Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1970, Blaðsíða 8

Kálfatjamarkirkja fyrir
breytinguna.
Síðustu prestshjónin á Kálfa-
tjöm — sr. Arni Þorsteinsson
d. 1919 og Jngibjörg Sigurðar-
dóttir d. 1925.
Fyrstu bændahjónin á Kálfatjöm, — Erlendur Magnússon og
Kristín Gunnarsdóttir, d. 1957.
■■afBMaBi r iiTiiii'aniaBgaaaa—Bw—mmmmammBaammmmm
Sr. Gisli Brynjólfsson
STRÖNDIN
Af íslands nœstuim 5 þúsund
bílómetra löngu strandlengju
eru það ekki nema tiltöliulega
ötuttir kaflar í ýmsurn lands-
hlufcum, sem þera heitið strönd
og gefin eru sérstök nöfn:
Hor nstr andir, B ar ð a str önd,
Scvalbarðsströnd o.s.frv. Sum-
staðar heitir önnur hlið fjarð-
anna strönd — hin ekki: Hval-
fjarðarströnd, Berufjarðar
strönd. Á það vitaralega sínar
orsakir þótt ekki verði þær hér
raktar. Og ekki er ætlunin að
hugleiða frekar þessi stranda-
nöfn heldiur að bregða sér í
heimsókn á þá ströndina, sem
næist liggur Reykj avík — Vaitnis
leysuströndina — þennan óhjá
kvæmilega tengilið milli Inn-
nesja og Suðurniesjia þegar á
iandi er farið. Áður en steypti
vegurinn var lagður, lá lleiðin
skammt ofan við bæina, sem
standa í sfllitróttri röð niðuir
undir sjávairmáli. Nú eru þeir
nánast horfnir hinum fjöl-
menna hópi vegfarenda á hrað-
afcstri þeirra suður Stranda-
heiði. Það er aðeins ef manni
verður á að líta upp þegar
sveigt er inn í Kúa.gerði. Þá
blasia við hinar rei'sul'egiu
bygginigar á Vatnsleysunum
báðum — hinni minni og
stæirri. Þannig er Strönidin að
hverfa fjöldanum í hraða og
flýti nútímasamgönguit'ækni.
Við þessa löngu s'fcrönd hefur
mörg fieytan farizt bæði stór
og smá. Ágúst í Halakoti telur,
að á árunum 185—1928 hafi 78
manns drufcknað af bátum af
Ströndinni. En fleiri skip hafa
farizt á þessum slóðium enfiski-
báitarnir úr sjálfu plás'sinu. Hér
réfct fra.munda.n Kálfatjörn v.ar
það, að póstskipið frá Dan-
mörku — Svalan — strandaði
í norðamby.1 þann 6. desemþer
1791. Voru þá liðniir 72 dagar
fná því að 'hún iagði út frá
Kaupmannahöfn og farþegar
eðlilega orðmir lamgþreyttir er
þá hafði velkt svo lengti í hafi.
Meðal þeirra var nýútskrifað-
ur lögfærðingur Benedikt
Gröndal Jón®son, sem hafði ver
ið skipaðiur varalögmaður sunn
an og austan. Hann vildi ekki
taka sér gisting á Ströndinni,
heldur hraða för sinni sem mest
hann mátti til Reýkjavíkur til
iað ta'ka við emibætti sínu. En
kapp er bezt með forsjá. Hann
kornst ekki lenigra en að Óttars
S'töðium, þar sem hann hneig
máttvana niðiuir í snijóskafl, kal
inn á hönidum og fófcum.. Var
hann borinn tiíl bæjar, þar sem
hann fékk hjúkrun. Það sem
eftir var vetrar dvaldi hann í
Görðum hjá sr. Markúsi stipt
prófasti í Görðuim á Álftanesi.
Svo var það 1 . desiem'ber
1908, að fyrsti togari íslands,
Coot, viar að draga kútterin.n
Kópanes til Hafnarfjarðar. Þá
t'óksf svo slysailega til að Kópa
nes slitnaði afban úr, en drátt-
artaiuigamar flæktuist í skrúfu
togarans. Rak síðan bæði skip-
in stjórnlaust undan straumi og
vindi og bar að landi við Keil-
isnes suninanver.t eða á Réttar
tönigum seinit um kvöldið.
Mannbjörg varð, en hvorugu
ski.pinu varð bjargað. Þannig
varð Ströndin hinziti „hvílu-
staður“ fyrsta íslemzka toga.r-
ans.
En víkjum nú aftur till lands
ins. Ströndin er líka að hverfa
í annarri merkingu heidur en
þeirri, að við verðum hennar
l'ítt eða ekki vör á ferð okkar
til Suðurnesja. Hún er að verða
önnur nú en áður hún var.
Þetta pláss var áður aðalhlut-
inn, þungamiðjan í háitt í þús-
und manna sveitarfélagi, sér-
stakt prestakall rn-eð skóla og
landsfrægum homopata, aðset-
ur blómlegrar útgerðar og með
talsverðuim landbúnaði eftir
því sem um er að ræða á
hrjóstrum Suðu.rnesja.
Hér á þessari lön.gu strönd
vor.u sumir mestu stórútgerð-
armenn síðustu alda enda í
nánd við fiskisælustu mið lands
ins — gullkistunia undir Voga-
stapa. — Þetta var áður en
Englendingurinn kom og skóf
botninn og tók lifibrauðiS frá
landsins börmum, sem horfðiu
uppgefin og úrræðalaus á eyð-
inguma úr lamdi. Það er átak-
anleg saga, einn skuggalegasti
þátturinn í ölluim ofcfcar dapur-
legu samskiptum við erlentof-
urefLi.
Stórútgerðarmenn Strandar-
inrnar á sdðustu öld hótu marg-
ir G'U'ðmundar, hver Guðmund-
urinn öðrum meiri að útsjón og
athafmasemi.
Þar var t.d. Guðmundur frá
Skjaldarkoti ívarsson á
Brunnastöðuim, sem stundaði
sjó í 50 ár. Hann átiti og gerði
út allt upp í 7 skip, ga>t valið
úr mönnum en tók aldrei
drykkjumemn á skip sín.. Um
vertíðina hafði hann yfir 50
manns í heimili. Því stjórnaði
af fyrinhyggju og skörungs-
sba.p, koma Guðmiumidar Katrín
Andrésdóttir. Hún var systir sr.
Magnúsar á Gilsbakka. —
Guðmund'U'r á Auðnum var
einn ríikasti bóndi á Ströndinni,
varð formaður 17 ára, fljótt
hinn „mesiti útsjóna-rmaður til
aflafanga og græddi á tá og
fingri.“ Frostaveturinn 1881
gerði hann út 6 skip og 2 báta.
Eitt Skipanna var sponhúsa
mýbt. Það hét Framfiari. Formað
ur á því vair Ól-afur Runólfs-
son úr Bisbupstuinigum. Einn
háse-ta hans var Kristleifur á
Kroppi. Undir lokin „dreymdi
mig,“ sagði Ólafur, „að ég væri
kominn austur að Skálholti o-g
væri að hátta þa-r ofan í rúm
hjá henni mömmu mmmi.“
Næsta dag hvolfdi Framfar.a á
heimsiglimgu í ofsaveðri. Fórst
Ólafur þar og sfcipshöfn hans
nema 2 menn, sem bjargað var
af kili. Annar þeirar var Krist-
leifur. Hefur harnn gefið
ógleymanlega lýsinigu á þessum
atburði í sa.gnaþáttium sínum,
Mun sú frásögn ógjarman
Kálfatjörn
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
25. jam/úair 1970