Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1972, Blaðsíða 6

Til vinstri: Nálcvæm útlitsteikning Stein]>ór8 af
pressaranum í Dúfnaveislu Laxness.
I Súðarvogi geymir Leikfélagið
leikmuni uppi á lofti og þar kennir
sannarlega margra grasa.
Fljótt á litið virðist þeita vera
venjulegt trésmíðaverkstæði, en
þegar framleiðslan er athuguð, sést
að hún er dálítið óvenjuleg: Leik-
myndir og leikmunir.
Hér er Steinþór ásamt einum samstarfsmanna
sinna að mála baksviðstjald, sem nota á í
Skugga-Sveini.
LEIK-
MYNDIN
ER
ÁRANGUR
AF
SAMSTARFI
Rætt við
Steinþór
Sigurðsson
sem gert hefur
meira en 50 leik-
myndir fyrir LR
síðasta áratuginn
Guðmundur Finnbogason,
landsbókavörður sagði eitt
sinn, að gott blað væri margra
manna verk. I>eir sem vinna
við biöð, vita hvað mikiil sann
leikur felst í því. Raunar er
margt fleira með sama marki
brennt; endanleg útkoma er ár-
angur samstillingar og hóp-
vinnu. I>að gUdir tU dæmis
bæði um sinfóniuhljómsveit og
knattspyrnu. Og alveg tvímæla
laust um leiklist.
Steinþór Sigurðsson, listmál-
ari og höfundur að tugum leik-
mynda hjá Leikfélagi Reykja-
víkur, lagði einmitt álierzlu á
þetta, enda er þessi ágæti lista-
maður i senn kurteis og hlé-
drægur. Ég liitti Steinþór
einn éljagráan skammdegisdag
á verkstæði Leikfélagsins við
Súðarvog. Leikmyndasmiðjan
er þar í nábýli við bílaverk-
stæði og járnsmiði, en maður
sér það strax á hurðinni, að
þar muni eitthvað óvenjulegt
innan dyra.
Þennan dag var andblær af
Skugga-Sveini í smiðjunni; þó
kom sá andblær mjög á óvart.
Siðan Sigurður málari málaði
varfærnislega fyrstu íslenzku
landslagsmyndirnar við Útilegu
menn Mattiúasar veturinn 1862
hefur margur spreytt sig á
grasafjallinu, stofunni í Dal og
helli Skugga-Sveins. Oft hefur
það verið gert við næsta frum-
stæðar aðstæður í samkomuhús
um ungmennafélaganna úti um
land. Kannski hefur árangur-
inn ekki alltaf verið góður, en
venjulega hefur því öllu verið
tekið með þakklæti og fögnuði.
Meðfram veggjum stóðu
hrikastór Skuggasveinstjöld,
nálega fullmáluð. G rasafjallið
til dæmis. Steinþór hefur valið
nýja leið; hér fékk hann mikið
frelsi um útfærslu. Að sumu
leyti minna þessar leikmyndir á
teikningar barna: Fjöllin, jökl-
arnir og hestarnir, sem standa
á beit. Það er yfir því hlýleg-
ur, rómantízkur blær, en út-
færslan er viljandi gerð frum-
stæð og minnir á Isleif Konráðs
son, þann ágæta naívista.
Ákveðin hefð hefur skap-
azt í búningum, t.d. á heimilis-
fólkinu í Dal, en í þetta sinn
seilist Steinþór lengra aft-
ur í tímann en venja hefur ver
ið að gera. Leikritið er látið ger
ast um 1680, eða næstum 100
árum fyrir móðuharðindi. Þótt
baksviðið muni haft í senn
skáldlegt og frjálslegt, verður
reynt að viðhafa nokkra ná-
kvæmni í gerð búninga.
Til þess að ná því marki svo
sem auðið er, hefur Steinþór
stuðzt við gamlar þjóðlífsmynd
ir, kort og jafnvel uppdrætti
úr handritum. 1 þessum gömlu
myndum er líka hægt að finna
þennan rómantíska og að sumu
leyti frumstæða tón, sem lögð
er áherzla á i leikmyndunum.
Leikurinn býður raunar þess-
um stíl heim; það er fantasía,
að minnsta kosti í okkar aug-
um.
Steinþór sagði, að óneitan-
lega væri skemmtilegra að fá
frjálsar hendur um útfærslu.
En hann lagði áherzlu á sam'
starfið við 1 eikstjóra og höf-
und, ef hann er innlendur og
lifandi. Eftir að leikrit hefur
verið valið, fer gerð leikmynda
fram á samstarfsgrundvelli.
Höfundur leikmynda ræðir við
leikstjóra, kynnir sér skilning
hans á verkinu og hvað hann
vill leggja áherzlu á. Næsta
skref er frumteikning og þar-
næst módel eða fullkomnari
sviðsteikningar. Þegar leik-
myndir hafa verið ákveðnar,
verður að gera vinnuteikning-
ar og þá er hægt að hefjast
handa á verkstæðinu.
En það er ljóst, að tillit verð
ur að taka til margra óskyldra
hluta. Húsrýmið í Iðnó er einn
þeirra. Það verður að hafa í
huga, hvernig bezt er að koma
leikmyndunum fyrir í geymslu,
hvernig þær eru hagkvæmast-
ar i hraðskiptingum. Þar kem-
ur til gott samstarf yfirsmiðs
og leiksviðsstjóra, sem er
reyndarsami maðurinn, Ragn-
ar Hólmarsson. Eitt heizta
vandcimálið eru þrengsli i Iðnó;
stundum eru fjögur eða fimm
leikrit í gangi í einu. Þá verð-
ur málið ef til vill leyst á þann
veg einan að aka leikmyndun-
um burtu til geymslu milli
sýninga, en það er bæði fyrir-
hafnarsamt og dýrt.
— Þegar maður stendur
frammi fyrir því að gera leik-
myndir, sagði Steinþór, þá eru
oftast fleiri en ein leið að mark
inu og stundum margar. Höf
undur leikmynda verður eink-
um að hafa tvö atriði í huga,
ef vel á að fara: Hann má ekki
vinna gegn leikritinu, gera
kúnstir á kostnað verksins og
fyrst og síðast verður hann að
hafa i huga andlit leikarans eða
leikaranna. Það má að sjálf-
sögðu ekki leggja svo mikið í
leikmynd, ekki vinna hana svo
sterkt, að hún steli senunni,
verði aðalatriði og taki athygli
leikhúsgesta frá því sem máli
skiptir: Heildaráhrifum verks-
ins, sjálfum leikurunum og
flutningi þeirra.
Steinþór byrjaði hjá Leikfé-
laginu 1961 og það var nánast
tilviljun. Hann var þá kennari
við Handíða- og myndlistar-
skólann og búinn að vera við
nám við Konstfacskólann í
Stokkhólmi, þar sem hann
hafði tekið leikmyndagerð sem
aukanámsgrein. Þar var og
farið með nemendur í leikhús
undir leiðsögn leikstjóra og
kennara og mismunandi lausn-
ir ræddar.
Þetta var sú undirstaða, sem
Steinþór bjó að, þegar Gunnar
Hansen bað hann að koma og
aðstoða við gerð leikmynda hjá
Leikfélagi Reykjavíkur vetur-
inn 1961. Síðan hefur margt á
dagana drifið á sviðinu í Iðnó
og Steinþór hefur gert leik-
myndir við meira en fimmtiu
leikrit.
— Nokkur uppáhaldsverk
spurði ég; — Nokkur leik-
mynd, sem þér finnst sjálfum,
að hafi tekizt betur en annað?
— Ég get ekki sagt, að ég sé
ánægðari með eina leikmynd
en aðra. Myndlistamenn geta
oftast bent á einhver verk, sem
þeir eru ánægðir með að hafa
gert, einir sins liðs og aðeins
háðir eigin getu og dómgreind,
en leikmyndagerð er ólík.
Maður er að vísu tal-
inn höfundur leikmyndar, tal-
inn ábyrgur fyrir henni, en
leikmynd er samstarfsvinna og
sjaldan eða aldrei verk eins
manns. Hins vegar get ég nefnt
einstök verk, sem ég hef haft
mikla ánægju af að vinna við:
Hús Bernörðu Alba, Yvonne
Búrgundarprinsessu, Þjófa
lík og falar konur, Fjalla-Ey-
vind, Sögu úr dýragarði. Mér
dettur þetta i hug svona í
hvelli. En að jafnaði finnst mér
þó skemmtilegra að fást við ís-
lenzk verk.
— Ekki þarftu að kvarta
undan því að íslenzk verk hafi
ekki rekið á ykkar fjörur sið-
an 1961. En hvernig sem á þvi
stendur, hefur mér fundizt
bera meira á nákvæmlega út-
færðum leikmyndum í realísk-
um stíl hjá Leikfélaginu, en aft
ur á móti meira um stilfærðar
sviðsmyndir hjá Þjóðleikhús-
inu. Er þetta tilviljun?
— Ef þetta er rétt, þá er það
vegna sameiginlegra ákvarð-
ana leikmyndaiteiknara, leik-
stjóra og e.t.v: höfunda hverju
sinni, en alls ekki stefna í leik-
húsinu.
— En nákvæmar og iburðar-
miklar leikmyndir eru ef til
vill vinsælli hjá leikhúsgestum.
Hafið þið hugmynd um það ?
— Nei, um það veit ég ekki
neitt.
— Tökum leikrit Jökuls Jak-
obssonar til dæmis. Leikmynd-
ir I þeim voru alltaf talsvert
margbrotnar og veruleg ná-
kvæmni í útfærslu.
— Já, það er rétt, þær voru
mjög realískar.
— Var það vegna þess að
Jökull vildi hafa þær þannig?
Við skulum heldur segja,
að Jökull og við hjá L. R. tók-
um sameiginlega þá stefnu.
— En þið hafið líka verið
með mjög stílfærðar leikmynd-
ir, Beðið eftir Godot til dæmis.
— Ég vann ekki þá leikmynd.
Hún er verk Magnúsar Páls-
sonar.
-— Er leikritið kannski þess
eðlis, að slík stílfærsla sé nauð
synleg?
— Ekki endilega, þótt lausn
Magnúsar væri prýðisgóð. Til
dæmis sá ég á dögunum sýn-
ingu á þessu verki i Sviþjóð og
þar var allt önnur leið valin:
Flatt bakteppi með vetrarlands-
lagi frá Lapplandi, kjarr og
f jöll í baksýn og snjór yfir öllu.
Alger glansmynd en gaf góða
raun og þarna er dæmi um,
hvað hægt er að velja ólíkar
leiðir.
— En það eru þó kannski til
leikrit, sem krefjast einfaldrar
umgjörðar?
— Jú, þau eru til. Antígóna til
dæmis. Við völdum ýtrasta ein-
faldleik, þegar það var á döf-
inni. Sama varð uppi á téningn
um, þegar við fluttum Yvonne
Búrgundarprinsessu: Bak-
grunnurinn flatur og einungis
með nokkrum grafiskum tákn-
myndum og ornamentum, sem
minntu á lagðan kapal og var
látinn breytast eftir gangi leiks
ins. Aftur á móti get ég varla
hugsað mér Tobacco Road
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
9. janúar 1972