Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Blaðsíða 6

dtónújiytóeijtíj
Ú lilÍLíBVliílLliíiULli
GLEÐILBG jól í borg og
byggð. Gleðileg jól til yfckar
allra.
Vonandi verður þetta nú
eins og áður var. Jólin hafa
sitt gildi hvar sem er, brejrt-
imgarnar eru þó miklar, um
05 ár er ég man glöggt,
efnahagur, siðvenjur og
kröfur með ’auknum fjár-
ráðum, fólkið sjálft hugs-
anaganígur. Ótrúleg breyt-
ing, margt til góðs edns og
eðlilegt er, annað efcki. Við
finrnum þetta, en getum illa
úr bætt þó fengin viljum.
Á þessum jólum langar
mig í ferðalag ef eitthvert
ykbar vildi lesa og fylgjast
með að rúimstuðiunum fjór-
um þar sem jólaljósin
brunnu.
Ég er fæddur í timbur-
húsi, sem var byggt sama
árið og ég fæddist. Jörðin
er allstór, nálægt sjó. I
næsta nábýli, við sjóinn og
við svokallað Höfðavatn,
voru nokkur þurrabúðar-
býli, og þar bjuggu á stund-
um um 40 manrus, sem höfðu
að mestu atvinnu af sjávár-
. afurðuan og útgerð og á
vetrum nokkum styrk af
silungsveiði í Höfðavatni.
Húsakynni á þessum býlum
vorum misjöfn, en mest er
greypt í vitund mína torf-
góŒfið.
Tirnbur var þó víðast á
miliá irúma, sem stóðu sitt
hvorum megin við lítið borð
inn við stafn. Tiimbur'klæðn-
ing var þó upp fyrir rúm-
stæði. Inn í torfvegginn, rétt
innan við dyrnar, var af-
kimi, iþar sem svokölluð kab-
iissa, eldunar- og hitunar-
tæki íbúðarinner, var. Fólk-
ið, sem þarna bjó, varð
margt gamalt. Það var
ánægt með sitt hlutskipti,
gott í allri umgengni. Já,
í raun og veru finnst
mór, að ég hafi ekki
þekkt elskutegra fólk. Börn-
in finna fljótt, hvað að
þeim snýr. Þó einstaka
hrosshaus ihafi verið til þá,
var fjöldinn ekkert nema
gæðin fram í fingurgóma
— og gestrisnin. Þrátt fyrir
milkla fátækt, mátti enginn
koma nema þiggja góðigerð-
ir og það gat raunar orisak-
að þykkju, ef eikki var þeg-
inn kaffisopi eða jafnvel
bara kandísmoli.
Til að skýra fyrirsögn
þessarar greinar, sem glöggt
er greypt í mitt barnsminni,
verð ég að segja, að nokk-
uð oft kom 'það fyrir að við
systkinin vorum send með
smáböggla í kotin. Þetta
voru okkur eftirsótt ferða-
lög, fyrst og fremst til að
hitta þetta vinafólk og þá
var einnig þegið eitthvað
gott, jafnvel var böggullinn
mömmu minnar opnaður.
En oftast var þó á boð-
stólum kandísmoli eða rauð-
seydd pottbrauðsneið. Pott-
brauðið var vanalega stór
kaka, oftast sett á flata
hellu, en pottur látinn þar
yfir þakinn eimyrju, þ.e.
móeldi, sem lengi hélzt eld-
ur í. LÞetta birauð var nokk-
uð svipað hverabrauðinu al-
þekkba, sem mörgum þykir
lostæti. Þessar brauðsneið-
ar smurði gamla konan með
þumalfingri og sagði þá oft-
ast: „Hana, láttu þetta í
þig.“ Jú, þetta var þegið
með þökkum og jafnvel
borðað með meiri ánægju
en góði maturinn heima hjá
mömmu.
Og þá er það aðfangadag-
urinn eftirminnitegi, er ég
var sendur með böggul til
gömlu hjónanna. Ég opnaði
skellilhurðina og leit inn í
baðstofuna.
Ekki veit ég hvort þið
skiljið mig, en þarna mætti
mér sjón, raunverulega há-
tíðleg sjón. Gömlu hjónin
höfðu klæðzt sínu bezta,
sem nú mundi ekki þykja
merkis flíkur. Og á fjórum
rúmstuðlum loguðu kerti.
Þau kölluðlu bæði til mín:
„Gleðileg jól, vinur minn,“
og ég gekk inn moldargólf-
ið eins og ég væri í kirkju
og kyissti þau bæði. Það
koma fyrir atvik í lífi
manns sem grópast og h-ljóta
að færa okkur nálægt hinu
góða kristilega hugarfári.
Nú finnist mér að þama hafi
ég staðið næst því að vera
í hinu beilaga fjárhúsi með
hina sönnu jólahugsjón í
huga, gleðina og kærleik-
ann.
Alhr þeir, sem lifá nú í
allsnægbum, stundum e.t.v.
of tmiklum, geta vart
gert sér grein fyrir þeim
breytingum á lídcsviðhorfum,
sem orðið hatfia á þesisum
síðasta mannsaldri. Húsa-
kynni, mataræði, efnahagur
allur, iSvo og siðvenjur við
ýmsar aðstæður. Og þá
beinist hugur minn aftur að
jólakertunUm fjórum í torf-
kofanum. Jóiagleðdnni í' svip
görolu hjónanna og hátíðina
sem ég, litli strákurinn,
fann svo greinilega í húsa-
kynnum, sem nú væru köll-
uð greni.
Atburður sá, er ég hefi
hér minnzt á, hefir þá ekki
verið neitt einsdæmi; hý-
býli voru víða slæm og
þó ekki væru þau alltaf köld
og fólkið hafði ekki viðlmið-
un við neitt miklu betra og
undi vel við sitt.
Sönni jálagleði fæst
sjaldnast með miklum fjár-
austri, vínföngum eða giæst
um samkomum. Ég er sann-
færður um, að í huga fólks,
að minnsta kosti í undirvit-
und flestra, er jólagleðin,
hin sanna jólagleði, tengd
jólaljósunum. Ekki lengur
á rúmstuðluraum, en hvar
sem þau skína, vekja þau
góðar hugsanir í hugum
alllra, og fyrir börnin eru
þau oft byrjun hátíðar, sem
eftir er beðið með mikilli
tilhlökkun.
Gteðiteg jól.
Björn í Bæ.