Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1972, Blaðsíða 3

I
Benedikt Axelsson
Fyrsta ástin
Við gengum tvö í húminu heim á leið.
Á himninum máninn í gráleitum skýjunum óð.
Meðan myrkrið í slóð okkar orti sín litríku ljóð
stóð ljósið við hurðarstaf dagsins feimið og beið.
Við gengum tvö í náttmyrkri nýrunnins dags
og nutum þess bæði að mega elskast og þjást.
Og þú hefur verið mín fyrsta og einasta ást
frá upphafi lífs míns, frá morgni til sólarlags.
Og síðan fannst mér frostið svo ilmandi og hlýtt.
Þótt fannkyngið berði mig nákalt, ég merkti það vart.
Og lífið, sem virtist mér áður svo ógnlega svart
við ástina í sál okkar breyttist, varð skínandi hvítt.
Við gengum tvö þennan þráðbeina þyrnlausa veg
unz þraut okkur krafta til gangsins um dagmálabil.
Við kvöddumst í skyndi á meðan tími var til
og tókumst í hendur að skilnaði, ljóð mitt og ég.
Fritz Naschitz
Væla
haustvindar
Ég vildi þreyja veturinn
í hvelfdum barmi þínum.
Ljósin á festingunni
eru slokknuð.
Tætist hégómi á dreif.
Klára vín gerjast
í holu kalki beinanna.
Gul laufblöð skrafa um dauðann.
Bros þitt ég óttast
að frjósi. Yljaðu þér
við auglit mitt.
Hvelfdur barmur þinn
ver mig gegn
kuldanum.
Erlingur E. Halldórsson þýddi.
Fritz Naschitz er ræðismaður Islands
í ísrael.
á þessu timabili, og væri vel til
falHð á þessu 20 ára afmæ1',
að veita þeim kjörgengisrélt-
inn einnig, en slik afmælisgjöf
mælti ekki vera hefndargjöf,
og þvi sityddi hann breytmgar-
tiliöguna. Hann kvaðst vita af
eigin reynsiu, að karlmenn
vildu gjarna vera lausir við að
sitja í hreppsnefnd.
Hallgrímur biskup kvaðst
jafnan hafa verið andvígur þvi
að leggja á kvenfólk slikar
kvaðir sem frumvarpið gerði
ráð fyrir, meðan hann vissi
ekki, hvort það væri almenn-
ur vilji þeirra sjálfra. Ef hann
væri þess viss, skyldi hann
styðja frumvarpið, en and-
mælti breytingartil'lögu Eiríks
Briems, því að réttindi og
skyldur yrðu að fylgjast að.
Réttur kjósenda væri og fyrir
borð borinn, ef þeir, sem þeir
kysu, gætu neitað að taka kjöri.
Út af þessu sagði sr. Eggert:
Er þá eigi og hefur eigi réttur
kjósendanna verið fyrir borð
borinn með því að neita þeim
um að kjósa konu, sem þelr
hafa fullt traust á, i hrepps-
nefnd eða sýslunefnd, og sem
vill svo gjarnan takast slík
störf á hendur? Ef rétt er að
tala um, að réttur kjósenda sé
íyrir borð borinn í slíkum til-
felium, sem af breytingartiliög-
unni kann að leiða, þá hefur
honum, að mínu áliti, miklu
fremur verið hallað með því að
neita þeim um kjörgengi."
Breytingartillaga Eiriks
Briem var samþykkt með 7:2
atkv. og frumvarpið eftir 3. um
ræðu með 8 atkv. gegn 2. Gegn
um neðri deiid fór frumvarpið
umræðulaust og mótatkvaíða
laust og var samþykk: sem lög
með 20 samhljóða atkvæðum.
Þetta frumvarp var staðfest af
konungi 6. nóv. 1902, enda iagð
ist Islandsráðherra hinnar
nýju dönsku Vinstri manna
stjórnar, Adler Alberti, ekki
gegn því. Höfðu þá fengið kjör
gengi allar þær konur, sem
kosningarétt áttu eftir lögun-
um frá 1882. Hóf nú Kvenna-
blaðið þegar áróður fyrir þvi,
að konur yrðu kosnar í bæjar-
stjórnir og hreppsnefndir.
Á aukaþinginu 1902 var
einnig samþykkt ný stjórnav-
skrá, sem frægt er orðið, þeg-
ar heimastjórnin fékkst og
þingræðið. 1 þessu stjórnlaga-
frumvarpi hinnar nýju stjórnar
í Danmörku var ekki gert ráð
fyrir kosningarétti kvenna til
alþingis og ekki tekin upp
klausan um, að veka mætk
konum kosningarétt með ein-
faldri lagasetningu, og í um-
ræðum á alþingi virðist mönn-
um hafa verið annað efni of-
ar í huga.
Ekki hafði heimastjórmn
undir forystu Hannesar Haf-
stein setið liengi, þegar set: var
ný reglugerð um Menntaskól-
ann í Reykjavík. Hún er fiá 9.
september 1904, og segir par
3. grein: „Þegar því verður vú,
komið, skal skólinn vera iam-
skóii, jafnt fyrir stúikur sem
pilta.“ Laufey Valdimarsdöttir
og Bríetar settisc i skólann
þetta haust og lauk þaðan
prófi ef:ir venjulegar, náms-
tima, fyrst islenzkra kvenna.
Árið 1905 er setí heiidariög-
gjöf um siveitarstjórnarmá!, en
hugtakið sveitarst]órn er þar
þrengra en nú, því að lögin
taka aðeins til hreppsnefnda og
sýslunefnda, en ekki Dæjar-
stjórna kaupstaðanna. 1 átt-
undu grein þessara laga, sem
er Wtt breytt frá þvi, sem lagt
var til í hinu upphafiega
st jórnarfrumvarpi, segir svo:
„Kosningarétt og kjörgengi
til hreppsnefndar á hver karl-
maður i hreppnum, sem er i
löglegri stöðu og ekki öðrum
háður sem hjú, svo og ekkjur
og aðrar ógiftar konur, er
standa fyrir búi eða á annan
hátt eiga með sig sjálfar i lög-
legri s öðu.“ Síðan eru hin
venjuiegu skiiyrði fyrir kosn-
ingarétti upp talin, en ekki
einu orði vikið að því, að kon-
ur geti skorazt undan að taka
kosningu, eins og var í lögun-
um frá 1902. Sömu kosninga-
og kjörgengisréttarákvæði
gil'tu um sýslunefndir. Berum
ot'ðum er fram tekið í lögum
þessum, að ákvæði eldri laga
um kosningarétt og kjörgengi
kvenna til sveitarstjórna séu
þar með úr gildi felld, og er
því efnisbreytingin engin önn-
ur en sú, að heimiidin til handa
konum, að ’korast undan kosn
ingu, sú er ágreiningi hafði áð-
ur vald'ð á aiþingi, er nú n5ð-
ur felid, en á þetta ’r ekki
minnzt í athugasemdum stjó'-n-
arinnar við frumvarpið, né
heldur í umræðum á alþingi.
Spurningin er þá sú, hvort und
anþáguákvæðið skyldi áfram
gilda fyrir konur í kaupstöð-
um, eða hvort lögin að þessu
leyti æt 'u einnig að talca til
þeirra, svo sem til kvenna, sem
voru kjörgengar í hrepps-
nefndir. Þetta mætti hafa ver-
ið lögsikýringaratriði.
Siglivatur Arnason, alþni.
•>
16. janúar 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3