
BÓK Giinters Grass, sem hefur að geyma ýmis stjórnmála-
skrif hans, er nýlega komin út í Bandaríkjunum og heitir á
ensku „Speak out.“ Þessi ritdómur um liana birtist í New York
Times Book Beview.
að er kannski heldur há-
steirumt að kalla rithöfundinn
og skiáldið Giimter Gnass Jere-
mías Vestur-Þýzkalands. En
það er þó hlutverkið, sem hann
ætlaði sér, þegar hann geystist
fram á stjórnmálavöllitin fyrir
fjórum árum. Hann var þá um
fertugt og hafði ekki sýnt neinn
áhuga á stjórnmálum fyrr en
hann gerðist allt í einu vígreif-
ur og hávær gagnrýnandi þeirr
ar auðvaldsendurreisnar Kristi
lega Demókrataflokksins, sem
Konrad Adenauer stjórnaði og
skipulagði af svo mikilli lagni
og lipurð. Grass 'hóf þessa spá-
miennsku sína með fimmtíu og
tveimur ræðum í kosningaher-
ferðinni árið 1965. Ræðurnar
flutti hann á vagum Sósíaldemó
krata, en tónninn var hans eig-
iinin.
Allt frá því þetta var, hefur
Grass haft sitt að segja um
hlutina og ævinlega talað af
vitd. Boðskapur hains er vafm-
ingalaus. Konrad Adenauer
skipulagði stjórnn.ála- og þjóð
félagslega viðreisn með sama
móti og Metternich reisti við
hima ílhialds- og afturhaldssömiu
stjórn Austurríkismanna og
Umigrverja eftir 1815. Adeniauer
vildi varðveita hið þýzka þjóð-
félag, líkt og minjagrip frá Vil-
hjálmstímanum. Hann studdi
þetta þeirri trú, að ekkert hefði
breytzt við himar miisheppmuðu
lýðræðistilraumiir Weimarlýð-
veldisins eða hið dýrslega aftur
hvairtf niazismiams. Adenauier var
að gera framtíðaráætlanir
þýzku þjóðinni til handa og
honum varð hugsað til hins fjar
læga blómaskeiðs fyrir heims-
styrjöldina fyrri, þegar Þýzka-
land var bæði auðugt og vold-
ugt. Hann var of raunsær til
þess að hyggjast endurskapa
það tímabil, en hann vildi, að
árin eftir seinna stríð lí'ktust
þessu lönigu liðna skeiði sem
mest.
Bók Giiruters Gnaiss er siafn
ræðna, bréfa og greina, þar
sem skýrð eru helztu andmæli
Útgefandlí Hif. Árvakur, Heykjavlk.
Fnimkv.stj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar: Slguröur Bjarnascn írá Vigur.
JVlatthias Johiannessen.
Eyjólfur Konróð Jónss'on,
Bitstj.fltr.: Gísli Sigurfeson.
Auglýsingar: Árni Garónr Krijtinsson.
Ritstjórn: Aðalstrœti 6. Siml 101CJ.
hans gegn þessari viðreisn.
Hann er fyrst og fremst á móti
hreinræktuðum smáborgara-
hætti stjórnar Kristilegra Demó-
krata, en þeir hafa nú verið
óslitið við völd frá því 1949. Þá
er hann andvígur þeim leiðtog-
um stjórnar þessarar, sem
fylgdu í kjölfar Adenauers. Þar
eru fremstir í flokki hinn fyrir
Gúnter Grass
ferðarmikli og vígreifi Franz-
Josef Strauss og hinn glæsti og
djarfi Kurt Kiesinger ásamt
loddararnum Eugen Gerstenmai
er, sem sveif yfir vötnum í
þýzka sambandsþinginu eins og
verndarengill hins þingbundna
lýðræðis.
Þriðju mótbárunni beinir
Grass gegn ýmsum hagsmuna-
hópum, scm leita fast á þingið
í Bonn. I þeim hópi eru stór-
iðjuhöldar, bændur, flóttamenn
og aðþrengdir blaðakóngar. í
fjórða lagi er hann á móti
stjórnmálalegum fáfræðingum
og er það hálfgert smáræði í
samanburði við hitt. Hinn óupp
lýsti söfnuður Þýzkalands hef-
ur sífellt stækkað á umliðnum
árum. Vera má, að Grass hafi
uppgötvað það eilítið of seint
en hvað sem um það er að segja
hefur hann þar einnig sitt til
málanna að leggja — Reynið
að orða sameiningu Þýzkalands
við áhyggjufullan fituklump! —
segir hann.
Það, sem liggui að baki öll-
um þessum ásteytingum er sá
ótti Grass, að Þjóðverjar verði
sviptir færinu á að koma sér
upp þeirri samvizku, sem þeir
þörfnuðust sannarlega eftir
hörmungar Hitlerstímans. í aug
um Grass er Kiesinger kanzl-
ari tákn þeirra afla, er vilja
svæfa málin. Kiesinger var fé-
lagi í Nazistaflokknum. Enn-
fremiu- sagði hann sig aldrei úr
flokknum, og það er öllu verra.
Ástæðan hlýtur að hafa verið
sú, að hann hafi ekki viljað
eiga neitt á 'hættu Eftir að naz
istar hrökkluðust frá völdum
hófst Kiesiniger handa um að
koma sér í álit hjá hinum nýju
herrum. Hann liafði ýmislegt til
þess að bera, að svo gæti orðið.
Hann var glæsilegui, frjálsleg-
ur og hafði forystuhæfileika í
stjórnmiálum. Adenauer not-
færði sér Kiesinger, en treysti
honum ekki og sendi hann í
hálfgerða stjórnmálaútlegð til
Baden-Wurtemberg. Er hamn
sneri aftur til Bonn varð hann
frambjóðandi til forystu Kristi-
lega Demókrataflokksins og
jafnframt stjórnar Vestur-
Þýzkalands. Kiesinger hyggst
halda kanzlaraen.bættinu eftir
haustkosningainar og hyggur
gott til sýndarsambands við
Sósíaldemókrata, en það yrði
nokkurs konar æfing í stjórn-
málalegum sjónhverfiragum. Svo
fer að virðast, 3em Kiesinger
hafi engin önnur áform eða
markmið í huga, en það að
halda sessi sínum.
Þetta þykir Grass óheyrilegt.
Hann heldur því fram, að það
sé glæpsamlegt, að fyrrum niaz-
isti sfculi taka að sér forystu
vestur-iþýzfcrar stjómiar. Hann
vill, að Vestur-Þjóðverjar hugsi
af meiri aivöru um sameiningar
vanda lands síns, en leggi að-
eins minni áherzlu á offram-
leiðslu og bankainnistæður.
Hann vill sem sé, að Þjóðverj-
ar forheimski 3ig ekki á því að
bæta stöðugt lífskjör, sem eru
prýðileg fyrir, heldur snúi sér
að því að þróa lýðræðið og hafa
þar mannlegar tilfinningar og
skynsemi að grundvelli. Grass
er því ekki svo ólíkur Jeremí-
asi, er aJHt kairaur til ailis; hann
hefur boðskap fram að færa.
Og hann fjallar í fáum orðum
um það, að Þjóðverjax verði að
gefa því meiiri gaum en áður í
hvers kyns samfélagi þeir búi
og hvers kyns þjóðfélag sé
æskilegt.
Kafilar þessarair bókiar Gúnit-
ers Grass gneista af anidríki,
skilningi og sérkennum hans og
sízt er að undra þótt manni
verði á að gleypa við skýring-
uraum edns og þær koma fyrir.
En mynd Grass af kyrkingslegu
vesituir-þýziku lýðræði er alls
kostar rétt upp dregin. Komdð
hefur verið á lýðræði og öllum
þess stofnunum. Landsmenn —
og Grass ekki sízt — hafa full-
komið tjáningarfrelsi og eiga
ólíkt hægara um vik, en nokk-
um tímia fyirir í sögu Þýzka-
larads. Lemigd má telja
fram röík á móti nýrri
Þýzkri hervæðinigu, en Sam-
banidisheriinin er ekki svo slæm-
ur af „bongairaher" að vara.
Einnig má leiða rök móti skipu-
legum andkomruúnisma, en
Þýzkalamd hefur eigraazt vini
fyriir samband sitt við Vestur-
velain.
Gúrater Grass verður a!ð
halda áfram skriftum og ræðu-
höldum og fleiri Þjóðverjar
ættu að fara að dæmi hans
liggi þeiim eittihvað á hjarta.
Þjóðverjar verða sjálfir að
leysa vanda sinn.
Ciuseppe Ungaretti:
Minning
Hann hét
Múhameð Sceab.
Afkomandi
hirðingjaemíra
stytti sér aldur
af því hann átti ekki Iengur
föðurland.
Hann elskaði Frakkland
og skipti um nafn.
Hann varð Marcel
en ekki Fransmaður
og gat ekki snúið aftur
í tjald ættflokks síns
þar sem hlustað er á sönglanda
Kóransins
meðan dreypt er á kaffi.
Og ekki gat hann heldur
leyst úr viðjum sönginn
um brottför sína.
Ég fylgdi honum
ásamt forstöðukonu hótelsins
þar sem við bjuggum
í París,
rue des Carmes 5,
við nöturlegan brekkustíg.
Hann hvílir
í Ivrykirkjugarði
útborg sem alltaf
lítur út
eins og eftir markað.
Kannski er ég sá eini
sem enn man
að liann var til.
Jóhann Hjálmarsson þýddi.
24. ágúisit 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3