Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1970, Blaðsíða 1

Jafn
gamalt
mannkyninu
Samantekt um skattheimtu
fyrr á tímum
Margir hafa skattarnir verið: Þrældómur ^
Mannskattur ^ Gluggaskattur Kvenna-
búrsskattur ★ Andrúmsloftsskattur Jc Skart-
gripaskattur ^ Munaðarskattur ^ Virðing-
arskattur Skeggskattur ^ Fuglaskattur
★ Hvíluskattur.
Enginn getur eytt meiru en
Ihann afiar, án þess að illa fari.
Þetta einfalda viðs'kiptaiögmál
er þekkt meðal allra þjóða á
öllum tímum. Það snertir ein-
stakling sem fjölskyldu, þann
fátæka sem hinn ríka. Og það
er meginlögmál allra ríkis-
stjórnia.
Sérhver ríkisstjórn verður
að gera fjárha'glsáætlun, þar
sem tekjur og gjöld svaira til
hvors annars. Skattakerfi nú-
itíma þjóðfélaga verður að
vinna úr að mestu með reikni-
vétan. En það þýðir að hinn
almenni borgari skillur oft ekki
hinn flókna útreikning við það.
Jafnvel sérfræðimgarnir eiga
fullt í fanigi með að hafa yfir-
Œ'it yfir skat'takerfið, því víða
eru nöfn skattanna svo mörg
að þeir geta ruglazt í því, hvað
er hvað.
Franski gamanteikjahöfund-
urinn Verneudl orðaði það á
gamamsaman hátt í bók sinni
„Kennslubók fyrir s'kattgreið-
endur“ á þann ve»g, að „þeir
sem ekki skildu skattakerf-
ið, yrðu að greiða hluta af
skatti þeirra sem skiildu það of
vel“!
Söguökráninig og skáldskap-
ur allra þjóða og alira alda
igeyma ótal tilvitnanir um
ekattamál, þar sem vitnað er
til þrældómslaga o»g annars
þess háttar. Augsýniilega hafa
þeir á fyrri tímum verið marg-
fallt harðdrægari og persónu-
legri, he'ld'ur en við þekkjum
almennt til nú á tíimum, sem
bygg't var á gjörræði valdhafa
hvers tíma og hugvi'tissemi til
skattpáninigar þegnanna.
Jafnvel áður en maðurinn
komst á svonefnt menningar-
stig, var hann háður ska/tit-
lagningu. Iiægt er að finna
daemi um Slíkt meðal frum-
stæðra þjóðifloklka í Ástralíu.,
®em lifa þar á samia stigi og
steinaldarmaðu'rinn. Minnstu
samfélög þessara þjóðfélags-
brota hafa 20—30 manma
hópa, sem sjá uim veiðar fyrir
ailan flokkinn og er skylt að
láta hliuta af veiði sinni til
allilra. Uppskiftin fara eftir
mjög miákvæmiuim reglum, og
skattsvik eru nær óþekikt, því
skatt'greiðendurnir trúa á guði
og djöfla, sem muni hegna þeim
grim.milega fyrir slíkan óheið-
arieika með veikindium eða
snöggum dauðda.ga.
Fyrsitu skaititalög sem kuinn-
U'gt er um eru frá Egyptalandi,
Kína og löndu'nuim mi’lli Tigris
og Eufrat. Á 5.000 ára gömlum
fieygirún.a töffum er skráð, að
það sé eðfilegt að tigna prins
eða konumig, en mönnum beri
að óttast ska.ttstjórann. Frá
svipuðum tíma er elzta skrá-
setning sem fundizt hefur í rúst
um Sumerisku borgarinnar
Lagash um sikattlagnimgu þar.
Ein elzta skat'tila'gninigarað-
ferð sem almennt tíðkaðist var
þrælahald fyrri alda, og þekkt-
ist einnig í Evrópu. Það var
greiðsla með líkamlegu erfiði.
Frægasta dæmið um siíkt, er
bygging Cheops pýramídans í
Egyptalandi. (Um 2500 f. K.)
Hann var um 20 ár í byggingu,
og talið er að um 100,000 manns
hafi verið þar stöðuigt að
vinnu. í þetta stórbrotna minn-
ismerki voru motaðar stein-
blokkir a»llt að 300 tonn að
þynigd, sem fluttar voru aila
l'eið frá Ethiópíu og aillit unnið
af hamdafli.
Til eru steinskurðarmyndir á
minnismerki frá borginni
Sakkar, um 2300 árum f. Kr.
sem sýna fólk vera að greiða
skatta sína í nautgripum, korni
og öðrum landbúnaðarvörum.
Forn-Eigyptar voru skyldaðir
til þess að krjúpa á kné fyrir
Skattheimitumönniuim tii þess að
biðjast vægðar. Sem var þó
ekki alltaf fyrir hem'di.
Salómon konungur, sem við
þekkjum úr biblíunni þurfti að
hafa þúsumdir þræla til þess að
safna saman og flytja sedruis-
viðinn, sem notaður var til
byggingar hailar hans í Líban-
on, og í skipabyggingar.
Minos konungur á Miðjarð-
arhafseyjunni KrJt byggði upp
menninga'rþjóðfélag, sem stóð
yfir tímabilið 3000 til 1200 f. Kr.
innleiddi ja.fnvel manmfórnir
við skattlagningu. Grikkir mót
uðu utm hann þjóðsaignamynd-
ina um Minotaurusinn siem áttti
að leymast í kast'aianum Knoss-
us, þar ssm fórna varð ung-
meyjum og unigum piltum hon-
um til viðurværis. Hinir mibliu
herkonungar Rómaveldis léitu
reisa ótal minnismerki um
hernaðarsigra sína, og notuðu
hertekna menn í þrældómi til
þess að byggja þau.
Slíkar aðiferðir urðu til þess
að hinir innfæddu Rómverjar
voru ánægðir með skatta S'ín'a,
sem voru litlir eða en.gir, því
þeir höfðu þannig aðra til þess
að greiða fyrir sig. Sikattbænd-
ur voru skyldaðir tiil þess að
greiða háar u.pphæðir hvert ár,
og skattpínin.gin oft svo tak-
markalauis, að almenninigur ótt
aðist og hafaði skattheimtu-
memnima, svipað og böðlar og
pyndingamenn miðaldanna
voru hataðir. Að Kriistur sat
við sama borð og þeir var talið
til umburðarlyndis.
En síðar kom að því að Róm-
verjarnir sjálfir urðu að greiða
ska/tta. Ágús'tus keisari inn-
leiddi hinn svonefnda einn
prosent skatt, þekktur undir
heitinu „centesimia“ (hundraðs-
hluti) sem ennþá er motað á
okkar ítJÍmum í peninigahlútfarli.
Þegar Titus, sonur Vespasians
keisara átaldi föður sinn fyrir
að íþyngja þegnunum um of
með skattliagningu, tók keisar-
inn gu'l'lpenimg renndi honum
undir nef hans, og spurði hvort
hann lyktaði nokkuð!
Meðferð á skattþegnum sem
tregðuð'ust við greiðslu var
ekki af blíðustu gerð á mið-
öldum. Þeim var varpað í fang-
elsi, settir í ískalda dimma
klefa, þar sem rottur og mýs
höfðuist við, og ef það hafði
ekki tillætluð áhrif var pínimg-
arkilefinn næsta stig. Þeir sem
ekki greiddu skatita sína skil-
víslega og umyrðalaust áttu
það einn'ig yfir höfði sér að
verða hlekkjaðir við árar á gal
eiðuim.
Franska byltingin hafði stór-
kostleg áhrif á S'kattlagnimgu í
Frakklandi: það var ekki aðeins
að mieð einni reglugerð, voru
afnumin öll sérréttindi aðaJs og
yfirstétta, hel'dur var eimn-
ig afnumin öll þviniguinarvinna.
Á velerensrnistímabilinu um 1500 urðu borgarnir að greiða inn lieimtumönnum í reíðufé skatta sína.