Lesbók Morgunblaðsins - 26.08.1973, Síða 5
# * •
erlendar bækur
hópmynd af konu ...
eftir heinrich böll
Heinrioh Böll.
ENGIN bóka Heiina’idhs BöU,
sem fékk bökmerm'tiaveröliaun
Nóbéls á si. ári, Ihefur verið
iþýdd á íslenzku, svo að anér
sé kumrugt. Það sýnir etrrn
eiiin'u simnl siinm'Uleysi bókaút-
gefenda og þó kannski ailiveg
sérsitakllega lesenda við merk
erlend skáiidrit. Hér er í
mesta Jagi hægt að bjóða bóka
þjóðLnmi upp á hasarsögur og
læknareytfiara. Aðrar þýddar
bækur seljaist varla fyrir
kostnaði og ihelzt ekki, ef það
fréttist fyrinfiram, að Iþama sé
um aUviðamdikill verk að
ræða, sam útheimti örlitla
hu'gsun og beilabrot við lest-
lurinn.
Dæmigert slikt verk er sú
bók, Sem afflaði Böill Nóbels-
verðla'unanna ,/IruppebdMe
mit einer Dame“, sem er þó
hredmt ekki þung aifilesitrar, en
hún vékur desandann óhjá-
kvæmiliega tili umhuigsunar
um ýmis iþau atriði, isem litla
þýðingu hafa haift og einbum
og sér í lagi ætti bókin að
höfða tdl yngri kynslóðarinn-
ar sem þekkti e'kki heimsstyrj
öddina isiðairi niema af afspum
og hefur sjálfsagt aldrei gert
sér rauohæfa 'grein fyrir af-
lei'ðingum þeim, sem silgMu í
kjölfar henmar, meðal ainniars
fyrir 'ÞjóðVerja sjái'fa, sérstak
lega þá sem nú enu á miðjum
afldri.
En líslendimgar eru svo sieim
efcki einir um að hafa liáltið
sér lítt umhugað um Böil.
Ég ias í 'bókariti New York
Tdmes fyrir skömmu, að enda
þótt ýmsar badkur Heimrichs
Böl hefðu verið igefnar út í
Bandaríkjunum, hefði hann
aMrei öðflazt neion verulegan
sess þar í Ihandi: 'So'lzhenitsyin,
Neruda og iBeckett virtust
hugstæðari bandajrfskum lles-
endum — einnig áður en þedr
fengu 'Nóbelisverðtaunin.
Hins vegar er Böli virtur
og vinsæil í sínu heimaflandi
og í mörgum löndum, bæði
Vestur og Austur-Evrópu. 1
Ðandarikjunium, segir New
York Times, er Gúnter Grass
hins vegar einna þekktastur
þýzkra höfunda og atf öðrum
þýzkuskrifiandi höfundum eru
niefmdir þeir Jakob Liind, Uwe
Johnson og flVfax Erisch.
f GruppebiMe gerir Hein-
rich BöU eins konar úftefct á
þýzku þjóðfélagli siiðustu
fimmtíu árin og by.ggir bók-
in iupp í krimgum komuna
„Lenl“ og yfirfeitt eru það
einhverjir sem haifa iþekkt
hana, sem taflla og segja skoð-
un sína á henni. iBö]fl hefur áð
ur tfengið sérstakt Qiof fyrdr
hversu vel honum itekzt að
lýsa fcveníóttki d bóikum sínum
og . hér bregzt honum heldur
ekki bogalist'in.
Söguþráðinn má einfaMa á
þessa ðeið: Aðallpersónan Leni
Pfeiffer er 48 ána þegar ibók-
lin hefst. Við borð Mggur að
hún missi ibúð slina d Köln.
Hún lieigir ót 'herbergi, en
igengur enfiðfllega að Háta enda
mætast. Hún er ekkja, einka-
sonur henmar er ‘i fangefli.:' fyr
ir þá sök að (hafa ffaflSað ávis-
•anir í iþeim tilgangi að hjálpa
móður sinni, og ám itekna hans
— hann er sonpihreinsunar-
maður — íer allt að síga á ó-
gætfuhMðima.
Þessu nýja Þýzkalandi \ eft-
irstrfðsáranna á Leni Pifeiffer
erfitt með að aðlaga sig. Hún
lied'gir hexfbergin aða'ilega er-
lenidum verkamönmum — og
andrúmsloftið lí húsinu býður
upp á að 'þar ifari að þrfffast
kommúnismi, segir húseigand
inn. Það skiptir engu að hún
ihefur búið hér affila sina tíð,
•að 'hiúm liefur iþekKt edgand-
ann í þrjátíu ár, að baruafoam
hans var guðfiaðir sonar henn
ar, iþegar hann var skirður í
stríðinu. Timarnir ibreytast og
verðmætamatið líka. Pening-
ar eru aiflið — hugsjónir eru
fyrir tri. Aðeins flön og ein-
'feflídninigar láta ság heiðar-
leika, náungakætrfleik'a og ást
einllwerju skipta.
Það er hvíáiað um að Derni
•sé lausfliá't ikvensa og tiiitekinn
er einn tyrkneskur fleigjanidi
hennar. Ein enda iþótlt húm haái
kannski verið öll a)f vilija gerð
að ávinna sér hylil'i karftmianna
og beinllínis sé geflð í skyn, að
hún hefði fúslega vifljað meiri
og tíðari sambönd, hefur hún
aðeins haft mök við f jóra fcaiu
menn öll þessi ár. Megin
hfliuti sögunnar snýst 'um þemn
an þátt málsins.
Fyrsti aðdáandi Leniis lézt,
áður en hanm fékk tækifæri
til að tjá henni ást sina. 'Eig-
inmaður Leni fórst þrem dög-
um eftir að Iþau gifltust. „Hdn
sanna ást“ hennar var sovézk
ur ffangi, sem Æórst er hamn
álpaðist til að stdga á jarð-
sprengju eftir að þau höfðu
átt saman 18 ljúffa mánuði —
ef orða má svo ástarævintýri
á stríðstímum. Og svo er það
tyrkneski sorphreinsunarmað-
urfnn, 'sem hún er nú ófrisk
efftir. iHún eflskar ihamin svo
sem ekk! neiltt að ráði en hef
ur isamúð með honum.
Nú er aða'iánægja hennar í
því fólgin að borða tvö rúnn-
stykki í morgunverð, leika
sónötur eftir Schuberf og
vinna að annarflegu vísinda-
málverki tffl heiðurs nunnu
eiinni, sem hún, þekkti, þegar
hún var á heimavistarskóla
upp úr 1930. 'Þessi nunna var
Gyðimguir, og lézt í striðinu og
einhvem veginn setur flLenli
hana i samband við Mariu
guðsmóður og það er einnig
bersýniflegt að „Dadyin“ í titl-
inium, það er Leni sjállf, sér
sjál'fa sig sem éinflwers konar
endurhofldgaða guðsmóður.
Tifl iþess að draga upp það
„málverk" sem ffyrir höfundi
va'kdr af konunni Len'i notar
'fliann Ihinn svokaiiaða Au
(stendur fyrir author) sem
tangili'ð. Hann vdnnur i senn
sem raninsóknarmaður, frétta-
sflcýiandi, og þjóðiféfliagsffræð-
inlgur. 1 þessu gervi yfirheyr-
ir hanri 60 aðilri, sem þekktu
Len.i á hinum ýmsu skeiðum
í ævli hennar. Það sem kemur
út úr þessari rannsóilcn er
einnig þjóðfélagsmynd aff
Köin og libúum hemnar frá
1920 og ffram á iþenman dag.
Vinnuibrögð Böiis S þessari
bók minna á Breeht að ýmsra
dómi. Hann satfnar saman efn
inu tifl að sýna, að meira að
segja í iÞýzkaflandd er Víf und-
ir því yfirborði, sem augað
sér, þrátt tfyrir lafllft.
ManngiMið og naunhæft
verðmœtamiat á manneskj-
umni og umhverfin'u virðast
liggja Heinrich Böll þungt á
hjarta og enda þótt Gruppe-
biflde Mit einer Dame sé
ekki eins óhemju þúng og erf
ið aflestrar og „iFyrsti fliring-
«rinn“ eftir Solzhenitsyn og
þar af fleiðandi ekki eins miik-
ið listaverk, að dómi ýmissa
aflviturra bódcmennitamainna,
né iheMur jafn torSkilin og
mörg verk Beclcetts, þá er hún
skriífuð af listrænum þokka
og bar 'höfundi sínum ábafiega
jákvætt rviirfni. h . k .