Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1972, Blaðsíða 7

Ásg-eir Friðjónsson, fnlltrúi lögreglustjóra.
var að ljúka einum þœtti viðleitni til samræmdra
vinnubragða og munu hér staddir flestir tæplega 30
manna, sem mestan hluta viku hafa setið á rökstól-
um og notið tilsagnar varðandi fíknilyfjamál. Að
frumkvæði tollgæzlustjóra hafa þarna komið til funda
og fræðslu aðilar víða að af landinu, þeir sem vænta
má að geti fengið til meðferðar mál úr þessum brota-
flokki.
Þá er yfirlýstur vilji lögreglustjóra í Reykjavík, að
slík fræðsla nái mjög á næstunni til nemenda lög-
regluskólans og sem fyrst til lögreglumanna almennt.
Fyrir atbeina lögreglustjóra halda um næstu mánaða-
mót utan til Bandarikjanna tveir starfsmenn hans.
Munu þeir hljóta rúmlega 70 klst. tilsögn um ýmsa
þætti fíknilyfj avandamála, en auk þess afla gagna og
gefa gaum hentugum tækjum til frumathugana lyfja
og fíkniefna.
Að mati lögregluyfirvalda er ekki einhlítt úrræði
að beina auknum mannafla til þessara verkefna þótt
þar séu innan vissra marka hæg heimatök ef þurfa
þykir. í dag sinna tveir lögreglumenn eingöngu þess-
um málum auk hins þriðja, sem fer með þjálfun og
vörzlu leitarhunds. Sá liðsauki bættist okkur seint
á sl. ári og hefur hundurinn síðan óspart beitt Sinu
næma nefi. til almennra og sérstakra leita. Ýmsir
höfðu áður getið þess til að meginaðflutningsleið ólög-
legra ávana- og fíkniefna hingað til lands lægi um
bréfa- og póstsendingar. Hefur því verið lögð áherzla
á reglulega Mt í hinum ýmsu póstflokkum og þar
um verið hin ágætasta samvinna og fyrirgreiðsla af
hálfu yfirstjóma póstmála og tollgæzlu.
Það hefur orðið mönnum léttir og fagnaðarefni að
við rúmlega 50 slíkar kannanir og margar umfangs-
miklar hefur sáralítið fundizt ólöglegra efna í bréfa-
pósti eða bögglasendingum.
Sá varnaður, sem fólginn er í eftirliti sem þessu
verður seint metinn nákvæmlega, en hér er þó með
vissu um veigamikinn þátt að ræða. Til þess að fyrir-
byggja misskilning skal hér skýrt tekið fram, að eng-
in ástæða er að draga i efa hæfni leitarhunds, enda
er hann oft og reglulega látinn þreyta örðug hæfnis-
próf.
f þessu stutta yfirliti verður ekki vikið að vanda-
nömu fyrirkomulagi upplýsinga- og fræðslustarfsemi
skólaæsku og almennings, enda aðrir viðstaddra mér
hæfari að opna þar umræður.
Ég vil hins vegar víkja örfáum orðum að rannsókn-
arhlið þessa málaflokks og sérstökum vandamálum,
sem þar kunna að vakna. Tekið skal fram, að rann-
sókn ávama- og fíknilyíiamála íer að almennum rétt-
arfarsreglum, en verður í reynd oft örðugri en ým-
issa annarra. Má þar fyrst nefna óvenjuleg sönnunar-
Framhald á bls. 14.
Jónas B. Jónsson,
f ræðslust j óri
Jákvæður
frétta-
flutningur
eða
neikvæður
Góðir fundargestir.
Upplýsingastreymi um fíknilyf greinist að þvi er
mér virðist í tvo meginþætti. Annar þátturinn er fyrst
og fremst fölginn i fræðilegri lýsingu á ávana- og
fíknilyfjuxn, þ. e. gerð þeirra, áhrifum og eftirverk-
unum. SLík fræðsla hlýtur eðii sínu samkvæmt að
stuðla að þvi að forða sem flestum frá því óláni að
verða þessum lyfjum að bráð. Þetta er i fáum orð-
um hinn jákvæði þáttur upplýsingastreymisins um
þessi efni og mun nánar vikið að honum síðar.
Tii hins þáttarins, sem ég álít neikvæðan, skaðieg-
an, teljast þær fréttir eða upplýsingar, sem eiga til-
verurétt sinn að þakka þvi æsigildi, sem í þeim felst.
Með öðrum orðum, þær eru söluvara, háðar duttl-
ungum markaðarins. Upplýsingar af sliku tagi geta
orðið hvatning til ungmenna til að svala forvitni
sinni varðandi þessi lyf, án þess að þau beri skyn á
eða hafi raunhæfa þekkingu á þeim ógnum, sem að
baki eiturlyfjum eru. 1 þessu sambandi vil ég minna
á fréttir, sem birtast í fjölmiðlum um, hvemig hægt
er að smygla fíkniefnum til landsins, hvernig kunn-
áttumenn um þá hluti geta falið þau á ólíklegustu
stöðum, hverjar leiðir eru líklegastar fram hjá vörð-
um lögreglu og tolla. Einnig vil ég minnast á viðtöl,
þar sem rætt er við ungmenni, sem vart eiga nægi-
legan orðaforða til þess að lýsa þeirri litadýrð, sem
neytandinn skynjar, eða þeirri vellíðan, sem hríslast
út i hverja taug hans við neyzlu, án þess að minnzt
sé á eftirverkanir.
Grunur leikur á, þótt ekki sé um það að ræða hér
á landi, að söluaðilar og dreifendur fíknilyfja standi
á bak við ýmsar þær frásagnir, sem virðast hafa það
að marki að örva unglinga eða ungmenni til þess að
reyna það, sem um er rætt. Enda er það vatn á þeirra
myllu, að upplýsingar um fiknilyf veki æsing og eftir-
löngun.
Einnig má í þessu sámbandi benda á það tjón, sem
handahófskenndur, órökstuddur og jafnvel ósannur
áróður fjölmiðla getur valdið þar sem hætt er við áð
hann veki vantraust ungmenna á öllu, sem frá þess-
um aðilum kemur um þessi efni. Þetta hefur átt sér
stað erlendis en í litlum mæli hér á landi. Með þessu
er ég ekki að hvetja til athafnaleysis eða linkindar,
heldur skrifa og umræðna þar sem rök og staðreynd-
ir eru hafðar að leiðarljósi, hvað svo sem þær kunna
að leiða í ljós.
Áhrif fréttaupplýsinga eru mikil, um það eru allir
sammála. Því vaknar sú spurning, hvort ekki sé
hugsanlegt að fjölmiðlar hefji samstarf sín á milli
um samræmingu á fréttum á þann veg, að þasr verði
jafnan jákvæðar gagnvart þessu efni, en ekki nei-
kvæðar. Náist slík samstaða ekki milli fjölmiðla, en
það teldi ég hina æskilegustu lausn, er rétt að huga
að, hvort stjómvöld, sem a.m.k. geta haft áhrif á
afstöðu sjónvarps og hljóðvarps, sæju sér fært að
beita áhrifum sínum að þessu marki.
Ef við snúum okkur að hinum jákvæða þætti upp-
lýsingastreymisins, ber að líta á tvennt. Það er
íræðsluefnið sjálft og svo á hvem hátt því er bezt
komið til skila, það er, hvaða fyrirkomulag er bezt
til þess fallið að miðla því og af hvaða aðilum.
Með fi'æðsluefni er átt við fræðslurit hvei-s konar,
Jónas B. Jónsson, fræðslustjóri.
glærur, kvikmyndir, skuggamyndir og annað þvi líkt
efni. Undir þetta falla að, sjálfsögðu þættir í náms-
bókum á skyldunémsstigi, koma þar til ýmsar grein-
ar náttúrufræðinnar, svo sem efnafræði, Mfeðdis-
fræði og fleira. Þetta efni væri öllum nemendum
skylt að nema, og því fengju kennarar, sem þetta
ættu að kenna, þar til sérstakan undirbúning og yrði
að sjá til þess, að KennaraháskóU íslands annaðist
það atriði.
En stjómvöld þurfa, ef að þessu verður horfið að
setja á laggirnar starfshöp sérfróðra manna, sem
hefðu það verkefni að undirbúa þetta kennsluefni
allt, bæði það, sem ætti að vera í námsbókum og
annað efni, sem minnzt var á hér að framan.
Vert er þó að hafa í huga, að þótt hjá nágranna-
þjóðum okkar hafi um árabil verið í kennslubókum
lögð rík áherzla á fræðslu um skaðsemi tóbaks,
áfengis og annarra fíknilyfja, hafa þær ekki haft
erindi sem erfiði. Þessi fræðsluþáttur er því ekki ein-
hMtur og mér finnst þess vert að staldra við og at-
huga, hvort aðrar leiðir séu tiltækilegar.
Hér finnst mér rétt að benda á áUtsgerð nefndar,
sem skipuð var af norska félagsmáiaráðuneytinu í
febrúar 1965 til þess að athuga, hvað hægt væri að
gera til þess að stemma stigu við því, að fólk byrji
að reykja, og jafnframt hvetja reykingamenn til
þess að hætta reykingum eða minnka þær a.m.k.
Nefndin skilaði áMti í april 1967 og í ágúst 1969
var útdráttur úr þessari álitsgerð gefinn út í bókar-
formi: Kan röykevaner endres.
Nefndin telur að upplýsinga- og fræðslutæknin
verði að hæfa þeim hópi, sem fræða skal, hvort sem
hann er stór eða smár.
Fræðslan þurfi að vera hnitmiðuð og fá atriði tekin
i einu, þá náist betur til einstaklingsins, heldur en
ef fræðslan er víðfeðm og dreifð.
Nefndin telur skóla eða félög eðlilegan vettvang
þessarar íræðslu. Lögð er áherzla á, að fyrstu og var-
anlegustu áhrifin séu á heimilunum, tengsl við for-
eldra og systkini. Umhyggja heimilisfólksins og at-
ferU þess og afstaða til tóbaks sé áhrifarík fyrir
bamið.
Síðan koma til leikfélagar, skólasystkini og kenn-
arar.
Sú stofnun, sem nærtækust virðist til áhrifa bæði
á böm, ungmenni og foreldra er skóUnn. Kennarar
við barna- og unglingaskóla, hvers konar framhalds-
skóla og háskóla virðast því sjálfkjörnir leiðsögu-
menn í þessum efnum.
Hér er ekki timi til að rekja nánar þessa fróðlegu
álitsgerð, en svo virðist, sem margt í henni eigi við
um öU ávana- og fiknilyf.
Nú er almennt viðurkennt, að þar sem menn með
áhuga á ákveðnu viðfangsefni vinna saman, næst
betri árangur og meiri samstaða en þar, sem um
ósamstæðan hóp er að ræða.
Því mætti telja árangursríkt að stofna til starfs-
og umræðuhópa i hverjum skóla fyriy þá nemend-
ur, sem vildu sinna þessum málum, enda væri um
að ræða frjálst val hjá þeim. Þama yrðu lesin sam-
Framhald á bls. 14.
26. marz 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7