Lesbók Morgunblaðsins - 22.11.1970, Blaðsíða 1
Á SLÓÐUM
B Ó LU-H JÁLM AR S
í AUSTURDAL
Nokkur atriði úr fortíð og nútíð í máli og myndun?
Eftir Gísla Sigurðsson
1
Það er vor á því herrans ári
1824. Vor eftir harðan vetur.
En nú er komið fram í far-
daga. Þá taka þeir saman
pjönkur sínar, sem hyggja á bú
ferlaflutninga; skilja allt nagl
fast eftir, en fátækl-egir bús-
hlutir, matarilát og sængurföt
eru bundin í bagga og iyft á
kiakk. Sumir flytjast af einu
kotinu á annað; hressa við
moldarkofana, en una þó ekki
til lengdar; vonin um annað
betra í öðrum dal, öðru hér-
aði, heldur fyrir þeim vöku. Ár-
in eru hvert öðru lík með harð
indum og grasleysi. Ef til vill
hafa menn veður af því, að í
útlöndum hefur tekizt að smíða
gufuknúin farartæki. En skáld
og hagyrðingar yrkja að
minnsta kosti ekki um það.
Þeim er atferli náungans hug-
stæðara, einkum þó ávirðingar
hans. Heimuriinn er ennþá stór
og fréttir utan úr löndum ber-
ast eftir mánuði eða ár. Að
vísu hefur það spurzt I daii
norðanlands, að látinin er
Napólieon mikli á eyjunni
Sánkti Helenu. Enda þrjú ár
liðin siðan. Aftur á móti vita
menn fátt af gríska frelsisstríð
inu, sem geysar um þessar
mundir og að þar hefur látið
lífið fyrir fáeinum dögum
skáldið Byron lávarður, hinn
enski.
Um svipað leyti þetta sama
vor er annað skáld íslenzkt, að
búa sig til brottferðar frá
Bakka í Öxnadal. Hjálmar
Jónsson, siðar kenndur við
Bólu, hafði búið þar um hrið
og greitt afgjaldið af jarðar-
partinum með mergjuðum níð-
vísum um grannkonu sína, Jó-
hönnu á Hrauni. Þannig hafði
hann i bókstaflegum skilningi
getað gert sér mat úr náðar-
gáfunni. En það var bæði ein-
hæft og leiðigjarnt á þennan
hátt. Einkum hafði hann uppá
síðkastið gerzt leiður á þeirri
iðju, en jarðareigandinn Egill
bóndi Tómasson, þurfti sífellt
á niðvísum að halda til að
jafna um Jóhönnu á Hrauni.
Leið skáldsins liggur á ný
vestur yfir Öxnadaisheiði, fá-
tæklega búið fólk og hestar
með búslóð einyrkjans. Leiðin
liggur eftir stígnum meðfram
Giljareitunum; sjálft gengur
skáldið og ihugar framtíðina.
En það er létt yfir honum nú
á þessari stundu. Haran hlakk-
ar til að nota vorið og kraft-
ana til uppbyggingar á nýjum
stað. Ferðin sækist hægt;
þarna eru fannir í giljum, en
grænir rindar á milli, Norður-
árdalurinn með grýttum eyrum
meðfram ánni, kostarýr byggð.
Síðan Blönduhlíðin og Kjálk-
inn. Hjálmar Jónsson er alkom
inn til Skagaf jarðar.
2
Innarlega í Austurdal stbnd-
ur eyði'býlið Nýibær. Hjálm-
ar hefur fengið þessa jörð á
leigu; honum er kunnugt um,
að þar eru landkostir góðir,
þótt bærinn sé nærri niður-
falli og fjarri alfaravegi. Svo
fjarri, að útilegumannabyggð-
ir gátu aldt eins verið þar inn-
af, ef betur væri að gáð. Ekki
setur Hjálmar það fyrir sig,
maðurinn er léttur á fæti og
hamhleypa til vinnu. Þau Guð
ný eru í blóma lífsins, fátæk
Ábær í Austurdal. Þannig leit bærhin út, meðan hann stóð uppi.
Framúr gilinu fellur Ábæjará. Þar átti BóLu-Hjálmar fótum fjör
að laima, er Guðmimdur í Ábæ sat fyrir honum og henti kirkju-
járninu á eftir honum, þegar Hjálmar stökk yfir ána á ótrygg-
uni ís.
•VVaw/Á'
m/mmiííitm
' r —; r""
■'■.wV.v'WJX-aWjV.* •
g* !
;.vav/.;<-.v.
orcTiíðVx.