Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1970, Side 8

í ríki
Síamskonungs
Framhald af bls. 2.
ur kalt þó að húsið sé lélegt.
Hrísgrjón er auðvelt að rækta
og alls konar ávextir vaxa á
trjánum. Svo er fiskur í skurð-
unum. Fólkið er léttlynt og
brosmilt. Samhjálpin er geysi-
mikil. Ef skortur er hjá ein-
hverjum í fjölskyldunni, er
sjálfsagt að allir hinir komi til
hj álpar.
— Hinn almenni Tailending-
ur gerir sér yfirleitt engar
áhyggjur. Við getum lært mik-
ið af þeim. Hjá þeim er ekki
þessi sífellda streita. Þeir taka
lífinu rólega, eins og það kem-
ur fyrir. Það er ekki fyrr en
fólk er orðið efnað, að það fer
að verða okkur líkt hvað þetta
snertir og gera sér áhyggjur af
öllu. Það fólk hefur þá ferðazt
mikið ag séð ýmislegt, og vill
fara að líkja eftir lífinu ann-
ars staðar.
— Jú, öll þessi konungapragt
er enn við lýði, þó að konungs-
fjölskyldan hafi ekki lengur
mikil völd. Tailendingar gang-
ast upp í öllum íburði og
skrauti. Við brúðkaup kemur
þetta vel í ljós. Þá fær maður
að sjá alla þessa gimsteina, sem
hvarvetna eru til. Tailending-
ar safna skartgripum. Þeir eru
þeirra fjársjóður og þeirra
bamkainmstæða. Flestar þjón-
ustustúlkur eiga t.d. gullbelti,
sem þær nota gjarnan daglega.
Það er þeirra inneign. Fólkið
leggur ekki teljandi upp úr
húsnæði eða húsbúnaði heldur
skartgripaeign og það ekta
gripum, úr gulli og með ekta
gimsteinum. Ríka fólkið býr aft
ur á móti vel, en í landinu er
mikil fjármálaspilling, og mút-
ur algengar bæði meðal ríkra
og fátækra. Siður er að borga
undir borðið fyrir hvað sem er.
Útlendingar og útlendu fyrir-
tækin eiga erfitt með að sætta
sig við þetta, en reyna stund-
um að leiða þetta hjá sér. En þá
stendur allt fast, af einhverjum
óskiljanlegum ástæðum, þar til
sá rétti er búinn að fá sitt.
Þetta er kerfið og Tailending-
um eðlilegt.
— Konur hér í Tailandi eru
meðal menntafólks ekki verr
settar til að hljóta menntun en
fcarlar. Tailendingar eru yfir-
leitt latir, en konurnar eru dug
legar, það sést t.d. í viðskipta-
lífinu. Þær reka fyrirtækin af
miklum dugnaði og svo er safn-
að fyrirtækjum, til að eiga eitt
handa hverju barni. Það er
markmiðið hjá efnaða fólkinu.
Hér er Búddatrú og sumir eiga
fleiri en eina konu. Þegar svo
er, þá hefur fyrsta konan ófrá-
víkjanlega mest völd.
Ég spyr Önnu hvort stríðið í
Vietnam, Kambódíu og Laos,
þarna rétt við bæjardyr Tai-
lands, valdi ekki ugg hjá þeim
útlendingum, sem búsettir eru
í landinu. En Anna segir, að
í daglegu lífi verði þau ekki á
nokkurn hátt vör við óróleika
vegna nálægðar stríðsins. Fólk
virðist ekki hafa af því áhyggj-
ur, hvorki Tailendingar né
aðrir. Þó eru margir Evrópu-
búar, sem eru í landinu um
stundarsakir, nú farnir að
senda heim búslóð sína, svona
til vonar og vara, ef þeir þurfa
skyndilega að fara.
— Ég kem til með að sakna
Bangkok á margan hátt, nú
þegar við erum á förum, segir
Anna ennfremur. Maður veit
ekki hvað við tekur. Hér hef-
ur verið góður skóli fyrir
Borghildi og reiðskólinn, þar
sem hún unir sér svo vel. Og
við höfum eignazt hér góða
vini.
En með því að ferðast, fræð-
ist maður líka mikið, kynnist
venjum fólks og siðum. Verður
víðsýnni eða hlýtur að verða
það. Ég ferðast oft með Ingvari
um Tailand. Meðan hann er í
vinnu, get ég notað tímann til
að skoða mig um. Einnig höfum
við ferðazt svolítið til nágranna
landanna, til Hong Kong og
Malasíu. Og nú flytjum við til
Manilia á Filippseyjum. En
fyrst ætlum við að koma heim
í frí, stanza á íslamdi og hitta
ættingja og vini.
Að lokum spurðum við Önnu,
sem hefur búið svo víða, hvar
henni hafi líkað bezt. — Mér
hefur líkað alls staðar, þar sem
ég hefi verið, svarar hún og
því hefi ég ekki áhyggjur af
því að ég kunni ekki við mig
í Manilla. Skemmtilegust voru
kannski stúdentsárin í Þýzka-
landi, loftslagið líkaði mér bezt
í Svíþjóð og hér í Austurlönd-
um er fjarska ævintýralegt. En
maður er alltaf fslendingur og
þar er bezt, þó að maður sé
svo langt í burtu.
Bókmenntir
og listir
Framhald af bls. 4.
Grímur TThomsen fluttist al-
farinn til íslands 1967, hóf bú-
skap á Bessastöðum árið eftir
og varð alþingismaður 1869.
Upp úr því má því segja, að
hin persónulegu kynni þjóðar-
innar af honum hefjist. Hann
var þá nær fimmtugur. Það álit,
sem hann virðist almennt hafa
haft, er að hann hafi verið
skarpvitur og fjölfróður,
mælskur og beinskeyttur, en
jafnframt stirður í lund og sér-
sinna.
Matthías Jochumsson segir
frá því í „Söguköflum“ sínum,
er hann studdi Grím, hreifan
og haltan, upp stíg þann, sem
nú heitir Bankastræti:
,,Á leiðinni kvaðst hann játa,
að hann hafi verið misendis-
maður og einatt grályndur
nokkuð, og væri það ætterni. Ég
sagði honum, að Þóra Melsteð,
frændkona hans, segði jafnan,
að hann væri drjúgum sfkárri
maður en orð færi af. „Bless-
uð Þóra,“ sagði Grímur, „hafi
hún þökk fyrir það, og má vel
vera, að svo sé, sem hún segir.“
Skapti Jósephsson, ritstjóri
Austra, Seyðisfirði, sem var
samtíma Grími í Kaupmánna-
höfn um skeið, segir svo með-
al annars í minningargrein um
hann:
„Seint mun þeim fslending-
um, er heimsóttu Grím í Kaup-
mannahöfn, fyrnast, hvað hann
gat verið frábærlega skemmti-
legur heim að sækja, jafn fræð
andi sem fyndinn, glaðvær, lít-
illátur og gestrisinn húsbóndi,
sem laðaði okkur yngri menn
að sér til aðdáunar að alheims-
menntun hans og víðsýni á líf-
inu og fornum og nýjum fróð-
leik og forníslenzkri gestrisni,
en þó fyrst og fremst með hin-
um töfrandi rammíslenzku
kvæðum sínum, sem hann las
sjálfur upp fyrir okkur í veizl-
um þeim, er hann hélt síðari
árin, hver jól, og kallaði Jólna-
sumbl, og mun þeim, sem við
voru, ógleymanleg endurminn-
ing þessarra kvölda, sem ein-
hverra þeirra skemmtilegustu
og fróðlegustu, er þeir hafi lif-
að, á heimili einhvers hins
skarpvitrasta og einikemnilegasta
íslendinigis þessarar aldar.“
Magdalene Thoresen er
þannig lýst í Dönskum ævi-
skrám m.a.: „Hún fylgdi hinni
þjóðlegu, rómantísku stefnu og
hafði trúarlega, rómantíska lífs
skoðun. Henni fannst það lítil-
vægt hlutverk að lýsa raun-
veruleikanum . . . Hana brást
beinlínis kjark til þess að ausa
af djúpum sálar sinnar og lífs-
reynslu og ræddi helzt ekki um
fortíð sína. Hún var djörf í lífi
sínu, en þá sjaldan það kæmi
fyrir, að hún væri í persónu-
legu sambandi við viðfangsefni
sitt, faldi hún sig á bak við
orðatiltæki og vafninga.“
Ein af nánustu vinkonum
Magdalene um langt árabil,
sem getið var í fyrri grein, lýs-
ir henni svo í bréfi til trúnaðar-
vinar síns, A.F. Kriegers, 1871,
meðal annars:
„En hvað hún er undarleg
persóna, að hálfu villt og að
hálfu ofsiðuð.“ Frú Heiberg
taldi, að það hlyti að vera
tatarablóð í æðum hennar. Það
hentaði henni ekki að vera gift
og þar með bundin venjulegum
skyldum. „Hún er fyrst og
fremst hugmyndaflug og skáld
skapur, en þessum gáfum hef-
ur henni ekki tekizt að þvinga
til hlýðni við skyldur, lög og
reglur.“ Hún hlyti því óhjá-
kvæmilega að reka sig á í mann
legum samskiptum. Hún andaði
aðeins frjáls á hinu fyrsta stigi
ástarinnar, meðan hún væri
ölvuð af ást, án þess að geta
látið hana þróast yfir á hin
rólegri og göfugri stig, eins og
samfélagið krefur.
Þetta er í rauninni allmerki-
leg persónulýsing og kemst án
efa nálægt hinu rétta. Magda-
lene var alla ævi óvenjulega
ásthneigð og daðurgefin, en í
þessu tilfelli verður að leggja
allmjög rómantíska merkingu í
orðin. Sjálf sagði hún um sig:
„Ég hef aldrei verið léttúðug,
en aftur á móti gálaus.“
Magdalene sagði í bréfi til
frú Heiberg á efri árum, að
þeir þrír menin, sem hefðu skipt
sig mestu máli í lífinu, væru
þeir Grímur Thomsen, Thore-
sen og Björnstjerne Björnsson.
Sá síðastnefndi tók við af Ib-
sen sem leikhússtjóri í Bergen
í desember 1857. Magdalene
Thoresen var mjög eldfim og
stóð þegar í björtu báli. Séra
Thoresen var þá enn á lífi, en
mjög gigtveikur. Mönnum ber
ekki saman um það, eins og
eðlilegt er, hversu náið sam-
band þeirra Björnsons og
Magdalene hafi orðið. En eins
og að ofan greinir, skipaði hún
honum sjálf í flokk með þeim
Grími og séra Thoresen.
Það er því ekki að undra,
eins og satt mun hermt, að
Magdalene hafi sárnað það
mjög, er Björnson allt í einu
opinberar trúlofun sína og
Karoline Reimers, beztu vin-
konu stjúpdætra Magdalene.
Rétt er að tilfæra hér tvennt,
sem Björnson sagði um Magda-
lene, því að það segir mikið
um tvær hliðar hennar. Hann
sagði, að hún væri „gáfaðasta
kona, sem ég hef nokkurn tíma
kynnzt," en hann kallaði hana
einnig, og það urðu fleyg orð,
konuna, sem alltaf væri brúð-
arklædd. „Den bestandig brude-
klædte."
Án þess að hér skuli dregn-
ar nokkrar ályktanir af því,
þá er það staðreynd, að á sama
tíma og Grímur Thomsen held-
ur til íslands 1866 til að undir-
búa heimferð sína, þá flyzt
Magdalene aftur til Noregs og
nú til Kristíaníu, þar sem
Björnson bjó. Hún vildi gera
tilraun aftur til að verða norsk-
ur rithöfundur. En það fór
illa. Hún þekkti ekki sín tak-
mörk. 1867 skrifaði hún sög-
una „Amma mín segir frá.“ Þar
mátti greina þá alla þrjá, sem
áður voru taldir, en þó greini-
legast Björnson fyrir hina
norsku lesendur. Björnson
varð ævareiður, þetta olli vin-
slitum, en sættir tókust þó, þótt
seinna yrði.
Hér ber að geta þess, að
Magdalene bjó 10 árum síðar í
Sviss, þar sem sonur hennar
stundaði nám. Þá skrifaði hún
mikla skáldsögu, sem nefndist:
„Herluf Nordal. Saga frá síð-
ustu öld.“ Aðalsöguhetjan,
Benedikte, er að talsverðu leyti
sjálfsmynd, en í Herluf Nordal
má glöggt kenna Grím Thom-
sen.
Þessi sonur Magdalene, sem
hún bjó með í Sviss í 3 ár, var
þó ekki sonur Gríms, þótt Axel
héti hann einnig. Hún missti
elzta son sinn, Thomas 1876,
þrítugan að aldri. Hafði hann
getið sér talsverðrar frægðar
sem söngvari og leikari og
menntazt vel sem slíkur. Fór
Magdalene þá til yngsta sonar
síns, Axels, sem hún hafði kom-
ið til mennta í Sviss, þótt efn-
in væru kröpp, en Axel var
heilsutæpur. Hann var berkla-
veikur. Hann lézt 1881, einnig
þrítugur að aldri.
En hvað varð svo um Axel
Peter Jensen, son þeirra
Magdalene og Gríms?
Eins og áður hefur verið
skýrt frá, tók Grímur hann að
sér, þegar er hann vissi um til-
veru hans, 1851, og kallaði fóst-
urson sinn. Ekki er vitað,
hvernig Grímur hagaði upp-
eldi hans, en hann sendi hann
ekki til systur sinnar til
íslands, eins og hann hafði fyrst
ráðagerðir um. Vitað er þó, að
hann varð sjóliðsforingi, og að
hann var leystur frá starfi í
flotanum 1866, sama ár og
Grímur hætti hjá utanríkisþjón
ustunnd. Ré'ð hamn sdig þá á
kaupskip, sem sigldi til Austur-
Asíu. Hann er sagður hafa lát-
izt í Kína, en óvisst hvenær.
Grímur Thomsen giftist 1870,
er hann stóð á fimmtugu,
Jakobínu Jónsdóttur, Þorsteins-
sonar prests í Reykjahlíð. Hún
var 15 árum yngri en hann. Þau
eignuðust engin börn, en ólu
upp tvö systkinabörn Jakob-
ínu.
Grein þessi, sem orðin er
mun lengri en ætlunin var, var
upphaflega skrifuð til að sýna
fraim á margs koinar rarng-
færslur í frásögnum af kynn-
um þeirra Grírns Thomsens og
Magdalene Thoresen. Verður
vart annað ráðið af þeim, en
að Grímur hafi, ef svo má segja,
komið miður kristilega fram við
barn sitt og barnsmóður. En
saimlkvæimt fraimanisögðiu verð-
uir elkki séð, að það fái á nofck-
urn hátt staðizt.
Við vitum ekki, hverjar eru
skýringar á því, hvers vegna hið
nána samband þeirra rofnaði
svo algjörlega, þegar Magda-
lene fór til Noregs. Þó getur
það aldrei hafa verið nánara
en sama mánuð og þau skildu
þá. En ef einhver vill ásaka
einhvern í því sambandi og ann
að fremur en hitt, þá færi hann
rök að því. Sá hlýtur að hafa
betri heimildir en hingað til er
vitað um.
30. september 1842 situr
Finnur Magnússon, prófessor,
fjárhaldsmaður Gríms Thom-
sens, og ritar föður hans, Þor-
grími Tómassyni á Bessastöðum,
ítarlegt bréf varðandi náms- og
fjármál sonarins, sem hafði
verið mjög eyðslusamur. Að
bréfinu loknu bætir hann þar
við enn nokkru neðanmáls, og
þar hegg ég eftir einni auka-
setningu. Finnur skrifar:
„Þótt ég í dag sé hálfærður
af að ljúka við bréf mín með
póstkassanum, sem á að lok-
ast bráðum, varð ég samt að
fást við peningasakir sonaryð-
ar, sem í dag flytur í nýtt
logis (leturbr. mín) á Hauser-
pladsen11. (Torg nálægt stúd-
8 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
24. maí 1970