Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1971, Blaðsíða 14

Thiele mjög fær, eiginlega fær
ari Kömmu, en hún mjög fús
að læra af honum og betrum-
bæta sig.
Thiele var um tima dagleg-
ur gestur við kvöldverðarborð
Rahbekhjónanna og hafði af
l>vi nokkurt samvizkubit, þar
sem hann vissi um fátækt
þeirra.
En Rahbek varð að
hafa fól'k í kringum sig, öðru-
vísí þreifst hann ekki.
Hann vax orðinn gamaJl í and-
legri og likamlegri merkingu,
ferðum hans til Kaupmanna-
toafnar farið að fækka,
og íerðum gestanna í Bakka-
hús fækkaði einnig mjög.
Átakanleg er lýsing Thiele á
Rahbek, þegar hann gekk ber-
toöfðaður og með fötin flaks-
andi frá sér og grán-
andi kampana blaktandi í vind
inum út að garðshliðinu
og skyggndist niður eftir trjá-
göngunum gegnum loníetturn-
ar tiil að vita, hvort einhver
kaami nú ekki. Eða þegar hann
iaumaðist að klukkunni, sem
stóð á borðinu á miili glugg-
anna og flýtti henni, þegar
Kamrna sá ekki til. Það var þá
ekki eins langt til kvöldverð-
arins, þar sem Thiele a.m.k.
sat til borðs með þeim hjón-
um.
En hafi Kamma orðið að um-
bera ýmsa gaiia hans í sam-
búðinni, má sannarlega færa
honum til tekna, hvernig hann
reyndi ávailt að leyna hana
öllum sínum sifeiidu f'járhags-
áhyggjum og leyfði henni að
halda uppi hinni víðfrægu
risnu i Bakkahúsi, sem var
honum reyndar andieg nauð-
syn líka.
Aiitaf við fynstu vorkomu
var Kamma vön að kiæðast
gráa sloppnum sínum og hefj-
ast handa við garðrækt-
ina. 1827 var vorið óvenju
kalt, og þá ofkældist Kamma
og versnaði henni hóstinn
um allan helming. Upp frá
þvi bar hún ekki sitt barr
þau rúm tvö og háift ár, sem
hún átti eftir ólifuð. Hún
kiæddist þó að segja má til
hinzta dags og kom fram I
stofuna sína, þar sem
hún hvildist í sófanum. Aðdá-
unarverð var umhyggja Rah-
beks fýrir henni. Hann las fyr-
ir hana og hlúði að henni eftir
beztu getu, en þolinmæði hafði
aldrei verið hans sterka hlið.
21. jan. 1829, er Rahbek kom
heim frá vinnu sinni, var
Kömmu svo þungt, að hún
mátti ekki mæla. Hann spurði
hana, hvort hann ætti ekki að
gefa henni meðulin. Hún
leit á hann sínu skínandi
augnaráði í hinzta sinn, og
hann tók það sem samþykki.
En þegar hann hélt henni í
örmum sínum og hugðist gefa
henni inn, opnaði hún ekki
munninn. Stillt og hljóðiaust
hafði hún skilið við. Rahbek
sat v3ð rúmstokkinn marga
kiukkutima og beið þess að
hún vaknaði. Hann trúði ekki,
að hún væri dáin,
Þegar H.C. Andensen frétti
iát Kömmu, varð honum
að orði, að hann harmaði, að
v'ita ekki hvort henni hefðd
auðnazt að lesa bók hans
„Fodrejse", sem hann hafði ný-
]ega sent henni. Vinur hans,
sem á hlýddi, hneyksiaðist á
þessu og kvað Kömmiu hafa
haft um annað að hugsa en
bök hans. En hinn barnslegi
Hans Christian kvaðst aðeins
hafa viljað gleðja hana.
Aðeins Rahbek og tveir
bcræður Kömmu vor.u viðstadd-
ir útfor hennar. Oehien-
schláger gat ekki komið vegna
veikinda, en hann orti
om hana erfiljóð, sem endar
þanniig:
„Ja, Margarita! rem og klar
Med alle Aamdens Evner,
Hjertets Dyder,
Dti var en Ferle djTÓbar,
du var hvað os dit elskte navn
betyder."
Rahbek dó 22. april 1830,
lifði konu sina aðeins rúmt ár.
Þau hviia hlið við hiið
í Friðriksbergskirkjugarðó.
Hjá þeim var seinna gtraíinin
Carl Heger, bróðir Kömmu.
IV.
Georg Brandes skrifar um
Kömmu Rahbek eina kvenna í
rltigerðarnokk! sTnum um
,Eanske Per son l:ig h c de r “.
Hann segir hana hafa verið af
burða góðan bréfrit ara og tek-
ur sem dæmi bréf hennar til
J.L. Heibeng, sem frægt er orð
ið, og hún skrifaði um það
leyti er þau voru aftur að ná
sættum. Þar kemur gOöggt
í Ijós, hve hrærð hún er yfir
endurfunidunum. En mitt í hin-
um hátíðlega og alvarlega stíi,
slær hún aMt í einu yfir í
spaugsyrði, þar sem hún titlar
Heiberg ,.Yðar Unidursamleg-
heit“, minnug gamla viður-
nefnisins. Hun vill ekki láita
hátíðleikann. og viðkvæmnina
ná tökum á sér. Ba’andes segir,
að þó leiíað sé í bréfum ailra
gáfuðustu andans kvenna
Evirópu á þessum tíma, finn-
ist Jivengi eins töfrandi
Oig fyndinn stílö.
Kamma Rahbek sameinaði á
hinn ágætasta (og sjaldgæfa?)
hátt gáfur, góðvild og glað-
værð. Þótt á ýmsu genigi í vin-
áttusamböndium hennax, og
sumir ættu bágt með að þola
hreinskilni hennar á stundum
(svo sem Oehlenschláger),
hlýtur hún hin bezitu eftir-
mæli vina sinna.
Eftirtektarverð eru orð frú
Gyilembourg, móður J.L.
Heibergs, en henni var fyli-
]ega Ijós kuldi Kömmu í sinn
garð. Fxú Gvlíembourg segir
urn Bakkahus, að „þar hafi
föik verið xnetið eftir sömu
H. H.
Seedorff
Pedersen
Svanir
að
norðan
I silfurhömum svífa að norðurströnd,
svanavæng þeir rista himinboga.
Brjóstið litar bjarmi af dagsins rönd
og brátt mun sólin kynda sína loga.
Skuggar víkja. Opnast undramynd
og endurspeglar skóga sína og tind
í djúpi sæva, er blaka báru að ströndum
bræðraþjóða fimm á Norðurlöndum.
I gróðurilmi hinna józku heiða,
hlýjublæ af Sjálands græna teig,
— hinn fyrsti svanur söng í bláinn heiða:
Hvar sólin gjöful dreypir gullinveig
og vatnarósin bærir bleika skál
bundin sundum, — ýrkir svanamál
himni mót, — ég óska að eiga heima,
ala börn mín, lifa þar og dreyma.
Eftir sátu síðstir fuglar tveir
er söngvum hlýða úr djúpum nyrztu hafa.
Þeir hefja flugið báðir, bræður þeir,
bornir af sömu þrá mót éljum kafa.
Beina væng að brattri klettaströnd
sem brimið þvær, — og nema hreiðurlönd.
Annar kvakar yndi Noregs börnum.
Island signir hinn á bláum tjörnum.
I þoti storms er fágar fjallsins tinda,
fanir ýfir, blæs um ver og lönd,
vinátt saman aftur endurbinda
að árþúsundi liðnu á norðurströnd.
Þó háls og vængi brenni storknað blóð
er brjóstið hvelft, í augum fórnarglóð.
— Sinn hreiðursrétt þeir höfðu frjálsir unnið,
í helgu stríði svanablóðið runnið.
iK.
Að Svíþjóð næsti svanur beinir för,
systur kveðju ljær á Dana vengi:
Hér ég kýs að læra lífsins svör,
sjá: laufprúð björk mín veifar þínu engi.
Og náttgali úr Sjálands sumarskóg
svarar Skánarhauk í aftanró.
— Þó skilji okkur saltra sæva vindur
Sundsins mánabrú, hún vini bindur.
Og svanur flaug. Á sinni austurleið
Suomi fylgiij borið vængjum skyggðum.
stefnir eftir ævióska seið
til einnar af landsins þúsund vatna byggðum.
Þó yrki vetur íss og kulda spá
og andi snjá um höf og vötnin gljá
skal mæta stormsins fári í furukrónum
flugið svana í Kalevalatónum.
En aftur hvítna æviroðin brjóst.
Ungir svanir sterkum vængjatökum
rista himinhvelfið logaljóst
og ljóðahörpu slá í gullnum vökum.
Fimm örlög vaka ofin hljómi þeim
um ógnir, kvöl og gæfu dýrstan seim.
Þó er sem hver ein sorg og sælan bjarta
saman streymi í einu ríku bjarta.
Ennþá vakir hreiðurástin öll,
þá aftur mætast frjálsir norðansvanir,
er úrug þokan deyfir klukknaköll
og kiljur herja bjarkaskóg og granir.
Hvar hefur sólin hálfan, rauðan skjöld
úr hafsins djúpi gegnum þokutjöld,
himin klýfur, hert í alda glóðum,
heiðra svana flug af norðurslóðum.
Björn Daníelhstm íslenzkaðt.
re’glium ctg gllda muni I himna-
nilri.“
J.L. Heiberg lýsir í einiu
baétfi síiniu þeirri innilegu gleði,
sem hanin finnur til, þegar
„Stína Rahbeks" kemiur með
bréf frá Kömmu „þar sem hann
finni meiri skáldskap en i öllu
því, sem hann hafi Jesið síð-
ustu tuttiugu ár.“
J.P. Mynster skrdfar Kömmn
á einúm stað, að köllun henn-
ar sé að tala við fólk ctg hlusta
á það.
Poul Möller kvað Kömmu
fremsta alira manna, sem bann
hafði kyninzit, Inigemanin nefhdi
hana móður alira urugskáída
Danmenkur og Moilbech kaUar
hana „sannan snilldng lifs
míns“.
Þegar Adam Oehlenschláger
var á siinni fyrstu uitanlands-
ferð, huigsar hann helm með
söknuði og skriifar Kömmu,
hve hann sakni glaðra
stunda með henni og Carli,
bróður hennar, „þegair þau
saklaus og sæl, hundirað mitar
frá næstu beiskju, gerðu grín
að öllum heiminum og sj'álifum
sér . . .“ Einimitt þetta var einn
af sterkustu þáttunum í skap-
gerð Kömmu: hún gat hiegið
að öDIum heiminum og sj'álfri
sér með.
Hér slkulu að síðustu tilfærð
orð H.C. Andersen, en hann
segir, að Kamma hafi orðið
fynst til að kalla sig skáld.
Hann var dag einn á leið til
ungrar vinkoniu sinnar, og
Kamma gaf honum rósavör.d
III að færa henini með þeim
orðum, að það myndi gleðja
ungu stúlkuna að taka við rós-
iinum úr hendi skáiids. ,,Það fór
straumur um mig aliam“ segir
H.C. Andersen, „og frá því
aiugnabliki snerist hugsun mín
utm það að skrifa og yrkja."
í greinarkornd þessu er get-
ið ndkkurra þeirra manna, sem
mynduðu vaxtarbrodd danskr-
ar menningar í upphafi róman-
tísku stefnunnar, sem þeir
Bjarni Thorarensen, Jónas
Hallgrimsson o.fl. Isliendinigar
áttu eftiir að kynnast og mót-
ast aí og Rahbekhjónanna, sem
stuðQiuðu að vexti þessanra
ungu sprota og sjálf eru hinir
ágætiustu fulltrúar fyrir þá
Ijósleitendur, sem ávallt og
óhjókvæmilega verða ijósveit-
endur.
Heimiidir:
Throels-Lund: Bakkehús og
Soiltojerg, I.Bd.
Geong Brandes: Samlede
Skriíter. Fönste Bind.
OeWenschlagers Ungdoms-
erindringer (Or Pios Kultur-
seriie)
J.M. Thieie: Aí Mit Livis
Aariböger.
Hans Kyrre: Knud Lyne
Rahlbek, Kamma Rahbek og
Livet pá Bakkehuset.
oJO.
LEIÐRÉTTING
í síðasta blaði var ranglega
sagt, að forsiðumyndin væri
frá Laufási í Eyjafirði. Það
rétta er hins vegar, að myndln
er aí kirkjunni og klukkna-
portinu á Möðruvöllum í Eyja-
íirði. Þessi sérstæða kirkja er
123 ára, en klukknaportið um
10 árum eldra.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
20. júni 1971