Lesbók Morgunblaðsins - 22.11.1970, Blaðsíða 8
Um aldamótiu síð-
ustu sáu menu bíl-
inn í rómantísku
Ijósi og gerðu sér
ekki grein fyrir því,
ltvað itann átti eftir
að valda gífurleg-
unt vandamálum
í stórborgumim, þar
sem mengunin vex
eftir því sent bílim-
iint fjöigar og bíl-
slys eru ein algeng-
asta dánarorsök
mannsins.
„Þar gerist
ekki annað
en húsverk
o g
matarinnkaup66
Ýmsar tilvitnanir í skoðanir
manna á nútíma borgum, bíla-
menningunni og skipulaginu
Það er ógæfa mannsins að
lioniim skuli ekki skiljast, að
það er svo fátt, sent máli skipt-
ir.
H. C. Branner.
Góð lífskjör eru það að búa
I heimi með hreinu lofti og
hreinu vatni. Góð lífskjör eru
það að vera laus við styrjaldir
og kjarnorkuvopnaógnir, laus
við hungur og þjóðfélagslega
rangsleitni, laus við skaðlegan
hávaða og streitu. Góð lífskjör
eru það að geta einnig veitt
börnum okkar lífsmöguleika.
Hans Palmstierna.
Bíllinn er versti óvinur
mannsins, staðbæfa þrír próf-
essorar við Yale báskólann í
Bandaríkjimiim. Bíllinn „eitrar
andrúmsloftið, eykur kyrrsetu
líf okltar, á sök á 60% þeirra
slysa sem liafa örkunil í för með
sér og lætur borgir okkar
drabbast niður og eyöileggj-
ast.“
Þrír imgir, sænskir þjóðfé-
lagsfræðingar liafa komið fram
með þá börðustu gagnrýni, sem
umferðarmálastefna Stokk-
hólmsborgar hefur orðið fyrir
til þessa, segir í „Aftonbladet".
„Bílisminn“ fær að breiða úr
sér óbindrað og eitra loftið í
borginni, segja þeir. Á tólf ár-
um befur jafnmikið fé verið
fest í bílum og liinu almenna
flutningskerfi þrátt fyrir að
90% íbúanna ekur í sameigin-
legum farartækjum til mið-
borgarinnar. Með hliðsjón af
borgarskipulaginu staðhæfa fé
lagsfræðingarnir ]>iír að öku-
mönnum séu adluð 45% mið-
borgarsvæðisins til að Iireyfa
sig á. Gangandi fólk liefur að-
eins 8%.
Aðrir mikilvægir liðir í rann
sókninni. í Stokkbólmi er
nú uggvænlegasta magn kol-
sýrings í andrúmsloftinu, sem
um getur í víðri veröld. Eitur-
efnin í liinii mengaða lofti or-
saka nú þegar mörg dauðs-
föll. 600.000 kílógrömm af blýi
úr bensínreyknum falla árlega
yfir Stokkliólmsborg.
Markaðsverðið á einu bíla-
stæði í Miðborg Stokkbólms er
100.000 krónur, segja þeir enn-
fremur. Yfirvöldin eyða meira
fé í bilastæði en í leikvelli.
f Bandaríkjunum bafa bif-
reiðaslysin gert fleiri að ör-
kumlamönnum og bundið fleira
fólk við lijölastólinn en allar
styrjalilir Bandaríkjanna sam-
anlagðar. Eigi þróun bílastæð-
anna og vegakerfisins að
fylgja sama mynztri hér á
landi og í Bandaríkjunum, verð
um við á næsta áratug að gera
ráð fyrir þrefaldaðri tölu lát-
inna og örkumlaðra í þessu
landi — og það er ekkert smá
ræði.
Bobert Salomon.
Látum við koma okkur fyrir
í bílaborgum og látum við bil-
unum fjöliga óhindrað, mun
„blóðtolilurinn" hækka á fáum
árum upp í 1500 dauða og 15—
20000 limLesta á ári hverju.
1 Bandaríkjunum hafa einka
bílaeign og einbýlishúsa-
byggingar fengið að þróast
miklu lengur en hjá okkur. Los
Angeles er dæmigerð fyrir
hina amerísku úthverfaborg.
Þetta borgarland nær yfir 70
samvaxin bæjarfélög á svæði
sem er á stærð við Fjón og Sjá-
land samanlagt. Ibúatalan er
rúmar 7 milljónir. Einkabíla-
eignin er forsenda fyrir því að
þessi tröllaukna borgarsam-
stæða geti starfað.
En þrátt fyrir það þótt tveir
þriðju hlutar miðborgarsvæðis-
ins séu heigaðir bílnum,
er borgin samt að kafna i sinni
eigin bílaumferð.
I þessari risavöxnu einbýlis-
húsa- og malbiksflatn-
eskju eru menn tilneyddir að
nota einkabílinn, ef þeir vilja
komast leiðar sinnar.
Við þetta á sér stað öfga-
kennd skipting á fólkinu. Hús-
ið verður lúksuseining fjöl-
skyldunnar, bíllinn eða bilarn-
ir hreyfanlegir einfrumungar
frá henni. Gervallt kerfið
þvingar fram lífsform, sem ein-
kennist af sjálfshyggju, sam-
bandsleysi, pólitísku og þjóð-
félagslegu skeytingarleysi og
tillitsleysi við annað fólk. Um-
hverfið verður eitrað og drep-
andi gagnvart fólki með af-
brigðilega lífshætti.
Við höfum fram að þessu
ekki megnað að fullnægja þörf
mannsins og gera borgina vin-
samlega honum ... I rauninni
erum við vel á veg komnir með
að byggja hina „mannskemm-
andi borg“ — og við verðum
sífellt ruglaðri i þessari að-
stöðu okkar.
Þróunin stefnir að stærri við
skiptasvæðum, sem oft eru stað
sett utan við sjálfan borgar-
kjarnann. Slíkar verzlunarmið-
stöðvar grundvallast á bíleig-
endum og setja oft liinn bíl-
lausa neytanda í óbagkvæma
aðstöðu. Fyrir hinn síðar-
nefnda versnar ástandið enn
að miin ef smákaiipmennirnir
verða undir í samkeppninni
við bina stóru. Það er dýrt að
vera fátækur.
Robert Salomon.
Nú á dögum er fjórði hver
maður þjáður af hávaða í bú-
stað sínum og hávaðinn stafar
að verulegu leyti frá umferð-
inni.
Nú á dögum er auðveldara
að komast yfir bíl en ibúð.
Þess vegna væri það til þjóð-
félagslegra hagsbóta að draga
af fjárveitingum til vegafram-
kvæmda og veita meira fé til
félagslegra umbóta. Við þetta
yrðu minni þægindi af því að
aka í bíl, „eftirspurnin" yrði
meiri eftir strætisvögnum og
járnbrautarlestum og auðveld-
ara yrði að gera þessi sameig-
inlegu farartæki hagvirkari.
Með ]>ví að byggja bílaborg-
ir er framið freklegt yfirgangs-
brot á börnum, sjúklingum,
fötluðum, eldra fólki, láglauna
fólki og öðrum þeim, sem liáðir
eru besturn postulanna, rcið-
hjólum eða fjöldaflutningstækj
um. .Tafnvel þótt vegakerfið
va>ri algert og bíllinn „bvers
manns eign“ yrðu samt sem áð-
ur um 25% íbúanna háðir öðrum
farartækjum en einkabílnum.
Árið 1958 voru í Bandaríkj-
unum 1400 farþegalestir í för-
Að deginum l'ara allir verkfærir menn í burtu, en komir og börn verða eftir.
f? LESBÓK MORGUNBLAÐSíNS
22. nóvemtoer 1970