Lesbók Morgunblaðsins - 26.08.1973, Side 4

Eftir Lars Hamberg
FINNSKIR
NÚTÍMA-
HÖF-
UND
Váinö Llnna.
HVERNIG skyldi þvi vena var-
ið; ætii menn á IsUundi lesi bæk
ur þeirra Æinnsku höfunda, sem
til eru 1 þýðingum, annaðiwort
á dönsku, narsku eða sænsku,
jafnvel á ís'lenzku?
Váinö Linna vita sjálfsagt
margir deili á. Hann er annar
tveggja (Finna, sem hefur feng
ið bókmenntaverðlaun Norður-
iandaráðs. Hann má telja eíins
konair Nestor í finnskum nútíma
bókmenntum. Talað er um á-
hri'f hans á gengna táma sem
ókomna og varla er unnt að
segja annað en að frægð hans
'i Finnlandi hafi verið miikil og
framiag hans erlendis býsna
drjúgt. Hann hetfur vakið á-
hu'ga meðai erlendra þjóða á
fimnskum nútimabókmenntum
öðnum 'fremur.
Ég minnist 'þess að fyrir
ndkkrum árum, annaðist ég all
marga viðtalsþætti tfyrir sjón-
varpið um menningarstrauma
þar í landi, svo og þau áhnif,
sem þeir hefðu haft á burt-
tfluitta Fimna. Ég ræddi þá m.a.
sagði méir frá þvi, að hann
hefði ailtaf hafit áhuiga á
finnskri menndmgu. í herbergii
slnu sagðist hanm hafia koffort
'undir rúminu, sem hefðu inni
að halda ýmis fimm.sk bók-
menntatimarit, svo 'sem vemk
etftír Váino Linna, ásamt öðru
góðgætí. Svona er miú Linna vin
sæli. (Það eru sjáifsagt ekki
margir lesendur á Norðurlömd-
um, sem á annað horð láta sig
bókmenntir eimhverju skipta,
sem ekki hafa lesið eða að
minnsta kosti heymt wn verk
hans „Óþekkti hermaðurinm“
og tfleiri 'bækur, sem hafa atfl-
að honum viðurkenningar utan
heimaliandsims ekki síður en irnn
an þess.
1 fótspor Linna kemur svo
hiinn 'finnski rithöfiundurinm,
sem hefur hlotið Bókmenmta-
verðlaun Norðurlandaráðs,
Veijo Meri. Hamn hetfur eimnig
gWmt við sömu spumimigar ag
fjáilað er um í „Óþekkti her-
maðurimn“ og á áþekkan hátt.
En með öllu væri þó rangrt að
segja að Veijo Memi stældi
’Linna á nokkum handa máta,
því að hann ihefur þreertt sánar
eigin götur og tekið efnivið
s'nn þeim tökum, að engum
blamdast hugur um, að bann
'átti bókmenntaverðliaunim fuMi-
ikomlega skilið. Ein ibók efitir
Veijo Meri „ManiMareipið" hef-
'ur verið þýdd á íslenzku og er
nýkomin út hjá A'imemna bóka
'félagimu.
Ég get ekki látið hjá ISða að
við bakana, sem var búsettur í vitna i nokkrar óviðjafnanileg
Svíþjóð og hafði máð góðri fót-
festu i sænska þjóðtféiíaginu.
Hann hafði þó ekki yfir edgin
íbúð að ráða. Hanm bjó inni á
annairri fjölskyldu og hann
ar Merisögur, sem getfa dálitia
innisýn í ,,bóheimerátet“ hans,
sem ekki er sériega áberandi
með finnskum höfundum. Veijo
skrifaði þær um sumamótt,
Veijo MerL
iþegar hann var með Ifjölsikyldu
siinn'i í heimsókn i sumarbú-
staðnum okkar. Hamm hatfði
skömmu áður verið með Váino
Linna í Kaupmamnahöfn. „Það
var nú i iþá tíð,“ sagði hiamn og
átti þar með við, að iþað hefðii
verið á sokkabandsárum Linna.
Ingeborg Andersan var þá for-
stjóri Gyldendalls. Hún hafðii
látið Linna fá 8 þúsund krón-
ur. Það voru peningar S þá tíð.
Limnia vissi ekki, hvað hann
átti að igera við alla þessa
seðla. Fólk það sem hamm var
í slagtogi með, varð svangit, svo
að Linna fór inn á veiltingahús,
sem iseldi smurt brauð og
keypti upp aiMiar birgðimar.
Það, sem hópurinn gat síðan
ekki torgað var farið með í
næsta hænsmabú. „Nei, þetta
var Rinatala saga og á eigin-
lega ekki vdð mig,“ sagði Meri
siðan. „En iþessi hér," hélt hamn
áfram. Limma hafði verið í
Búlgaríu og honum og föru-
neyti hans hafði verið léð bif-
reið til uimráða, með bífetjóra
og öl'lu tilheyrandii. Þau óku
vírtrt og bre&trt um liandið. Linna
skildi ekki orð af Iþvd sem bíl-
stjórinn sagði og sjáltfur kumni
hann aðeins eitrt orð í búlgörsku
„da“ sem bilstjóriinm1 hafði skil
ið sem já. Þegar MILstjórlimm
hafði sagt „humgrig" hatfði
Linna laiiltaif svarað da, ám þess
að botna i því, hvað bóHstjórinn
væri að fara. Síðar kvartaði
Limna sáran ytfir þvi, að svo
virtíst sem Búlgamar vírtust
alltaf vera að éta. Þetta var
dæmigerð Merisaga, mánasrt í
ætt við ManiILareipið.
Mjög mamgar sögur efitir
Meri hafia verið þýddar á bæði
Norðurlandaimáil og ifiieird tung-
ur, en trúlega hefur „MamiiHa-
reipið" Wotið eimna mesta út-
hreiðísiiU og komið út í flestum
ilöndum atf bókum hans.
Paavo Rintala er eimmig ágært
iega þekkrtur og sumar baakur
ihans haifia að minnsta kosti ver
dð Iþýddar á sænsku. Þó er hamn
ekki mikið lesimn á Norðurlönd-
um. Hann hefur eimnig fjalað
mjög um sögusviðið Fimmland
í heimssrtyrjöldinmi sdðaiii, bæði
með „dokumenitarilskuim" eða
heimtdarritum og skáidiagum
frásögnum. Rin'tiajla hetfur sent
frá sér bók nær þvd áriega.
Meðal Síðari bóka hans eru
„Strejk" — heimildarsaga svo
og „Mormor og Manmerheim"
sem er í þremur bindum.
'Nefna má og Anttí Hiyry, sér-
stæðan mamm og rithöfumd.
Þekktasta ritverk harts er „Be-
sikrivnin'g av en it&giresa". Hann
hefur öðlazt mikia tfnægð fyrir
smásögur sinair og Ihann þyMr
ðhemju nákvæmur í lýsingum
sdmum, .glöggskyggn á smáaitr-
iði, án 'þess að verða leiðimliega
náikvæmur eða mokkuð slákt.
Paavo Rintala.
’Hamn hefur mithöfundasrtarfið
aðeims í frístiundium', því að
hamn er ratfm'agnsverkfræðimig-
>ur að menmtum. Meðal ammarra
þekktra ibðka ihans er „Hemma"
sem er lýsimg á 'bemnisku hans.
Þá er komimm itími til að
víkja nokkuð að ikvenrithöfund
um, en þess skai getið að vertk
mjög ffárra þeirra hatfa verið
þýdd á örmur mái og tfdestar
skrlfa á finnsku. Við eigum á-
gætan smásagnahöfiund þar
sem er Ei'ia Pennanen, en sú
kjarmyrtaisita og ikammski sú sem
mestur isltyrr stemdur um og
mesrta viðurkenninigiu hefur
blotiö er Eeva Joenipélto. í sög-
um hennar er jafnan stefið að
konan sé sterkari aðilinn í
hjónabamdinu og venjulega er
maðuónm veiklundaður og kem
ur sér í aiHís kyns vandræði
Vegma bresta sinma. Nokkrar
bækur 'hennar hafa verið þýdd-
,ar á norsku og sæmsiku m.a.
J ungfruen gár pá vattnet,
Bama Johannes, Dár fugHarna
sj'Unger og Brittsommajr.
(Nokkuð stytt og endursaglt).