Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1970, Blaðsíða 14

'KIKII: HAH<Ut>E<W«OH
f\ló f\lóm.<5a.
h.u.oju.r l bn,óoVi/
Omp hcxn.r\ hfncxqcMna
^öMcx £>y$tur,
'þrym. drap hanajyr&lari, op dtt' ^ötaub
þurocx drottlna,
hia brdöfjór
oj bo.ötö hcyx;
Soo homrOÖLn& oonur
ondar cxð homrb.
sn. höcjcj hamars
jyr hhn^a j^öld.
húa shdJL o[ hlcxu.t
5br &hvldinacx;
greinarhöfundur algerlega hjá
sér. Má vera að ég rifji þær
helstu upp hér í lokin, ef rúm
leyfir.
Þó að greinarhöf., Hannes
Pétursson, trúi á líkaránin,
gegnum þykkt og þunnt, segir
hann hins vegar hvengi bein-
línis, að Jón Egilsson og þeir
félagar hafi verið hinir seku,
en lætur þó greinilega að því
liggja. Er allur málflutningur
hans um þá hlið málsins mjög
undarlegur og mótsagnakennd
ur. Það hefir alltaf verið talið,
að engum öðrum gæti verið til
að dreifa en þeim þremenning-
unum, um aðrar mannaferðir
yfir Kjalveg hafi ekki verið að
ræða á þeim tíma, sem hér
skiptir máli. Bæði héraðsdóm-
urinn og lögþingsdómurinn
byggja á þessu, berum orðum,
(„ekki er vitanlegt að neinir
aðrir etc“, „þessir þrír menn,
en ekki aðrir etc“). Að vísu
bar Jón á Reykjum bónda
sunnanfjalls fyrir því, að vart
hafi orðið manns norðan um
Kjöl um þetta leyti, en það
mun annað hvort hafa reynst
rangt, eða ekki sannast, sbr.
fynrgreint orðalag lögþingsins.
Ætla verður að svo veigamikið
atriði hafi verið rannsakað, og
skiptir ekki máli þótt Jón
Egilsson félli frá, því hinir tveir
meðákærðu hlutu að fylgja
málsvöm þessari eftir. Það
sem gneinarhöfundur segir um
þetta atriði er því byggt á mis-
skilningi, enda eru krónvitni
hans, Tómas og félagar, held-
ur ekki í neinum vafa, að um
ferðiæ yfir Kjöl á þessum tíma
(hafi verið að ræða) „aungva
aðra en Jón á Reykjum, Sig-
urð son hans og Björn áReyni-
stað“, eins og bókað er eftir
þeim.
Það dylst heldur engum, að
greinarhöfundur hefir þá þre-
menningana grunaða um
verknaðinn (líkaránin). Hann
gengur m.a.s. svo langt, að gefa
í skyn að þeir muni hafa kiom-
ið sér saman um að ljúga að
réttinum um það, hvar þeir
fóru yfir Kjölinn, enda hafi
fjárslóðir sýnt, að frásögn
þeirra fái ekki staðist. Fram-
buirðuir þeirra, að „þykjast
hafa fairið austan hrauns" sé
þess vegna „gagnslaus þeim til
varnair". (Þetta er algar mis
skilningur, líkloga vegna
ónógrar staðþekkingar, sbr. síð-
ar). Þá talar höf. um að sum
atriði séu sérstaklega- „ískyggi-
leg fyrir málstað Jóns á
Reykjum og þeinra félaga, og
er helzt svo að skilja, sem það
hafi mest verið fyrir gáfna-
skort klausturhaldarans, að
Jón var ekki „felldur á sjálfs
sín bragði", ef frambuirður
hans neyndist rangur. Því næst
dylgjar gneinarhöf. um það,
hveirs vegna þeir félagair unnu
ekki eiðinn, og eru þær aths.
að vísu einnig á misskilningi
byggðar. En öll hnígur þessi
málafylgja háttv. greiinarhöf.
að því, að gera þá félaga sanna
að sök, eða a.m.k. mjög grun-
samlega, að því er líkairónin
snertir. Um það er ekki að
villast. — En jafnframt þessu
segir hann samt á öðrum stað
í greiminni: „Enginn veit hvort
grunur féll á rétta menn“! Þá
fer nú að verða erfitt að átta
sig á hlutunum, eða fylgjast
með hugsanagangi greinarhöf-
undar. Til hvers er hann þá að
treyna að sanna sök á þessa
ákveðnu menn, úir því hann
verður að viðurkenna að það
hafi ekkert hald, er á reyni. Og
enginn viti heídur um neitt
„mótíf“. Til hvers er hann að
bairdúsa við að koma þessu á
klakkinn, fyrst hann lætur
þannig snarast af truntunni í
samri svipan? Og því ekki að
viðuirkenma það þá hreinlega,
að hið ágæta kvæði hans um
líkarán í tjaldi suður á fjöllum
muiná vera á sögulega röngum
fonsendum byggt, þótt kvæðið
sem slíkt standi fyrir sínu, og
vel það.
E g læt svo útrætt um sjálf
„líkairánin", og fer nú að stytta
mál mitt, sem þegar er orðið
helzt til langt. Ég ræði held-
ur ékki um það, hvemig and-
lát þeirra bræðra kann að hafa
borið að höndum, þar sem um
ágizkanir einar var að ræða,
og engar ytri heimildir við að
styðjast. Hins vegar sé ég ekki
betuir en háttv. greinarhöfund-
Ur renni sjálfur, kannski óaf-
vitandi, allgildum stoðum und-
ir þá tilgátu, að þeim Bjairna
og Austmann kunni að hafa
lent saman þar efra. Sú mynd
sem hann dregur upp, af aldar-
fari og mannlífsháttum í hér-
aðinu á þessum tíma, gerir það
siður em sivo neitt eiimisitakit, eða
óMlkfegt, þótit út í siiíkt hiefði
fairilð, jafinivel þóbt minma
hefði verið tilefni. Ofbeldi,
áflog og baramíðar virðast hafa
verið daglegir viðburðir í
byggðarlaginu, og sízt hafa hin
ir „heldri“ mennimir þar látið
sitt eftir liggja: Presturinn í
Glaumbæ átti í „stóráflogum",
segir greinarhöf., hneppstjór-
inn í Krossanesi „flaug iðulega
á menn og aðrir á hann“, og
um klausturihaldarann á
Reynistað er áður að því vikið,
að hann lamdi og hárreitti
gamlan prest, o.s.frv. Og hvað
höfðingjarnþ- hafast að, hinir
ætla sér teyfiisit það: „títt var
á þeim dögum og lengur að bú-
aindmienin rykju siaimiam, þeir
flugust oft á karlarnir", segir
greiniarhöf. Og varla verður
ætlað, að Jón Austmann hafi
mikið bætt um, eftir því sem
honum er lýst, og ferli hans. En
um hann upplýsir greinarhöf.
ennfremur, að hann hafi ætlað
að láta sig hafa það, að fara í
heljairmennið Jón á Hryggjum,
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 25. jamiúar H970