Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1970, Blaðsíða 11
þetta má bæta, að nokkrar rit-
gerðir hafa birzt um hann og
útvarpserindi verið flutt eða
lesið úr ritum hans.
En hvað hefur svo verið
gert í Skaftafellssýslu, til þess
að heiðra minningu þessa
merka manns ?
Árið 1933 voru liðin 150 ár
frá því að Skaftáreldar
brunnu. Þessara tímamóta var
þá minnzt með guðþjónustu og
samkomu í kirkjunni á Prests-
bakka og einnig heima á
Kirkjubæjarklaustri við leiði
sr. Jóns í gamla kirkjugarðin-
um þar. Var lögð á það áherzla,
að minnast hans við þetta tæki-
færi, var fallegur lyngkrans,
skreyttur nýtýndum blómum,
úr nágrenninu, lagður á leiði
þeirra hjóna. Fóru þessi hátiða
höld hið bezta fram og meðal
annarra tók þátt í þeim Dr.
Matthías Þórðarson þáverandi
þjóðminjavörður.
Alllöngu siðar var gamli
kirkjugarðurinn á Kirkjubæjar
klaustri vandlega girtur og fal-
legt hlið sett á girðinguna.
Á héraðsfundum prófasts-
dæmisins, og á fundum kven-
félagasambands sýslunnar,
mun það hafa borið á góma, að
reisa þyrfti minnismerki um sr.
Jón, sem bæri vott um ræktar-
semi héraðsbúa við minningu
hans. Smám saman varð þróun
málsins sú, að ákveðið var að
reisa litla kirkju eða kapellu á
grunni gömlu kirkjunnar, er
væri fyrst og fremst minnis-
merki um sr. Jón, en bætti um
leið, að nokkru leyti, fyrir þau
kirkjusögulegu mistök, þegar
kirkjan var flutt frá Klaustri
1859.
Árið 1966 var þess minnzt á
Síðunni, að 175 ár voru liðin
frá andláti sr. Jóns og var þar
fjölmenn og virðuleg samkoma.
Eftir það kemur verulegur
skriður á þessi mál. Haldinn
var sameiginlegur íundur allra
sóknarnefnda prófastsdæmisins
og framkvæmdanefnd kosin, til
þess að vinna að framgangi
málsins, sem fékk strax góðar
undirtektir meðal sýslubúa og
safnaðist þegar töluvert fé, og
var því sýnt, að hægt yrði fljót
lega að hefjast handa um fram-
kvæmdir. Arkitektar voru
ráðnir til að teikna bygging-
una, þeir bræðurnir Helgi og
Vilhjálmur Hjálmarssynir, og
kostnaðaráætlun gerð, sem var
rúmar 2 milljónir. Þegar safn-
azt hafði um fjórði hluti þeirr-
ar fjárhæðar þótti ekki rétt, að
bíða með framkvæmdir, þar sem
gildi peninga hefur verið mjög
í óvissu hin síðari ár. Var því
byrjað á verkinu s.l. sumar og
um alla framkvæmd verksins
hefur verið haft samráð við
biskup og þjóðminjavörð.
Framkvæmdir hófust 8. júni
1969, en þá helgaði vigslubisk-
up Skálholtsbiskupsdæmis
kirkjugrunninn, en þann mán-
aðardag hófust Skaftáreldarn-
ir 1783. Ráðgert er að bygging-
in verði fokheld I sumar. Enn
þá er eðlilega nokkur óvissa
um það, hvenær þessu verki
verði lokið, en því betri skiln-
ingi og stuðningi, sem málið
mætir, bæði utan Skaftafells-
sýslu og innan, því fyrr mun
takast að ljúka því. Auðvitað
hvílir hér mest á Skaftfelling-
um sjálfum, en vist er það, að
margir ættingjar og aðdáendur
sr. Jóns, víða um land, vilja
heiðra minningu hans með því
að styðja þetta mál í verki.
Alþingi Islendinga hefur þeg
ar sýnt þessu máli góðan skiln
ing og stutt það með fjárfram-
lögum. Það er sánnarlega lofs-
vert, þegar Alþingi kemur
þannig til móts við fórnarvilja
fólksins til góðra verka og sýn
ir skilning á því, hve minning
slíkra manna sem sr. Jóns Stein
grimssonar getur haft mikið
gildi fyrir þjóðlífið.
Þegar það var rætt, að reisa
sr. Jóni minnisvarða komust
menn fljótlega á þá skoð-
un, að slikur minnisvarði
ætti að hafa hagnýta
þýðingu fyrir kristnilíf þjóð-
arinnar og vera um leið tal-
andi tákn. Þeir, sem lesa ævi-
sögu sr. Jóns Steingrimssonar,
komast fljótt að raun um, hve
trúartraustið var mikill kraftur
í lífi hans og gerði hann að
þeim leiðtoga sem hann varð
fyrir byggðarlag sitt á hinum
mestu neyðartimum. Á Kirkju-
bæjarklaustri var kirkja, frá
þvi að sögur hófust, og þar til
hún var niður tekin 1859, og
Frá Hellum í Mýrdal. I>ar
dvaldi sr. Jón fyrsta veturinn
í Skaftafellssýslu 1755. í þess-
ari vistarveru bjó sr. Jón með
Þorsteini bróður sínum og áttu
þeir þar bið „rólegasta og þægi-
legasta líf“ eins og segir í ævi-
sögu bans.
Frá vígslu kapellugrunnsins
sem fram fór 8. júní 1969. Frú
Gyðríður Pálsdóttir setur kross-
mark á undirstöðu altaris.
'
margir telja, að þar séu elztu
vígðir reitir á Islandi, eða allt
frá dögum irskra munka hér
við land.
Á Klaustri er nú óðum að
myndast þorp, viðskipta- og
menningarmiðstöð sveitanna
milli sanda. Úr þessu mun vart
líða á löngu, áður en bílfært
verður yfir Skeiðarársand og
verður þá fjölfarin leið til
Austurlands, um Skaftafells-
sýslur. Kirkjubæjarklaustur
verður þá mjög ákjósanlegur
gististaður ferðafólks og sum-
ardvalarstaður þeirra, sem
óska að kynnast hinum fögru
byggðum þar eystra. Allstór
heimavistarskóli er nú í bygg-
ingu á Klaustri, sem væntan-
lega verður notaður sem gisti-
hús á sumrum.
Sóknarpresturinn situr nú á
Kirkjubæjarklaustri og mun
þvi hafa góða aðstöðu, til þess
að annast helgistundir í hinni
væntanlegu kapellu, fyrir skól-
ann á vetrum, og fyrir heima-
menn, gesti og ferðafólk á sumr
um, og um leið halda á lofti
minningu sr. Jóns.
Prestsbakkakirkja verður
auðvitað framvegis, sem hing-
að til sóknarkirkja fyrir Síðu
og Landbrot. Hún er hið veg-
legasta timburhús og getur stað
ið lengi, enda voru gerðar á
henni ýmsar endurbætur er
hún varð 100 ára 1959. Á Prests
bakka eða Bakka við
Geilandsá bjó sr. Jón þau ár,
er hann var prestur Síðu-
manna.
Ég hefi hér með nokkrum
orðum rifjað upp það helzta,
sem gert hefur verið til þess að
halda á lofti minningu sr. Jóns
Steingrímssonar. Langstærsta
átakið í þeim efnum er bygg-
ing minningarkapellunnar á
Klaustri, en hún stendur, svo
að segja, á sama blettinum, sem
gamla kirkjan stóð og „eld-
messan" var flutt fyrir nærri
tvö hundruð árum, en það var
ein mesta örlagastund í sögu
þessarar byggðar.
Kirkjubæjarklaustur á sér
líka merkilega sögu, og má óef-
að teljast meðal merkustu helgi
staða íslenzkrar kristni.
Jarring
Framhald af bls. 7
áhættu. En Jarring hefur ekki
fallið í að tefla í neina tví-
sýnu. Aftur á móti verður
hann nú að takast á hendur
mun meiri ábyrgð en í fyrri
samningaumleitunum. Allt er
nú undir þvi komið að dóm-
greind hans bregðist honum
ekki, að hann átti sig á þvi á
réttu andartaki hvaða skref
skuli stigin næst. Mesti vandi
hans nú er að fá Araba til að
hvika frá þeirri ákvörðun sinni
að ræða ekki beint við ísraela.
En það er mesti misskilning-
ur að álíta að Jarring sé að-
eins atvinnudiplómat, sem hafi
að vísu ágæta hæfileika til að
bera. Hann er mjög skynsamur
og raunsær maður og hefur
sjálfur þungar áhyggjur af þró
un mála I Miðausturlöndum og
honum er umhugað um að sú
þróun verði stöðvuð. Hann hef-
ur ekki reynt að leyna því að
honum finnst útlitið ekki allt-
af sem bjartast, en hann hefur
þá bjargföstu trú að vandamál
Miðausturlanda megi leysa með
samningum.
Það sem honum finnst erfið-
ast að sætta sig við er sífelld-
ur aðskilnaður frá Uraniu
konu sinni (sem er sænsk og
dóttir þekkts stjörnufræðings)
og dóttur. Báðar hafa þær eins
og Jarring mikinn áhuga á
tungumálum. Hr.nn reynir að
nota hverja stund, sem honum
gefst til að fara heim til fæð-
ingarstaðar sins í Viken, þar
standa rætur hans djúpt og
þangað fær hann sótt hvíld og
hressingu. Og á komandi mán-
uðum verður hann meira þurfl.
fyrir slíka hressingu en
nokkru sinni fyrr.
Anna María Þórisdóttir
í Vífilstaðahlíð
'N
tJr grænum laufsíum runnanna
kemur norðanvindurinn,
sviptur öllu kuli,
og þýður þytur hans
blandast glaðlegu flugnasuðL
Kvikandi birkilaufaspeglar
keppast við
að fanga sólargeis'la
í lundinum væna
við klettakirkjuna svörtu.
Blágresisaugum horfir hlíðin
mót júlíbláum himni
og sumarhvítum skýjum.
30. áigúist 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS II