Lesbók Morgunblaðsins - 22.11.1970, Blaðsíða 3

Mcrkig-ilið séð Jiandíin yfir
Jökulsárgljúfur. Áður urðu
allir flutningar í austanverð-
an daliim að fara yfir ein-
stigi gilsins. Ferð yfir gilið
tók þrjá stuíularfjórðiuiga.

Hjálmar Jónsson
Feigur
Fallandason
Mér er orðið sitirt um stef
og stílvopn laust í höndum,
í langnættinu lítið sef,
ljós í myrkri ekkert hef,
kaldur titra, krepptur gigtarböndum.
Húmar að mitt hinzta kvöld,
horfi ég fram á veginm.
Gröfin móti gapir köld,
gref ég á minn vonarskj öld
rúnir þær, sem ráðast hinum megin.
maður þyrfti nú ekki alltaf að
vera að glápa á veginn.
Viti menn, við erum komin í
Austurdal og hérna megin Jök
ulsár eru samtals tveir baeir.
Við ökum um hlaðið á Bústöð-
um. Tilbúni áburðurinn stend
ur í plastsekkjum á hlaðinu.
SkyMu þeir eiga eftir að fjúka
og velkjast um þetta ósnortna
land á komandi áratugum? Von
andi ekki. En það hefur verið
handleggur að flytja sekkina
hingað. Trúlega hefur vegur-
inn skorizt niður á klakann við
þá flutninga. Túnið á Bústöð-
um virðist mjög lítið. En heima
abiingurinin í varpanum þrífst
jafn vel fyrir því. Neðan við
bæinn hallar landinu niður að
gljúfrinu, þar sem Jökulsá
austari rennur. Handan við
gljúfrið blasir við bærinn á
Gilsbakka, túnið allt í brattri
brekku, unz gljúfrið tekur við.
Og tvö hamragil til hvorrar
handar. Gilsbakki er á Kjálk-
anum, innsti bær. En innan
við Merkigilið tekur Austurdal
ur við.
5
Jafnvel handan yfir Jökulsá
sýnist Merkigilið stórhrikalegt
liikt og tröilaukinn sverðskurð-
ur í andliti landsins, blátt í
sárið. Frá Bústöðum sýnist það
hverri skepnu ófært. En svo er
þó ekki. Gatan yfirum er ör-
mjó og liggur í mörgum sneið-
ingum. Talið var, að ferð með
klyfjahesta yfir Merkigilið
tæki þrja stundarfjóirðunga.
Og að sjálfsögðu var það eng
an veginn hættulaust. Syðri gil
barmurinn er þó sýnu hrika-
legri; þar verða sneiðingar
götunnar enn krappari og
brattinn meiri. Á vetrum mynd
ast svellbunkar á stígnum. Og
snjóhengjur slúta í þverhnip-
inu. Hvernig dettur nokkurri
manneskju í hug að dæma sig
til þeirra erfiðleika að byggja
handan gilsins? Það gerði Món
ika eins og landsfrægt er orð
ið. Hún byggði steinhús á
Merkigili, áður en brúin var
byggð á Jökulsá. Og svo þótti
það of gott handa henni að
brúa gljúfrið framan við bæ-
inn. Kannski hefði mátt
byggja einn menntaskóla fyrir
það fé. En þeim, sem hafa sótt
allt yfir Merkigilið, finnst lít-
ið til um slíka smámuni. Og nú
er brúin staðreynd, þótt hún
sé þrem kílómetrum innar eða
svo. Samt vaknar sú spurning,
hver verði framtíð byggðar á
Merkigili, þegar Móníka er
gengin. Kannski þykir þá frá-
ganigssök að halda þessari
byggð til streitu. Það væri
kaldhæðni örlaganna.
Ferðin sækist hægt inn með
gljúfri Jökuilsár. Bilistjórinn er
farinn að horfa á veginn eftir
áminninguna og við erum hætt
að halda okkur. Handan við
gljúfrið blasir við bærinn á
Merkigili. Og Móníka stendur
á tröppunum við dyrnar; þær
eru nákvæmlega á miðju húsi.
En sín hvorum megin tveir litl
ir gluggar og einn á kvistin-
um. Þetta er þá húsið, sem
byggt var við erfiðustu aðstæð
ur á íslandi; það er hennar
hús, hennar minnisvarði. Og
sunnan við það standa vel
byggð útihús. Mikið er túnið
lítið; þvi snarhallar miður að
gljúfrinu og skurðgrafa hefur
markað í það þrjá skurði nið-
ur frá bænum. Það hefur lík-
lega verið rakt. En ofan við
hefjast hlíðar fjallsins, sem
kennt er við bæinn.
6
Merkigil 1829. Bærinn stend
ur á sama stað, kollhúfulegur
og vallgróinn. Búskapurinn er
líka gróinn; Jón bóndi Hösk-
Framhald á bls. 12.
22. nóvemlber 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3