Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1970, Blaðsíða 18
[ bak:
húsiqu
I portinu bak v'ið Morgunblaðshúsið þar sem Dísa býr.
Eftir
Árna
Johnsen
HÚN fer sér hœgt. Gjarnan
með veggjum, því fæturnir eru
orðnir lúnir og það er betra að
styðja sig við eitthvað.
Fyrrum þurfti ekki að hugsa
um það, en allt segir til sín
um síðir. Eitthvað verður að
láta eftir.
„Guði sé lof", lifsgleðin og
brosandi glampinn í augunum
hafa þó ekkért gefið eftir. En
ef til vill einmitt þess vegna er
ávallt skemmtilegt að hitta
hana, í portinu bak við Mogg
ann þar sem hún býr í bak-
húsinu, í stigaganginum á rit
stjórninni þar sem hún hvílir
sig stundúm og tyllir sér í
gluggasylluna eða þegar hún
heilsar með glannalegum tón,
„Hæ kroppur!"
Það fer ekki mikið fyrir
henni, en þegar maður hittir
hana er það jafn sjálfsagt og
þegar landið fagnar vorinu.
Hún hefur orðið að berjast fyr
ir sínu. Þá sigldi ekki alltaf
glettni I auga. Harður tónn,
grimmd gegn grimmd. Barátta,
en „Guð laun, þetta er allt
saman gott og blessað. Maður
verður að berjast eins og blóm
öræfanna og ekki gefast upp“.
Það hefur ekki heldur farið
mikið fyrir Islandi á taflborði
jarðlífsins. Þó hefur það leik
ið sína góðu leiki, sína list. Og
lifir. En berjast? Auðvitað,
hvað lifir sem berst ekki ?
„Mundu það Dísa mín,
aldrei að sleppa trúnni, aldrei
að sleppa trúnni", hafði faðir
hennar sagt við hana eitt sinn
þegar hún hitti hann stund í
æsku. Það tak hefur aldrei
brugðizt, en það hefur teygzt
til ýmissa átta, verið koma og
för, hlátur og grátur.
Ekki fremur en landið sjálft
hefur hún haldið út í heim, út
í ytra til þess að eltast við sól-
ina eða skemmtihús. Aldrei
komið til útlanda. Hún hefur
gengið lengst með sjálfri sér.
Sólskinið hefur komið til henn
ar innan frá, jafnvel í gegn um
hrinurnar þegar allt dróst í
sortann ellegár þegar hún dans
aði stundum austur á Fjörðum
eða fyrir sunnan, en það var
ekkert forframað. O, nei. Gam-
an? Jú. Eins og þegar kálfur-
inn ærslast á vori.
Einhver var að segja að
margt mætti nú vera fágaðra.
En hver ætlast tái þess að hamr
ar Islands séu fágaðir af öðru
en briminu. Ætli ekki það. —
Ætli ekki bjargið standi fyrir
sínu. Það er sumt sem óhætt
er að miða við.
Henni hefur ávallt þótt styrk
ur í því að hafa í þennan heim
komið á Dýradag. Dýradag
1887, þann 16. júní og innan
þriggja daga var hún vatni aus
in og gefið nafnið Sveindís dótt
ir Vigfúsar Hannessonar frá
Tungu i Hörðudal í Dalasýslu
og Helgu Guðmundsdóttur frá
Narfakoti á Vatnsleysuströnd.
Elín grasakona húsfreyja á
Hrafnkelsstöðum úti á Reykja-
nesinu tók á móti heranli heima
hjá sér.
Upp frá þvi var hún á flæk-
ingi, eða svo gott sem, en
margir voru þó góðir griðastað
irnir, eða hvað. Fyrstu árin
var hún hjá Sveinbirni móður-
bróður sínum, því foreldrar
hennar slitu samvistum. Enginn
ræður för. Sá þráður hefur
verið dingulband Islandsklukk-
unnar.
Og þó og þó.
Renna ár, lifnar blóm, fæð-
ist bam.
Frá Móakoti í Garði fór hún
7 ára gömul til Seyðisfjarðar.
Það kom vist ekki til af góðu,
eða svo fannst s’umum.
Hún var ærslafengin. Það
gerði skaplyndið. Gott? Það
var heldur ekki sama hvernig
farið var að henni. Góðlynd, en
stygg ef því var að skipta. Það
er ekki sama hver tamninga-
maðurinn er. Sum öfl ná aldrei
að hljóma saman. Þetta land
hafði tekið hlutunum eins og þá
bar að. í aldir hafði enguim
dottið annað ! hug. Það var
móðgun að koma með hugmynd
á móti hugmynd. Eða var það
ekki annars?
Víst hafði hún um veturinn
heyrt húsfreyjuna í Móakoti
tala um það að hún væri óþæg.
Henni gat aldrei samið við hús
freyjuna, en húsbóndanum Ól-
afi hlýddi hún og Sæmundur fað
ir hans, gamli maðurinn á heim
ilinu, var sá bezti vinur, sem
hún eignaðist um ævina. Um
vorið þegar pabbi hennar
hafði flutt hana á skips-
fjöl austur á land sagði
hann: „Jæja, Dísa min, þetta
hefur þú nú fyrir óþægðina". —
Hvernig átti hún að skilja það.
En þá var Sæmundur látinn.
Sum atvik brenna sig inn í
mann. Fylgja manni jafn mark
visst og árstíðirnar, aðeins í mis
munandi svipblæ. Eitt sinn hélt
presturinn Jens á henni á öðru
hnénu og heimasætunni á hinu.
„Heldur þú á kotungsstelpunni",
sagði þá húsfreyjan. „Sá sami
er faðir beggja barnanna", svar
aði prestur. En þetta hefur
brennt sig inn í huga hennar.
Þetta skapar harða tóninn í hug
anum. Hvötina til að bjarga
sér, þó það sé krafs.
Annars fór vel um hana í
Móakoti, að visu með bakráð
um. Það var enginn vondur við
hana, ekki beinlináts, en hún
fékk að vita að hennar rætur
lágu ekki þarna. Það var bara
ekki til matur svo nægði handa
öilum. Fuglinn leitar að korni.
Hún stalst í lýsiskaggann. Þar
var sjálfrunnið þorskalýsi, sem
hún læddist oft í, snaraði öðu
skel undir lýsisbrákina og saup.
Oft kom hún þarna þrisvar á
dag. Öðuskelina þvoði hún í
fjörunni og geymdi undir steini.
Hver á sitt þó í leynum sé. Einn
ig hirti hún fisk af hryggjum
sem átti að brenna og eins og
þjóðin hafði lifað af hunda-
fæðunni, bjangaiðist Dísa af lýs
isbrákinni og beinaruslinu.
En hverri synd fylgir sektin
fyrr eða seinna. Eftir að hún
fór að braggast spurði Stína
húsfreyja hana hvort hún væri
farin að éta einhvers staðar ut-
an heimilisins. Auðvitað þorði
hún ekki að segja eins og var,
en sagðist hafa spænt mikið af
hundasúrum. Þá var nú það, í
þeim átti að vera gríðarmikið
af ormum og hún mátti gera
syo vel og hlýða Stínu og láta
ofan í sig drukk, til að drepa
ormana. Þann versta drukk,
sem hún hafði fengið, kolsvart-
an, og síðan var glerflaskan sú,
grýla á hillunni í króknum.
„En þetta var allt í góðu gert.
Já, blessuð sé minning þeirra
allra. Ég hef alltaf verið lán-
söm. Það er eins og sólargeisl-
arnir hafi alltaf fylgt mér frá
honum Jens mínum blessuðum
og Sæmundi.
Þetta er allt svo dásamlegt".
En þau kölluðu það óþægð.
Og nú var hún á leiðinni aust-
ur á land með Agli til Seyðis-
fjarðar. 6 ára gömul og með
pabba sínum. Það var undarlegt
svo sjaldan sem draumurinn
verður áþreifanlegur. Allt líð-
ur hjá. Pabbi hennar missti vinn
um um haustið og áðutr en
tungl óx til fulls var hún aft-
á leið suður. Kútter Vesta daml
aði bylgjurnar. Suður, austur,
suður, austur. Eins og regnið
sækir upp og niður, átti hún eft
ir að fara austur og suður,
fram og til baka með sporin
sín.
Stundum var líka gaman að
sigla, þegar múkkinn lék við
bita og aldan iðaði mjúklega.
En ógurlega var hafið djúpt.
Skyldi Guð vera í djúpinu líka?
„Það hefur ávallt eitthvað
fylglt mér. Sama hvað hver seg
50 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. desember 1970