Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1970, Qupperneq 10
I
Torfkirkjan á Hofi tekur nærri 100 manns í sæti. Hún var endurbygrgð 1954.
hafa verið fjórtán til sextán
böm á vetri, héldu þeir: fjög-
ur eða fimm böm fermast á ári
hvetrju, en stundum færri. En
hvað var að írétta af skemmt-
analífinu. Jú, þeir héldu stund
um skemmtanir á sumrin og
sögðu, að fátt fólk kæmi úr
öðrum sveitum, en það færi í
vöxt.
7
Þar sem eitt sinn voru
seytján guðshús, þar eir nú eitt
látið duga; það er torfkirkjan,
og hún stendur á Hofi. Gafl-
inn er hvítmálaður með krossi
efst og fallegum vindskeiðum,
en tveir sexrúðu gluggar sín
hvorum megin við dyrnar. Það
er samræmi og þokki yfir þess-
ari torfkirkju, sem endurbyggð
var árið 1954 á kostnað þjóð-
minjasafnsins. Þar veltust í
gnasi þrír ungir menn og
heimalningar tveir, og var
vandséð hver hafði af því
mesta ánægju.
Kirkjan er stærri en í fljótu
bragði virðist. Hún rúmarr víst
um 100 manns I sætl, effa tæp-
lega það. Þaima er messa þrisv-
air og affllt upp í sex sámmium á
ári, og kirkjusókn hefur alltaf
verið fremur góð, sögðu þeir á
Hofi. Áður komu kirkjugestir
inn og þágu veitingar, en nú
eftir að bílar komu til sögunn-
ar og lafflt upp í sex siiirmium á
lagzt niður. Nú flýtir sér hver
til síns hieima.
En búskapurinn, hvað um
hann? Þeiir töldu að þar væru
um 200 ær á bæ, 800 á öll-
um Hofsbæjunum. En kúabú-
skapuirinn nálega einvörðungu
til heimilisþairfa. Þó var ekki
örgnannt um, að einstaka smjör
skaka hafnaði á markaði.
Hof í Öræfum var einn
þeirra bæja á landinu, þar sem
sýrukeir var höggvið í stein, og
fylgdi það jafnan þess konar
sýrukerum, að búskapur
mundi allvel blómgast og verða
án óhappa, ef þess yrði vand-
lega gætt að hafa sýru í ker-
inu. En kerið á Hofi var ekk-
ert smásmíði: það var talið
taka 18 tunnur. Þetta var gert
til að göngulúnir ferðamenn
mættu svala þorsta sínum. En
nú, þegar sjoppumar hafa tek-
ið við þessu hluitverki, hafa
sýrukerin fallið í gleymsku og
dá og verður ekki betur séð
en að búskapurinn blómgist
allt að einu.
Niðurlag þessarar greinar birt-
ist í næsta blaði.
MYNDLIST
Að hlusta
með sjóninni
Erairruh. af bdis. 4
kornskrýfi með lafandi punti,
fax ljónsins, hvoftur villigalt-
arins löðrandi í froðu, og fjöldi
annarra fyrirbæra af sama tagi
auka á fegurð alheimsins og
blása mönnum í brjóst ánægju-
kennd sem ómissandi hluta al-
heimsins, skapaða af hinni guð-
legu veru, þó að í sjálfu sér
megi þeir naumast teljast
fagrrir. Segja má því, að kunni
maðurinn að meta tilgang al-
heimsins og bresti ekki innsýn
í bann, er varla sá hlutur til,
sem ekki virðist á vissan hátt
geta veitt ánægju. f þessum
skilningi er hinn opni skoltur
villidýranna, engu ógimilegri
til fróðleiks en eftirlíkingar
hans í heimi listarinnar. Þar
sem fer öldungurinn, mun hon-
um gefast að sjá hinn fulla
þroska og útlit, er honum sæm-
ir, og hinn ljúfa blóma æsk-
unnar getur hann virt fyrir sér,
án þess. að lostafull ástriða
dragi ský á augu hans. Þessu
líkt mun honum farast um f jöl-
marga hluti, sem ekki kunna í
allra augum að sýnast við-
felldnir, en mun vissulega
gleðja hvem þann mann, sem
er sannur skoðari náttúrunnar
og handverka hemnar."
Málverk er hugverk og hef-
ur í kjarna sínum þann höfuð-
tilgang að miðla áhorfandan-
um upplifun þess, er skóp
verkið. Hann er því meiri af
sjálfum sér sem list hans er
einstaklingsbundnari. f allri
sögu listarinnar hefur það
hvergi verið skráð til mikilla
afreka að þjóna hinum óþrosk-
uðu almennu kenndum. Hella-
málverkin fomu voru ekki
gerð fjöldanum til unaðssemd-
ar, píramídarnir því síður.
Michaelangelo hjó ekki út
myndir sínar fyrir hið óþroska
auga. Leonardo da Vinci horfði
með stóiskri ró á hermenn eyði-
leggja mesta listaverk hans,
hina miklu riddarastyttu af
Lorenzo di Medici. Listin hef-
ur verið sögð guðsdýrkun í
línum, litum og formi, einnig
verið túlkuð með svo einföldu
orði sem miðlun. Víst er, að
fjöldinn getur menntað sig í
gegnum iistina sem önnur
þroskandi meðul, er byggjast á
lífsreynslu, menntun og innsýn,
en hann getur ekki gripið fram
fyrir hendur listamannsins
frekar en hendur skurðlæknis-
ins. Og þótt almenningur sé
svo mjög andsnúinn listamönn-
um, er það víst, að cngin stétt
þjóðfélagsins hefur haft jafn
ríka samkennd með honum og
einmitt listamennimir, og eng-
ir hafa lýst honum betur í
reisn hans og lægð.
Heimurinn hló, þegar heims
pressan skýrði frá amerískum
málara, sem málaði eingöngu
svartar myndir, en seldi þó
allt. — Hefðu þeir, sem skoð-
uðu sýninguna og komu frétt-
inni út, rýnt lengur á hvert
einstakt málverk hefðu þeir
uppgötvað marga liti og marg-
vísleg form, og einmitt þessi
hárfína og merkilega yfirferð
gaf myndunum ómetanlegt
gildi. Heimurinn hló einnig er
upp komst, að api hefði fengið
verðlaun á listasýningu. Apar
geta skynjað að marki og hægt
er að kenna þeim ýmsan
verknað, hreyfingar þeirra eru
mýkri en mannsins og hafa yf-
ir sér vissan þokka. Ekki
skyldi það koma neinum á ó-
vart, þótt hjá þeim væri feg-
urð að finna í myndrænum
skilningi. En því miður, apans
vegna, náði geta hans yfir
mjög þröngt svið, en tilraunim
ar voru engn að síður athyglis-
verðar. Mörgum þykir það frá-
leitt, að geðveikir geti málað
fallegar, tjáningarrxkar mynd-
ir. Margur hló, er hann las um
geðveiku stúlkuna í Englandi,
er hlaut fyrstu verðlaun á al-
þjóðlegri sýningu þar og mikið
lof listgagnrýnenda. I ljós kom,
að faðir hennar var myndiist-
arkennari, mjög góðum listgáf-
um gæddur — og væntanlega
láta þeir menn til sín heyra,
sem halda því fram, að van-
gefnum og geðveikum glepjist
sýn á öllum sviðum. Sænski
málarinn Emst Josephson, sem
er einn af brautryðjendum
sænskrar listar, var með ann-
an fótinn á geðveikrahælum og
gerði meira að segja frægar
teikningar, eftir að hann var
orðinn algjör hælissjúklingur.
Van Gogh afrekaði það að mála
50 myndir á einu sumri, sem
er máski ekki svo mjög mikið
í sjálfu sér, en þó einsdæmi í
listsögunni fyrir það, hvílík
listaverk þetta voru. Hann var
þá í umsjá geðlæknis. Allir
geðlæknar vita, að ekki er til
neitt, sem heitir „hinn normali
maður“, því að hér vantar við-
miðun, nema meðalmeimsku.
Eru þá ekki allir, sem skara
fram úr ónormal?
]VIyndlistin hefur vissulega
mikilvægu hlutverki að gegna
í þjóðfélaginu sem uppeldis-
meðal og ekki síður til þess að
varpa ljósi inn í hugi þess
fólks og skynjanir, sem annað-
hvort getur ekki tjáð sig mcð
öðrum hætti, (vangefnir, mál-
lausir, geðveikir) eða vill ekki,
t.d. þverlynd og erfið böm
með innibyrgð vandamál. Mynd
listin veitir í þessum tilvikum
geðlækninum, sálfræðingnum
og kennaranum mikilsverðar
upplýsingar, sem hann gæti
ekki aflað sér eftir öðrum leið-
um. Þá getur myndlistin, og
það verður að skoðast mikils-
verðast almennt, kennt fólki
að sjá í stað þess að horfa,
svo sem áður var vikið að, og
þar með opnað ný lífssvið ...
Það má vera augljóst, að
myndlist er sízt alls það, sem
nefnt er „lúxus”, í almennum
skilningi, en vissulega eru það
forréttindi og „lúxus” að fá að
lifa og hrærast í umhverfi sínu
og njóta þess að skynja það með
vakandi tilfinningum.
10 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
1. tflebmúiar 1970