Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1972, Page 14

Saga úr landhelgisstríði
ar sjaMgæft, að konur fari út
S hl'jómsveitarstjórn. Þetta get-
oir að einhverju leyti stafað af
ihefð, en það er ennþá undar-
legra að meðal góðra tón-
skálda er ekki ein einasta
kona. Þetta getur ekki stafað
af þekkingarskorti. Konur eru
þekktar að því að vera engir
eftirbátar karla við kennslu,
t.d. í tónfræði. Eða sem túik-
endur tóniistar. En það er
íurðuiegt að ég hefi hreint
ekki leitt hugann að þessu
fyrr. Þetta er mjög merkiáegt.
Hér á ísiandi hefur mér
líkað ágæt’ega, og kemur þar
margt ti'l, ekki bara hreina loft
ið og víðsýnið. Samstarfið við
hljömsveitina hefur gengið
bærilega. Þeim verður að sinn-
ast, sem saman eru. Þessi hljóm
sveit er skipuð ágætum hljóð-
færaleikurum og getur leikið
vel, en það tekst ekki með
öðru móti en því, að hver og
einn leggi sig aiian fram. Þessi
hljómsveit á að gera þær
kröfur til stjórnenda sinna, að
þeir geri til hennar háar kröf-
ur. Með öðru móti næst ekki
góður árangur og góður árang-
ur, gcð tónlist, hlýtur að vera
markmiðið og v^rður að vera
markmiðið.
Einhver mesta raun, sem get-
ur hent mig, er að hlusta á dla
flutta tóniist, og það vil ég
vera laus við að leggja á ann-
að fólk."
Og þar með kveðjum við
George Clive og óskum honum
velfamaðar í framtíðinni.
Framhald af bls. 14.
inn þorði ekki svo ná-
iægt. Læddist ég síðan inn með
fjörunni og togarinn fylgdi
fast á eftir, en aðeins dýpra.
1 hvert sinn, er ég þurfti að
krækja út fyrir grynning-
ar gerði togarinn tiiraun til að
stíma á bátinn.
Eitingaieikurinn hafði nú
borizt inn að svokölluðum
Fossdal utan við Látur. Á sigl-
ingaleið þar framundan voru
blindsker, sem Þyslingar heita.
Hugðist ég nú lokka togarann
upp á skerin. Sneri ég þvi
bátnum í stefnu þangað og tog
arinn gerði það einni'g.
Þegar ég nálgaðist sker-
in, sem venjulega sjást ekki
nema þegar kvika er, reis boði
á þeim. Ég renndi inn með boð-
anum að sunnan, en togarinn
að norðan með stýrið hart í
stjórnborða og slapp þannig
við grynningarnar. Með fiagg-
andi dulur yfir nafni sinu og
númeri stefndi hann til hafs
og hvarf mér úr augsýn.
Næsta dag voru allir bátar
á sjó. Varð þá einn báturinn
„Hugur" frá Dalvík, fyrir því
óláni, að brezkur togari stím-
aði á hann og skar hantn nið-
ur í sjóiínu. Áhöfninni tókst að
leggja bátinn á hliðina, svo
brotið kom upp úr sjó, og kom-
ust síðan við illan leik að landi
og létu gera við bátinn til
bráðabirgða. 1 næsta róðri kom
óstöðvandi leki að bátnum, þar
sem hann reyndist allur liðað-
ur eftir ástímið hjá togaranum.
Formanninum, Agli Júlíussyni
frá Dalvik, tókst að sigla bátn
um upp i fjöru utan við Lát.ur.
Áhöfnin bjargaðist í land.
Dag nokkurn barst bæjarfó-
getan-um á Akureyri krafa frá
brezka sendiráðinu, þar sem
sagði að brezkir togaraeigend-
ur teldu sig hafa orðið fyrir
tjóni vegna baujuráns fiski-
báta við Eyjaf jörð.
Við formenn bátanna í Hris-
ey komuim að máíi við hrepp-
stjórann og töldum sjálf-
sagt að baujunum yrði skilað,
að því tilskildu, að við fengj-
um bætur fyrir okkar veiðar-
færatjón. Engin svör bárust,
ekkert var bætt og þann-
íltgcfandl; H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stJ,: Haraldur Svelnsson
Ritstjórar: Matthfas Johannessen
Eyjólfur KonráS Jónsson
AóstoðarrltstJ.: Styrmlr Gunnarsson
RltstJ.fltr.: Gisll Klfurfisson
AuKlýslncar: Árnl GarSar Krlstlnsson
Ritstjórn: ASalstrætl 6. Síml 10100
ig endaði það þorskastríð.
Þessi frásögin er aðeins ein
af hundruðum, sem geymd er i
hugum iandsmanna. Ég segi
hana hér, sem niokkurs konar
lýsingu á þeim mikla liðsmun,
sem við höfum orðið við að
búa i okkar iandhelgisstríði
fyrr og nú.
Upp á síðkastið hefir mér
fundizt gæta svo mikiiiar bjart-
sýni hjá fólki, að það álliti 50
sjómílna lögsöguna orðna að
veruleika.
Að sjáifsögðu vex-ður að
rikja fulikomin sigux-vissa hjá
ölium landsmönnum, en við
skulum vera þess albúin
að þurfa að heyja harða og
langa baráttu, þar tii sigur er
unninn, þvi þjóði’n á aila sína
tilveru undir því að fá að hafa
í friði fiskimiðin, þessa næst-
um þvi ein-u auðlind sína.
Það verður að tryggja henni
fullar nytjar þeirra með því,
að hún fái iandgrunnið ailt,
en hún geri siðan friðunaiTáð-
sfafanir eftir því sem nauðsyn
iegt þykir af sérfróðum mönn-
um tii verndar fiskisto'fnunum.
Krafa þjóðarinnar til aiis
landgrunnsins getur ekki ver-
ið bundin nelnum millirikja-
samningi og ísland hlýtur að
iýsa eignarrétti sinum á öilu
iandgrunninu fyrr eða síðar.
Getur það naumast verið and-
stætt alþjóðalö'gum, en vist er
að siðferðisleg og þjóðhagsleg
rök mæiia eindregið með þeirri
yfirlýsingu.
Að lokum er það ósk mín og
votn, að htnn Jákvæoi mát ' tLl
verunnar verði okkur id
ingum hliðhoilur i þessu Mí's-
hagsmunamáCi okkar, S'.'o að
við í framtiðinni getum bn ð í
friði og átt góð viðs'kipti við
allar þjóðir.
Hemingway
Framhald af bls. 11.
sem hann talar um á líkinga-
máli i „Veislu í farángi-inum",
og ég leyfi mér hér með að
hafa eftir: „Ef tvö eru ein-
hversstaðar ein og elska hvox-t
annað, ánægð og glöð, og ann-
að þeii'ra eða bæði er að inna
gott verk af höndum, þá
hænist að þeim fólik með svip-
uðum hætti og .ijós úr fjariæg-
um vita diægur til sin fai'fugla
um nótt. Ef persónur þessar
tvær væru eins traust smiði og
vitinn mundi enginn biða tjón
nema fuglarnir . .
HEIMILDIR:
Ernest Henilngway: „Veisla í
farángrinum", þýðing Halldórs
Laxness á ,,A Mouveable
Feast".
Kurt Singer: „Emest Hem-
ingway, Gigantens Liv og
Död“, dönsk þýðing Ane
Munk-Madsen á „Heniingway,
Life and Deatli of a Gia.nt“.
Leicester Hemingway: „My
Brotlier Ernest Heniingway".
Carlos Baker: „Ernest Hem-
ingway, A Life Story“.
Aaron Hotcliner: „Papa
Hemingway".
Augljós
sönnunarvandkvæði
Franihaid af bis. 7.
vaudkvæði og þá í sömu andrá, að eiginleg kæia er
sjaldnast upphaf máls, heldur gjarnan orðrómur eða
sögusagnir sem örðugt er að henda reiður á. Sé ekki
til að dreifa játningu hins grunaða sem þá verður
auk þess að vera studd öðrum gögnum er nánast
sá einn grundvöllur sakfellingar, að löggæzlumaður
íinni í fórum hins brotlega lyf eða efni og við þær
kringumstæður að vörzlur megi telja ólöglegar. Til
þess að svo megi verða þarf gjarnan að hafa á undan
gengið leit eða líkamsrannsókn.
Löggæziumenn hafa hér oft þröngan veg að þræða
og standa gagnvart þeim réttindum borgaranna —
persónufrelsi og friðhelgi heimilis — sem hvað bezt
eru varin margföldum lagamúrum. Þar er um að
ræða ákvæði stjórnarskrár almennra hgl. og
réttarfarslaga auk fleiri sérákvæða. Rótgróin helgi
s. n. bréfleyndar grípur hér og inn í. Með öðrum
orðum vegast hér á mjög mikilsverðir hagsmunir —
arrnars vegar nauðsyn þegnanna á vernd sinna
grundvallarréttinda gagnvart yfirvöldunum og hins
vegar að þau hin sömu yfirvöld geti með viðunandi
hætti haft gætur á aifbrotum og unnið gegn þeim.
Þau augljósu sönnunarvandkvæði, sem áður voru
nefnd mega ekki freista löggæzlumanna til að seil-
ast um skör fram og grípa til úrræða, sem eftir á
kunna að orka tvímælis. Því ber að virða til hins
ítrasta þær flóknu leikreglur, sem hér um gilda þótt
þær kunni stundum að þykja eðiilegum rannsóknar-
hraða fjötur um fót. Löggæzluaðilum er hér í erfiðu
mati þörf stuðnings og skilnings almennings. Ljóst
er af reynslu ýmissa nágrannaþjóða að þar hefur í
baráttu við harðsvíraða glæpamenn þurft að grípa
til margs konar tæknibúnaðar og rannsóknaraðferða
sem nærri höggva grundvallarréttindum þegnanna.
Virða ber gildi slikra hjálpartækja en menn eru að
vonum hikandi gagnvait þeim nýjungum ýmsum,
enda tel ég persónulega að hér sem víðar bei'i að
sníða stakk eftir vexti.
Til nánari skýringa því sem hér er átt við vil ég
nefna að mér er kunnugt um tæplega 100 mál, sem
úr þessum flokki hafa komið til úrlausnar hérlendra
dómstóla.
Flest hafa þau snúizt um innflutning eða neyzlu
minni háttar magns kannabisefna og samkvæmt því
verið lokið með sáttameðferð og sektargreiðslu að
upphæð 3—20 þúsund kr. Enn verður að telja ómark-
að með dómsúrlausnum hvert refsimat yrði á lagt ef
uppvis yröi meiriháttar dreifing í hagnaðarskyni svo
og hvað teist í merkingu núgildandi laga stórfellt
brot.
Ljóst er þó, að yfirvöldum ber að vera vel á verði
gegn fiknilyfjavanda, sem flætt hefur yfir mörg þjóð-
lönd með vaxandi þunga.
Miðað við xeynslu annarra þjóða má fremur vænta
að undarx halli hérlendis en úr rætist og því full þörf
samstöðu og samræmdra aðgerða.
Ég fagna þeim fundi, sem hér hefur verið til stofn-
að, hógværar og almennar umræður eru ávallt gagn-
legar og til þess fallnar að leiða til umhugsunar og
úrbóta.
Persónulega e.r ég þó ekki sannfærður um einhlítt
ágæti þeiri'a þrotlausu umi'æðna og skrifa sem hér
um hafa orðið í fjölmiðlum að undanförnu. Andstætt
vonum hafa mál þar því miður færzt á fullyrðinga-
stig og sennilega í hugum margra skilið fremur
eftir tortryggni og efasemdir en gagnlegan fróðleik.
Það er trú löggæziuaðila að æskufólk hér á iandi sé
upp til hópa í varnarstöðu gagnvart fíknilyfjavanda,
von þeirra að böli megi halda að mestu frá okkar
dyrum og vissa að almenningur standi að baki þeim í
hæfilegum aðgerðum.
Jákvæður fréttaflutningur
eða neikvæður
Framhald af bls. 7.
an fræðslurit, skoðaðar myndir, línurit, fengnir sér-
fróðir menn til skrafs og ráðagerðar, ailt undir
stjórn leiðbeinenda, sem 1x1 þess væru sérstaklega
þjáifaðir, annaðhvort úr hópi eldri nemenda, for-
eidra eða kennara. Hóparnir væru ekki stærri en
svo, að allir ættu auðvelt með að taka þátt í um-
ræðum. Á sama hátt mætti mynda umræðuhópa
með foreldrum og væri bækistöð þeirra starfshópa
einnig í skólunum. Ef til vill þætti hentugt að hafa
slarfshópa, myndaða af öllum þessum aðilum, þ.e.a.s.
nemendum, foreldrum og kennurum. Ailir þessir
hópar þurfa að eiga kost á því kennsluefni, sem
áður var á minnzt og njóta síðan aðstoðar sérfróðra
manna, sem kæmu til hópanna og tækju þátt i um-
ræðunum.
Ég hef ekki tíma tii að rekja eða brjóta til mergj-
ar aila þá þætti, sem ég tel skipta höfuðmáli í þess-
ari hópstarfsemi. En ég vil þó minna á mikilvægi
þess, að kennarar og foreldrar geti gert sér grein
fyrir, hvort að barn eða ungmenni hefur komizt í
snertingu við fíknilyf, svo hægt er að gera ráðstaf-
anir til bjargar eftir því sem tök eru á hverju sinni.
Þá vil ég minna á þann aðila, sem að minni hyggju
er ef til vill hvað áhrifaríkastur í þessum efnum
sem öðrum, en það er sjónvarpið. Álít ég sjálfsagt
að þar verði tekin upp fræðsia um ávana- og fíkni-
lyf, byggð upp af færustu mönnum á því sviði. Um
það sé höfð náin samvinna við ungt fólk. Þessir
þættir væru stuttir og þá í tengslum við vinsæit
efni, fréttir eða annað slíkt. Jafnframt yrði þess
freistað að forðast myndasýningar í sjónvarpi, sem
gætu vakið forvitni eða örvað til neyzlu fíknilyfja.
Mjög mikilvægt er, ef hafin yrði slík starfsemi, að
gaumgæfilega væri fylgzt með henni. Reynt væri
að kanna hvaða áhrif hún hefði svo hægt væri að
breyta formi hennar, bæði að innihaidi og í fram-
kvæmd, eftir því sem henta þætti hvei'ju sinni.
Þótt ég hafi að framan minnzt á leiðir til að koma
til skiia raunhæfii fræðslu um ávana- og fíknilyf er
alis ekki Ijóst, hvort fræðslan muni bera tilætlaðan
árangur.
Það leikur lítili vafi á því, að rætur vandamáisins
liggja djúpt og eru féiagslegs eðlis. Fjölbýlisaðstæð-
ur og ýmsar bxeytingar í þjóðféiaginu virðast skapa
stóran hóp fólks, sem firrtur er markmiði skólanáms
og öðru hefðbundnu atferli sínu. Þetta íóik leitar á
önnur mið, verðmætamatið bi'eytist.
Sem hvata til neyzlu flkniefna má einnig nefna
félagslegt óöryggi, sem á sér mai'gvíslegar rætur;
uppeldislega vanlíðan, margs konar óhamingju, vand-
kvæði á að komast inn í hópa eða klikur, nema taka
þátt i öllu, sem þar gerist.
Hvað fikniiyf varðar þekkist það erlendis og brydd-
ar á hér, þar sem áfengi er haft um hönd að neyzla
þess á unga aldri skapar þeim sem í hlut á eftir-
sóknarverðan sess meðal félaganna. Svarið „Já takk“
við boði um fiknilyf þýðir viðurkenningu hópsins og
upptöku í hann. Svarið „Nei takk“ þýðir beina eða
óbeina útilokun.
Fikniiyf hafa þannig skapað sér ákveðið gildi —
status. Þetta gildi — þennan status — áfengis og
annari'a ávana- og fíknilyfja þarf að rýra, helzt eyða
með öllu, sennilega fyrst og fremst með þvi að auka
skiining yngri sem eidri á vandamálum fíknilyfja-
neyzlu og vandaxnálum samfélagsins með öfgaiaus-
um og markvissum rökræðum.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 26. marz 1972