Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1971, Page 4

SEINNI
HLUTI
Frá þvi, að ég fór fyrst að
leggja niður fyrir mér ferða-
áætlun mína í þessari ferð var
nítfnið Markeville ofarlega í
huga mínum, mér fannst, að ég
yrði að heimsækja heimabyggð
Stephans G. Stephansonar og
nú stóð sú heimsókn fyrir dyr-
um. Það var gildur bóndi úr
Markevillebyggð, Jóhann Jó-
hanson, sem nú ók með mig
frá Edmonton í suðurátt um
150 km til bæjarins Red Deer.
Þar heimsóttum við frú Rósu
Benediktson, eina eftirlifandi
barn skáldsins og hún gerði
okkur þá miklu ánægju að
siást i ferð með okkur; var síð
an stefnt í vesturátt til Marke
viliebyggðar. Upphaf þeirrar
byggðar finnst mér lýsa vel
kjarki frumbyggjana, hvernig
þeir lögðu hugrakkir úr í óviss
una og buðu öllum erfiðleik
um bvrginn. 1 Norður-Dakota
voru nokkrir landnemar
óánægðir með hlutskipti sitt og
sendu því tvo menn af stað i
leit að nýjum og betri heim-
kynnum. Fyrsti áfangi þeirra
var 1200 km járnbrautarferð
til borgarinnar Calgary í Al-
berta. Þar fréttu þeir af ónumd
um lendum, einhvers staðar i
norðvestri og þeir lögðu ótrauð
ir af stað, gangandi, í leit að
þeim. Eftir 150 km göngu, um
ókunnar vegleysur og yfir
óbrúuð stórfljót komu þeir á
landsvæði, sem þeim leizt vel á.
Glöggskyggnir reyndust þeir,
því að nú er þessi byggð talin
eitt bezta landbúnaðarsvæði
fylkisins.
Markevilleþorp á fátt sér til
ágætis nema hinn opinbera
minnisvarða skáldsins i útjaðri
þess og þar varð ég fyrir
fyrstu vonbrigðum mínum
þennan dag. Varðinn sjálfur,
reistur af stjórnvöldum Kan-
ada, er heldur tilkomulítill og
meira að segja farinn að
skemmast. Staðurinn er að
mínu áliti illa valinn og sýni-
legt, að honurn er lítill sómi
sýndur. Eftir ánægjulega við-
stöðu og hádegisverð á heimili
Jóhanns var haldið norður að
ættargrafreit skáldsins og sá
staður var á allan hátt skemmti
legri og umhirða þar sómasam-
leg. Einnig fannst mér varðinn
á gröf skáldsins mun fallegri
en hinn. Að lokum heimsóttum
við hið gamla heimili skáldsins
og þar urðu vonbrigðin sárust.
Húsið, sem hann byggði stend-
ur nú tómt og er að grotna nið-
ur í algeru hirðuleysi. Það er
að mestu rúið húsmunum en í
fornfálegum skáp voru nokkr
ar gamlar bækur og þar var
einnig skjalahylki úr iámi, sem
Rósa dró fram og sýndi mér
innihaldið. Voru það bréf, póst
kort og mikið af myndum, sem
ýmsir merkismenn höfðu sent
skáldinu og áritað eigin hendi.
Ég sá, að Rósu var þungt fyrir
hjarta en hún sagði fátt, og ég
fann, að henni var óljúift að
ræða málið. Það var augljóst
mál, að ef átti að bjarga hús-
inu frá eyðileggingu, var hér
þörf skjótra aðgerða, einnig,
að þær aðgerðir myindu verða
mjög fjárfrekar, ekki aðeins
að koma húsinu í sómasamlegt
ástand heldur einnig að halda
því við í þvi ástandi. Var þá
eiginlega nokkurt vit í því að
ausa peningum í slíkt fyrir-
tæki, hér í þessu afskekkta
byggðarlagi, þar sem gestavon
var mjög takmörkuð og þá um
leið tekjur af þeim. En á hinn
bóginn, gat þjóðarbrotið vestan
hafs og heimaþjóðin sjálf verið
þekkt fyrir það að láta heim-
ili hins mikla hugsuðar og
skáldjöfurs grotna niður í van
hirðu og skeytingarleysi ? Nei
og aftur nei. Hér virtist því
vera um litt ieysanlegt vanda-
mál að ræða og hugsunin um
það ásótti mig það sem eftir
var dagsins og fram á næsta
dag er ég skyndilega taldi mig
eygja lausnina.
Frá Markevillebyggðinni var
nú ekið suður og austur til bæj
arins Innisfail en þangað voru
komin á móti okkur hjónin Lóa
og Jack Wallewein, er komu til
íslands i hópferð árið 1969.
Þau óku með mig suður til Cal-
gary og á heimili þeirra i þeirri
borg gisti ég næstu 3 nætur.
Calgary er næst stærsta borg í
Alberta og á ýmsan hátt ólík
öðrum borgum i Vestur-Kan-
ada að yfirbragði og borgar-
brag. Hún er í suðurhluta fylk
isins, sem er nautgripasvæði
frá fornú fari en oft er léttara
andrúmsloft á slíkum „kúreka-
svæðum." í Calgary er t.d.
haldin víðfræg kúrekahátíð —
Calgary Stampede — og vik-
una, sem hún stendur yfir rík-
ir ósvikin „Jörfagleði" i borg
inni. 1 Calgary gætir olíuauð-
æfanna meira en annars stað-
ar, töluvert um glæsilegar
byggingar í miðborginni og þá
ekki síður í auðmannahverfun-
um. 1 vestri rís bergveggur
Klettafjallanna, í um 65 km
fjarlægð, háreistur er hann og
ærin andstæða við marflata víð
áttu sléttunnar til austurs. En
frá þeim berst borginni á stund
um litill aufúsugestur, sjóðheit
ur hnúkaþeyr — Chinook —
sem er mönnum og málleysingj
um þungur í skauti.
Næsta dag fóru hjónin með
mig í skoðunarferð um borg-
ina og síðan í heimsókn i afar
viðlendan þjóðminjagarð, er
nefnist Heritage Park. Þar hef-
ur verið safnað saman fjölda
fornra húsa og annarra mann
virkja og er öllu vel og hagan
lega fyrir komið en það sem
meira er um vert, margir af
þessum stöðum eru í fullum
rekstri að fyrri tíma sið. Má
þar nefna gamla jámbraut, er
flytur farþega um svæðið,
hjólaskip, sem gengur um
stórt uppistöðulön meðfram
einni hlið garðsins og í dálitlu
aldamótaþorpi er bakarí,
smiðja, rakari, matvörubúð,
matsöluhús o.fl. allt í fuUum
gangi. Þar er kirkja, samkomu
hús og íbúðarhús, bæði rík-
mannleg stórhýsi og hversdags
leg heimili alþýðufólks, allt
með fullum búnaði. Er ég reik
aði um þennan athyglisverða
stað fékk ég svarið við vanda
málinu, hér var staðurinn fyr-
ir hús skáldsins. Hingað kæmu
tugþúsundir að skoða það og
hróður hins mikla Skálds færi
íbúðarhús það, er Stefán G. Stefánsson, Kletta fjallaskáld, byggði og bjó í. I»ví miður er þvf
ekki haldið við, heldur fúnar það og grotnar niður og er hver síðastur að bjarga því.
I greininni í síðustu Lesbók brenglaðist því miður texti við eina mynd. Hún var sögð vera aí
minnisvarða Vilhjálms Stefánssonar í Árnesi en var af minnisvarðanum á WiUon Island um
fyrsta íslenzka barnið fætt í Nýja-íslandi. Við varðann eru hjónin Margrét og Teil Árnason,
sem getið var í greininni.
Hús skáldsins
er að
grotna niður
Gísli Guðmundsson segir
frá Kanadaferð sl. sumar
að sama skapi vaxandi, væri
ekki lengur einkamál hins fá-
menna íslenzkumælandi þjóðar
hóps. Trúlegt þætti mér, að
þessi staður myndi fagna þvi
að eignast með þessu móti sitt
„skáldahom". Vitanlega þyrfti
að safna í húsið eins miklu af
húsmunum þeim er þar voru áð
ur og til næst, fyilla i eyðurnar
með öðrum munum ef með þarf
og búa það hvers konar áhöld-
um og tækjum fyrri tíma. Því
miður tókst mér ekki að ná sam
bandi við framámenn hins ný-
stofnaSa íslendingafélags í Cal
gary á meðan ég var þar en
talaði um þessa uppástungu við
aðra, sem leizt vel á hana.
Hvort sem hún nær fram að
ganga eða ekki þá er eitt vist,
það verður að bjarga húsinu og
það þolir enga bið.
Eftir að hafa sýnt mér frá-
bæra gestrisni og velvild á
heimili sínu gerðu þau Waile-
weinhjónin sér Mtið fyrir og
lögðu af stað með mig í eigin
bíl í 1200 km ökuferð, þvert yf
Uppdráttur, sem sýnir afstöðu þeirra staða, ir Klettafjöllin til Kyrrahafs.
sem sagt er frá í greininni. Enga tilraun ætía ég að gera í
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
28. nóvember 1971