Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1973, Blaðsíða 14

Af rek Öræfaklerks
Framhald af bls. 12.
hugar að leggja til isunds S hel-
kaldan sjóinn og ifreista j>ess
að brj ótast gegnum brimgarð-
inn, ef j>að mætti verða til
bjargar þeim, sem vera kynnu
á iskipinu, enda aftóku félag-
ar hans það með öllu tfyrst í
stað. En prestur Maut að ráða.
Var tiansn vaðbundinn og laigð-
ist isáðan (tffl Isunds.
Það er ek)ki ófróðlegt að bera
þessa þolraun unga örætfa-
pre9tsinis saman við imyndim-
ar, sem ósjaldan eru <sýndar í
auiglýsingum af lungum íislend-
ingum skvampandi í sólvermd-
um sjó suðrænna st-randa íi löng
um frlium sínum. Um þessa
miklu þrekraun faraJst sr. Jóni
svo orð:
„Ég lagðist til sunds en
fyilstu tilraunirnar misheppnuð
ust, brimið kastaði mér jafn-
harðan upp í sandinn . . . Ég
reyndi atftur, og loks var ég
svo heppinn, að komast milli
ó;1aga nökkuð nærri iskipinu.
Þá vildi mér til það mikla
happ að ég sá ‘kaðai, sem hékk
úr davíðunni, þar sem björg-
unarbáturinn hafði bangið.
Mér tökst að grápa kaðalinn
og koimast þannig um borð.“
1 skipinu var ekki nokkur
sála. Þegar sr. Jón hafði leit-
að af sér allan grun, steypti
hann sér í sjóinn og brimið bar
hann íijótt upp í isandinn. En
ekki lét hann þar við sitfja.
Þeir Lárus ákváðu að ieita
strandmannanna og héldu allt
vestur til ósa Skeiðarár. Sú leit
bar engan árangur. Sneru þeir
aftur við ‘svo búið. — Skall þá
á þá norðan hríð og tekið að
dimma, urðu þeir að láta tfyrir-
Var það kaldsöm nótt, svo sem
geta má nærri og segir sr. Jón
að sér Ihiatfi liðið hræði-
lega iiia. 1 tfyrstu ‘skimu héldu
þeir atf ‘stað heimledðis enda
var þá létt hríðinni. Héldu þeir
beinulstiu leið i Sandfeli, tfenigu
hina verstu færð því að broti
var á sandinum og urðu
beir að iganga mest atf leiðinm.
Fór Lárus heim að Svináfelli.
Brugðu Svinfehinigar Skjótt
við og (fóru að leita strand-
mannánna. Fundu þeir þá í
skipbrotlsmarmaskýliniu í Káltfa
fehsmieium, og fluttu þá til
bæja i Ftjótshverfi. En þaiu
u-rðu ef.tirköstin fyrir 'sr. Jón
eftir þéssa miklu svaðilför, að
um hau'Stið varð hann að tfá
leyfi tfrá störffum og dveljast
fram etftír vetri á heilsuhæli í
Noregi.
„Svo iiðu árin,“ segir sr. Jón
í tfyrmefndri grein. Látfið gekk
sinn vanagamg á Sandfelli og
Vilhjáiimur Þýzkatandskeis-
ari sæmdi isr. Jón heiðunsmerki
prússnesku krómuorðunnar af
4. flokki fyrir afrek hans.
Daglega gekk harm lupp í
brekkuna bak við bæinn. Nú
hatfði hann betri sjónauka.
Hiamn yar gjötf frá Ditlev
Thomsen.
Það var morgun einn, seint í
íebrúar 1912, að sr. Jón kom í
kiki sínium auga á strandað
skip vestur á sandi. Hann hrað
aði sér heim og sagði tíðindin.
Þá var í Sandifelli vinmu-
maður prests, Eyjólfur Eyjólfs
son, síðar lengi bóndi li Vest-
urbænum á Hofi. Hann var að
sögn sr. Jóns „tfágætur maður,
trauistur, afkastamikill, hús-
bóndaholOiur og vtikingur í
stfarfi".
Þeir Eyjólfur lögðu nú á
isandinn og komu að Skeiðará,
.neðarlega en skipdð var
strandað rétt vesitan við ár-
ósinn. Á eyri úti í ánni sáu
þeir 5 eða 6 menn, sem greini-
lega hötfðu ætlað að vaða aust-
ur yfir en treystu sér ekki í
stærsta álinn. Þeir tféla.g-
ar lagðu nú li ána og mátti hún
efcki dýpri vera. Komu þeir
mönnumum atftur (tll sama
lands. Hið strandaða skip var
franskt fiSkiskip, Aurore, ný-
smiíðað, hinn bezti farkostur.
Sökum þéss hve litið var 5 skip
inu hatfði það borizt alveg upp
1 fjöru og áhölfinin., alls 24
menn, (komizt li land heii á húfí.
Er isr. Jén, ;sem var igóður
frönskumaður, haíði rætt við
skipfetjórann varð það að ráði,
að Eyjóltfur hélt strax heim að
Sv&natfelii tii að sækja
menn og hesta. Með honum íór
stýrimaðuŒÍnn, 'sem var hrak-
inn og illa Ihaldinn. Fékk hann
hest isr. Jóns en sjálfur varð
hann eftir hjá istrandmönnun-
um. Gerðu þeir sér iskjól með
segli og braki, sem irekið hafði
úr skipinu. Veður var bæri-
l'egt isvo að þeir gátu isæmilega
haldið 'á sér hita og voru því
allhressir tii að legigja atf stað
þegar Eyjóiifur kom til bafca
ásamt Svánlfellingum með um
30 hesta til að flytja þá til
byggða.
Heimkomunni lýsir sr. Jón á
þessa ieið:
„Um nóttina kom ég
heim með 12 alf iskipbrotismönn-
unuim. Húsakynni á Sandíeilli
voru llítil og þröng, ein bað-
stofa og Mtil 'Stofa. Og þar við
bættist að erfiðar voru heimii-
isástæður, því að þessa nótt er
ég kom 'heim með mennina, lagð
ist konan mín á sæmg og eigm-
aðist dóttur. En alirt igekk isamit
furðanleiga vel. Hinir f.rönsku
voru mjög kurteisir og tjútfir i
framgöngu og viidu allt fyrir
okkur gera, og voru imjög
þatetolártir fyrir það, isem við
reyndum að gera fyrir þá.
Framkoma þeirra var sannar-
l'ega prýðileg þann hálfa mán-
uð, er þeir dvöidu á heimili
nnínu.
Eftir háitfan mánuð voru
þeir fiuttir landveg til Reykja
vikur, og fór ég með þeim suð-
ur. Við F.ranSka isjúkrahúsið :i
Reykjavik 'kvaddi ég þá. Nú
eru flestir úr þessum tfríða hóp
komnir yfir mióðuna mikilu. Að
eins er á ililfi skipsdrenigurinn,
sem þá var, en hefur nú verið
■skipsrtjóri i mörg ár.
Guð blessi þessa vini mlína
lítfiS og liðna . .
Þanniig endar sr. Jón frásögn
sína atf franska strandinu á
Steeiðarárlsandi á þorranum
1912.
Hér um bil 40 árum síðar,
bars.t ®r. Jóni bréf (frá einum
skipbrorts:manninu.m á Aurore,
Yves Le Roux að nalfni. Lenigi
hatfði hann 'þr'áð að teomalsrt í
samband við sr. Jón tii að tjá
honum og Eyjólfi þalkklærti siitt
„því að ég minntist aMtatf mén-
aðanna 'febr.-mairz 1912 þegar
menn í fjarlægu landá, sem
þekktu okkur ekki o,g var ekfci
ætlað að þjóna okkur, hjálp-
•uðu Okkur meðbræðrum isínum
í háska ‘stöddum, sem prestur-
inn atf ái’vekni hatfði uppgöfv-
að í sjónaiuika sinum."
En Yvels Le Roux vissi
hvorki n'atfn isr. Jóns né heim-
ilisfang. Hér var Iþvlí úr vöndu
að ráða. Lóks tókstt teonu hans,
sem var esperanitisti, að afla
nauðsynlegra upplýsiniga með
hjálp esperanitálsta hér á 1-andi.
Og nú beið hann eteiki boð-
anna. Hiann skrifaði sr. Jóni
lanigt og innilegrt bréf þaæ sem
þateklátrt hjarta hans opnasrt í
hverri tsetningu:
„Elf satt sfcal segja hefur dáð
yðar lýst upp ævi mina. En
þeslsi d'áð iagði mér iþá steyldu
á herðar, að vera ihjálplegur, ef
aðsrtæður terefðusit. Þvi miður
SköpuðuSt þær aðstæður. Ár-
ið 1944 ttókum við á móti fjór-
um flóttamönnium frá Brest,
'sem höfðu hratelizt úr hú'sum
iSinum vegna Ooftárása og misst
allt sitt. Tvennrt varð etftir hjá
ókkur, igömul hjón, sem femgu
ihúisaskjól og mat hjá obk-
w í meira en fjögur ár. Og
nú er ég kominn á eftirlaun,
og iræfcta igarðinn minn, geng-
ur afganigurinn alf grænmeti
okkar og ávöxitum rtil þessara
.gamalmenna, sem eru ein síns
liðs í 13tfinu.“
Hann isegilst állrtaf hafa þráð
að tooma áftur á 'þessar tílóð-
ir, sem han.n fór um austan úr
Öræfum rtil Reykjavitour. Reið-
sfcjótimn brauzt um S sand-
bleyttu isvo að riddairinn hrökk
aif baki, en „hesturinn beið
þess rólegur að ég kæmilsrt atft-
ur á ba!k.“ Hann 'kemur að
Hvoli S Fljótshverfi „þar sem
teona og rtvær dætur hennar
klæddu veikbyggða nýliðann,
sem ég var þá, í annan yfir-
frakka, drógu á hendur mér
aðra vettlimga og igáfu mér að
borða. Ég mundi hátfa sagt við
þessar kæHeitesríku Sálir: „Ég
hef elkki gleymt ytekur."
Ég hetfði viljað isjá afrtur
Svína.fellisbæina, þar sem við
gilsrtum 15 daga, og einnig
ströndina, sem igeymir „Au-
rore“ otetear og minnisrtu mun-
aði að geymdi o'kkur l'íka."
En hann hetfur engán efni á
að fara þessa pílagrims-
för. Þess vegna verður .hann að
lárta sér nægja að steritfa og
skila kveðju frá konu sinni sem
þórtti „'sérstaklega hjartnæmt
artriðið um fæðingu lirtllu dótrt-
ur ytokar, þegar Iþér vor-
uð önnurn fcatfmir Við að sinna
sk i pb rotsm ön iraimm. Henni
verður ilílka hugsað rtil þess, að
þér urðuð að ytfirgetfa fjöl-
skyldu yðar, sem þannig hafði
'fjöQlgað li, og það á ertfiðum árs-
tSrna, og lí hálfan annan mánuð,
rtil þesls að inna atf hendi allt
til enda, Sfcyldu yðar gagnvart
meðbræðrum. yðar: tfylgj'a þeim,
'sem áttu yður llítf isirtt að Qauna,
svo að Iþeir Ikæmust örugg-
lega á 'þann stað, þar sem þeár
iskyQdu stíga á síkipstfjöl rtil
heimfeirðar. „Mæftu alQir menn
tefcilja þannig köliun sina,“ seg-
ir hún, „þá væri h'eimurinn
hólpirm."
Að lotoum biður Yves Le
Roux að heilsa Éyjóitfi vinnu-
manni, etf hann er enn þessa
heims, og endar brétfið á þessa
leið:
„1 iok' iþessa laniga brélfis, þar
sem minninigamar hatfa þyrpzt
að, all'ar hjartnæmar, svo er
yður fyrir að þa'kka, hr. prest-
ur, bið ég yður að trúa því,
að ég mun igeyma lí huga mér
órófa tryggð.
Yves Le Roux.“
Vorið 1912 yfirgaf sr. Jón
sina kæru Öræfimga og flutrt-
i'st vestur að Stfaðastað.
Nokkru áður hatfði hann sótt
um Bjamanes en tök það afrtur
þegar sóknarböm haras höfðu
beðið hann að vera hjá þeim
átfram. En nú vildi hann
breyta til. Frá Staðalstað Qá ieið
in norðru* i Steinigrttmsíf jörð sið-
an á SnæfeUsnesið aifitur. -—
Árið 1946 Qét sr. Jón atf emb-
ætti og fluttisrt til Reykjavík-
ur. Þó igegndi ihann etftir ‘það
nOkteunri preisrtsþjónu'srtu lí íor-
'föllum eins og fyrr er getið.
Sumarið 1955 var Höfskirkja
i Öraafum endurváigð efrtir gagn
gerða endurbót, sem fram tfór
á vegum 'þjóðminjavarðar.
Bisteupinn, herra Ásmundur
Guðmundsson tframQfvæmdi
vígteluna og rtök gamla Öræfa-
klerteinn með sér ausrtur. Á
Klaustri 'slóst undirritaður með
í tförina og gæti þvi breyt/t Ærá
isögninni í „vérteaifla“ eins og
Lúkas í Postuiasögunni. Veð-
ur var miQit og teyrrrt, hálfskýj-
aður himinn, sólmóða í ilofti —
land og haf mókandi í bliðu
m.iðsumarsins,
Þegar komið var að Fagur-
hóllsmýri gekk sr. Jón litið eitt
afsíðis, dró Mtinn vlín'fle.yg úr
brjótítvasa Isinum og sagði: „Má
ég nú eíkki, ungi vinur, steála
við þig og bjóða þig velkom-
inn i mirtt gamla prestakall."
Siðan var eiirts og hann gæfi
siig á vald minniniganna og
horfði huigsi vestur á Skeiðar-
ársand.
G.Br.
tltcefandl; II.f. Árvakur, Reykjavik
Framkv.ttJ.: Haraldur Svclnsson
Rttstjórar: Matthías Johannessen
EyJóKur Konr&C Jónsson
Styrmlr Gunnarsson
RltstJ.fltr.: Gisli SÍjurðsson
Aujlýslnjar: Arni Garðar Krlstlnsson
Rltstjórn: ACalstrœU 6. Síml 10100