Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1970, Blaðsíða 3

BÖKMENNTIR
OG LISTIR
EITTHVAÐ
SEM
VAR
Eftir Jónas Guðlaugsson
Eilífur sðngur vinda kyrjaði
kvæði sín á þaki, meðan hin
sífellda verðandi reið áfram á
höstugu hrossi tímans. Meðan
fegurð vorsins sló í æðum hins
unga manns á líðandi dögum
þess tíma sem kallast æska á
gáráttu hafi hinnar einmana
mannsævi. Við getum litið til
unga mannsins, sem ég hef í
huga, yfir bókum sínum, gegn-
um tvo smáa hallandi þak-
glugga, sem oft glansa af regn-
perlum, rigningarhryðjum þess
arar úrsvölu úthafseyjar, sem
kennd er við ís, bróður rign-
ingarinnar.
Fyrir innan getum við heyrt
í haustregninu sem syngur
dánarsöngva yfir blómskrúði
sumarsins og hinni fögru laufa
prýði sem skartar I ryðrauðum
og bronsgylltum litum og fýk-
ur af trjánum og líkist þá hóp-
um farfugla, sem að hausti
fljúga til f jarlægra landa.
Eitt blaðið lendir svo hátt að
það klessist á regnvota rúðu
annars gluggans og fær unga
manninn til að hugsa um fánýti
lífsins og dauða þess æviskeiðs
sem hann er á. Við horfum inn
og fylgjumst með honum er
hann les um furðulega sögu
mannsms a jðrðu, þrá hans og
þrautir, von og vilja, á grýtt-
um leiðum mannkyns.
Við sjáum ljósið loga hjá hon
um um nætur og einmana suð-
andi flugu flögra villta um-
hverfis það. Við athugum
drauma hans í hinum annar-
lega heimi svefnsins. Á morgn-
ana er hann að hugsa um þær
torráðnu rúnir sem faldar eru
i mistri draumalífsins.
Það er vetur, snjórinn silfur
glitrandi og svanhvítur, hylur
borg og bæ, marrið heyrist
iangar leiðir undir fótum
manna og hjólum bíla. Ef til
vill sjáum við þá ekki inn til
hans, því snæbreiður eða fagur
formaðar frostrósir, hélublóm
dauðans, hafa teigt kalda fing-
ur sína um gluggarúðurnar, en
hann opnar gluggann og horf-
ir út, upp til stjörnublóma
himinsins og mánans og geisla
fans hans, sem dansar á þök-
um eins og limamjúkar dísir í
æskublóma. Er hann þá ekki
að hugsa um ástina sem leitar
inn í öll hjörtu einhvern tíma,
stundum kannske um íshélaða
tunglskinsnótt, þegar stjörnurn
ar tindra eins og nývöknuð
barnsaugu og geislar mánans
eru eins og oddhvassar örvar
inn í hjörtu elskendanna og
næmra einmana sálna á æsku-
skeiði, sem bíða eftir að rauða
blómið í barmi þess springi út
í sinni eldlegu fegurð. Hugur
hans skynjar þessa stundina
ástina, en leitar hærra til raka
og tilgangs tilveru og verald-
ar þessara þúsund stjarna, sem
hann ekki sér, en hann veit að
eru bakvið yzta borð sjóndeild
arhringsins. Hágöfugar hugsan
ir, hugsanir með reykelsisilm
trúarinnar fara um næman
huga æskumannsins og innra
með honum myndast marglitur
stjörnuhiminn og undarlegir
seiðkenndir hljómar, sem hver
og einn gæti myndað listaverk,
en þau verk fæðast þó ekki.
Því sjáum við hann sitja við
skrifborð sitt með hönd undir
kinn og vera að íhuga veru-
leikann, himnasýn og di'aum-
ana. Hann skrifar ekkert, en
finnur alla dásemd listarinnar
innra með sér, hinn dularfulla
sköpunarmátt.
Æskan er undarlegur og dul
arfullur tími, full af frjói sköp
unar og lista. Oft harla lítið
veruleikakennd og þó ótrúlega
raunsæ mitt í háloftsferðum
sínum en vanmegna að getu
að skapa í efnið sínar hugsýn-
ir og drauma, sem anga af
íurðulegum eim hinna dular-
fyllstu blóma i jurtagarði mann
legs lifs. Getur einmitt þetta
komið okkur að hugleiða þá
geysilegu erfiðleika sálar hins
næma æskumanns, sem svífur
ofar skýjum, vorlangan daginn
og getur ekki tjáð sig svo vel
sé, getur ekki stigið niður til
jarðarinnar, til annars upp-
runa síns og ekki lengra upp
en mannleg sýn fær séð, því of-
ar er allt lokað ungum sem
gömlum og innsiglað með spurn
ingarmerki á vör. Við getum séð
hann rökkursæla nótt sitja í
trúarhugleiðingum við logandi
kertaljós um jól og séð augu
hans stara inn i hið fínlega ljós
kertanna í leit hið ytra og
innra, dreymandi sína drauma
um guð og mann og finna til
sérkennilegra huldra kennda
og þó íá ekki svar við ótal
spurningum sínum.
Við getum fylgzt með hinum
unga rnanni dag eftir dag i
sinni viðleitni að vita meira og
meira um lifið og reyna að
botna þetta skrítna líf sem
rennur áfram án höndlunar og
oft ærið tilgangslaust. 1 djúp-
um draumhug endurlifast at-
burðir sögunnar og hverrar
bókar sem lesin er. Hugsjónirn
ar likjast fagurlitum margform
uðum blómum, sem flest eiga
sér skammvinnt skeið og deyja
í hríðum raunveruleikans. Ein
staka þrágjörn sál heldur í
æskuhugsjónir sínar til elli og
lífsenda lykta, við vitum ekki
hvort ungi maðurinn er ein
þeirra sálna.
Það vorar og morgnar og við
sjáum hann horfa á goðfagra
dagrenninguna sem hann er í
ætt við i hverfulum tímanum.
Við getum fylgt augum
hans, horfandi á allar dásemd-
ir aftureldingarinnar og fund-
ið kennd huga hans sem fagn-
andi en óljóst leitandi án fund-
ar gerir dögun i sjálfu sér
sjálfstæðan veruleika og þó
byrjun á degi björtum og blíð-
um eða dökkum og hörðum.
Morgunstjarnan tindrar,
kennd við freistara manna og
lífsboði hins síunga dags sem
rennur upp á jarðkringlunni.
Morguninn hverfur á taldi tím
ans án þess að finna sjálfan sig
og dagur rís í sólbirtu hinnar
miklu liknar og ber raunveru-
leikakennd I hinn myndhraða
hug ungmennisins. Við getum
séð hann standa við gluggann
og hlusta á fuglasönginn hin
fagurbjörtu vorkvöld og séð
ástsæl ský teygja ferð sína um
djúpbjartan gullroðinn himin-
inn og óljósar þrár verða skír-
ari, næmari og finna skyld-
leika sinn við vorið, kvöldið og
dagbjarta sumarnótt, þar sem
æskan virðist eilíf í hringrás
sólarhringsins, ef til vill er það
einn æðsti draumur margra
manna að finna hina eilífu goð-
bornu æsku, faðma allt lif-
ið, frá vöggu til grafar, sjá
ljómann af draumunum holdg-
ast á jörðinni.
Sumarið kemur og svífur yf-
ir og gengur grænum fótum um
Framhald á bls. 12
V" m®i\
í - jé' i/s:
t tí/
m.
Jóhann Hjálmarsson
SUMARNÓTT
Seint,
seinna en trén klæðast myrkri
heyrist þér barið
og þú opnar ekki,
því nóttin er full af myndum,
sem vilja komast inn —
alla leið þangað,
sem hugur þinn vakir.
Dyrnar eiga að vera lokaðar.
Þú opnar ekki fyrir neinum.
Úr herbergi þínu
má enginn fara.
Hingað inn má ekki berast
svalandi ilmur garðsins,
birtan frá stjörnunum:
svimandi fjarlægðum
heimsins.
Þær gleyma þér ekki,
stjörnurnar.
Á spegli augna þinna
hópast friðlausar myndir,
sem langar að sundra veggjunum,
brjótast út í nóttina
til fundar við stjörnurnar;
anda að sér draumi garðsins,
sem er óraunverulegur
eins og svipur komandi dags,
sem ekki er langt undan.
Seint
fer grunur um dögun
yfir jörðina,
seinna en trén klæðast myrkri.
Þau standa spurul úti fyrir
líkt og komin heim
úr langri ferð —
öll trén,
sem hugurinn geymir.
30. óigúst 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3