Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1972, Blaðsíða 5

ARNI OLA
HRÓÐÓLFUR BISKUP 1 BÆ
kenndi íslendingum að lesa
Fáar sögur fara af kriistnihaleti hér á Iiandi
fyrstu háJfa öldjna e-ftir að kristni var lög-
tekin. Þarf engan að undra það, þvi að
kristnitakan virðist hafá verið eitt
hið miesta flau'S-tursver'k hiér á landi, enda
þótt hún markaði glögg tinrxamót í sögu þjóð-
arinnar.
Hér hafði verið heið'nn siður uim 120 ár
og ásatrúin löghelguð trúarhrögð frá þeim
tíima að Aflþingi va,r sto'fnað, eða um 70 ára
skeíð. A’Aan þann tirna höifðu trúarbrögð og
ríkisvald haldizt í hendur, því að heiðnu
goðarnir höfðu öil stjómivöid í sinum hönd-
um.
Svo ræðst það á einum fundi Alþinigis,
að, þsssu fyrirkomuliagi skuli steypt og
í þess. stað komi kiristin trú og kir'kja. Einig-
inn virðist hafa hu-gað um aifflei'aingar þess-
arar byitimgar, né reynt. að gera sér grein
fyrir því hvers hún krafðist. Það er eins
og flestum hafi fundizt, að þessu fylgdi eigi
meiri vandamál he’.dur en þvi að hafa fata-
skipti. í frásögnum af kristnitökunni sést
þess hvergi getið, að bent hafi verið á, að
siðaskiptunum fylgdi sá baggi, að á land-
inu þyrilti að reisa um 250 kirkjur og fá til
þeirra kennimenn, eklki færri en kirkjum-
ar og þó líklega aX't að þrið.jun!gi fleiri.
Hvernig átti að greiða úr þeim vanda?
„Tóútln afiar trjánna". Bitthvað á þá lelð
v'.rðast menn hafa huigisað. Þótt krisitnin
væri lögskipuð ríkistrú,. bar ríkinu ekki að
leggja fram fé til þess að koma grunninum
undir hana. Eínstaklingsframtak og metn-
aður höfðingja átti að sjá um, að hér risu
fl'jótt nægDega marg.ar kirkjur,, og ýtt var
und’r það með þvi, að heita hiverj’um
kirkj’Ueiiganda þe’m , miklu £riðind’umv
að hann skyidi eiga. ráð á að vista i hirnna-
rilkii jafn marga mertn og rúmuiðust i kirkju
hans.
Allar heimildir virðast benda tiil þess, að
þegar á fyrstu árum kris.tminnar haJi kirkj-
ur þotið upp um land allt, svo að með
óilíkindiuim má teiija. Hofin voru tekin ofan,
því að nú voru þau bönnuð. 1 stað þeirra
komu, kirkjur, og þó mikju víðar, þvii að það
hiefir verið metnaður rnargTa gúðra bænda,
að hafla klrkj'U; á bæ siniuna..
Er þá kam amr.ar vandinn ekki minn’. að
í'á presta og kennim'enn til klr’ionianna. Emg:-
inn iis'lanztkur kenniimaður var til og miess-
ur ailar skvldu sumgnar á latinu. Það ligg-
ur þvi i auigum uppi, ad hiirgað hefir o.rðið
að flytja fjöidia af ú'tiend'uim kennim'ömin’Uiin:
þegar á fyrstu árum kriotnininar. Þess er
getið, að þesr Friðirilk b'iskiup oig Þootvaldux
víðförii ha-Jíi sikilið eftir prest tii að þjiúna
k.rkjiu Þo'rvarðs Spak-Bödvarssonar að Ási
i Hjaltadal. Elins er getið um, að Ölafur
komumgur Tryggvason fékk þeim Hjalta
Skeggjasyni og Gissuri hvíta hirðprest sinn.
er Þormóður hét, þá er þeir fóru með kristní
boð til isliands. Þorimóður sön.g messu undir
berum hiimini á Þfn.gvðLi'u.m tveimiur dögum
áður en kristn’in var sam.þ’ykkt á Alþihgi.
Er þess getið, að i messunni voru sjö menn
skrýddir, en það mun eiga að skiljiast svo,
að auk. Þormóðs hafi vterið þar sex kenni-
menn. Svo er Kklegt að þeir Hjaltr og Giss-
ur hasfi skilið eiithr I Vestman’naeyjum einn
kennimann’, eða tvo, tii þess að þjóna að
þeiirri kirkjú,, er þeir ilétu réisa á Hörgaeyri.
Þarna mun þá upp talln prestastódt íslands
eirts og húir var, þegar kristni var lögtsk-
in. En ekki fara sögur auf þvi hvernig tókst
að fjö’iga prestum í landinu á næstu ánum,.
Aftur á móti höfum vér sögiur af bisikupa-
sendingrim hingað tiii És’.ands.
Fyrstur er nefndur Jón eða Jóhann írski,
en ekki er þess getið hivenær hann kom, þó
hefir það verið skömrmu. eftir kristinitötk'U.
Hann hefir ekki verið1 hér nema stu'tt. Sa.gt
er hann. hafi fárið héðan tfl Vindlands og
liðið þar píslárvæittisd'a’Uða fyrir trú sina.
Næstrar kom Bjarnvarður Vilráðsson, er
kallliaður var hinn hafovisi. Það kenninafln
er nú ekki lemgur til í iisienzku,, helduir köll-
um vér si'ika mem bókmisnntafræðinga. Tal-
ið erj að' Bjarnvarður hafi verið ensfour og
hafi fylgt Ö’.afi foonungi helga um hrið, en
konungur síðan senit hann til Islands. Hann
var hér í 5 ár.
Svo er talinn Heinrekur biskup, en hann
vair hér aðeins tvö ár.
Þá kom hin.gað Hróðólfur biskup. Segja
sumir að hann hafi heitið Olfur, en vegna
þess að' haimn var frá Rúðuborg í Normandí,
vax nafn hans Iengt og hann kallaður Rúðu-
úlfur, en úr þvi varð svo Hróðólfur. Hann
var hér í 19 ár og bjó á Bæ í Borgarfirði.
Bjarrrvarður biskup hinn saxlenzki kom
næstur og var hér i 20 ár. Hann hafði ver-
ið meö Magnúsi ltonumgi góða Ólafssyni, en
er Magnús gaf Haraldi harðráða ríkið hálft
við sig 1047, undi Bjarnvaröur þar ekki leng-
ur, þvi að hann kom ekki skapi við Harald.
Séndi Magnús konungur hann þá tii Isiands.
Settist hann aS. í Húnavatnssýslu og bjó
fyrst að Giljá en síðan að Sveinsstöðum.
„Hann vigði marga hluti, þá er mörg merki
haía á orðiðv. kirkjur og klukkur, brúar og
brunna, vöð og vötn, björg og bjöllur og
þykja þessir hlutir hafa bírt sanna tign hans
o.g gæzku.“ Haraldur konungur harðráði
féfl i Eniglandi 1066 og tók þá riki i Noregi
Ölafur konunigur kyrri, sonur ha-ns. Þegar
biskup frétti það fýsti hann utan. Gekk
hann þá á hönd Ólafi konungi, en konung-
ur gerði hann að biskupi í Selju og siðan í
Björgvin og þar andaðist hann og „er ein-
maelt að hann hafi verxð hinn mesti merkis-
maður.“
Sehaastur kom hingað Kolur biskup og
andaðist hér eftir stutta veru. Hann var
jarðaður í Skálholti fyrstur bískupa og hinn
fyrsti biskup sem fékk leg i ísienzkri mold.
En þegar hér var komið, hafði Isleifur bisk-
up Gissurarson setið í Skálholti um 12—14
ára skeið, hinn fyrsti íslenzkur biskup.
----O----■
Þetta á ekki að vera kirkjusaga og ekki
heldur biskupasaga, en þó verður að taka
hér einn biskup út úr, vegna þess, að hann
stofnaði hinn fyrsta skóla á Islandi og varð
íslenzkri þjóðmenningu hinn þarfasti mað-
ur. Það er Hróðólfur biskup i Bæ. Hahn
var norrænn að ætt, kominn af Göngu-
Hrólfi.
Göngu-Hrólfur var hálfbróðir Hrollaugs
landnámsmanns í Hornafirði og Suðursveit,,
sem margt merkra manna er af komið á
Islandi. Þeir voru synir Rögnvalds jarls á
Mæri. Göngu-Hrólfur var víkingur mikill og
herjaði fyrst x Austurveg. Síðan fór hann
vestur um haf til Suðureyja og þaðan tií
Frakklands, herjaði þar og Iagði undlr sig
Normandi og gerðist þar jari yfir. Hann
byggði landið mjög Norðmönnum og þar áttu
allir Norðménn friðland lengi síðan. Sonur
Hrólfs var Vilhjálmur langaspjót, faðir Rík-
arðar, föður Ríkarðar II., föður Roðberts
löngumspáða, er var erkibislrup i Rúðu og
faðir Viihjálms baistax-ðar, sem lagði Eng-
land undir siig. — Dóttir Rikarðar II. var
Errxnxa, er átrti Aðalráðux Englakonungur, en
sonur þeirra var Játvarður konurigur góði.
— Hróðólfur mun hafa verið sonarsonur
Ríkarðar II og því náskyldur Játvarði kon-
ungi.
Ólafur konungur helgi kom til Nor-
mandi haustið 1013 og hafði þar friðland.
Hróðólfur hafði þá tekið bisikupsvigslu og
gekk nú til handa Ólafi konungi og fór
siðan með honum til Noregs 1015, er Ólaf-
ur tók þar riki. Konungur lét reisa kxrkju
í Sarpsborg og helga hana Maríu mey.
Fékk hann Hróðólfi þessa kirlgur en hann
hafði áður verið við Frúarkirkjuna i Rúðu.
Þegar Ólafur konungur flýði land 1029
leizt Hróðólfi ekki á að vera lertgur í Nor-
egi. Fór harxrx þá suður til Brima á fund
erMbiskups cxg var þar vel teMð. Réðst, þá
svo, að eriöibiskup sendi hann til Is-
lands og kom harrn út sumaríð 1030 og sett-
ist að í Bæ i Borgarfirði og dvaldist þar til
ársins 1049 og var þannig biskup yfir ís-
Iandi 1 19 ár samfleytt.
Framli. á bls. 10
16. aprxl 19721
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5