Lesbók Morgunblaðsins - 09.09.1973, Page 4
Pálína húsfreyja á hlaðinu i Munaðarnesi. í baksýn má sjá Drangana.
Nyrzti bœr á Ströndum
Hart líf en frjálst
Munaðarnes er nú nyrzti bær í
byggð á Norður-Ströndum.
Bærinn stendur á nesi, sem
skagar mót hafi utan við mynni
Ingólfsfjarðar. Við blasa í
fjarska hrikafagrir Drangar og
selasker nær. Vegurinn til næstu
byggðar liggur um 5 km leið
undir hárri fjallshlíð. Hann lok-
ast oftast vegna snjóa í október
og er ekki reynt að moka hann
nema mikið liggi við vegna
þungaflutninga, ef það er þá
hægt. Annars birgir fólkið sig
upp fyrir veturinn.
Léttavarning er nú orðið hægt
að sækja á snjósleða, en áður
varð alltaf að fara fótgangandi
undir þessari hlíð, þar sem
snjóflóðahætta er mikil. Þarna
niður við sjóinn eru leifar af
eyðibýlinu Miðhús, sem átti að
hafa borizt út á sjó í snjóflóði. Og
fyrir aðeins 3 árum sáust snjó-
skriðurnar fara með allri
hiiðinni ofan í sjó og mökkurinn
steig upp af sjónum, sagði Guð-
mundur Jónsson, hreppstjóri í
Munaðarnesi. í vetur kom eitt
snjóflóðið á geymsluhús heima
við bæ, sem í voru allar vélar
heimilisins — bíll, tvær dráttar-'
vélar og önnur verkfæri, sem
nauðsynleg eru á slíku búi — og
mölbraut húsið og eyðilagði það
sem í þvi var. Munaðarnesmenn
hafa sótt um bætur úr bjargráða-
sjóði, en ekki fengið svar enn.
Skúr þessi var jafnframt notaður
til að verka í grásleppu, og í vor
varð að byggja til þess nýtt hús,
gott og vandað, sem uppfyllir
kröfur fiskmatsins fyrir leyfi til
grásleppuverkunar. Það hús var
byggt svo neðarlega að ekki væri
hætta á að snjóflóð taki það. Og
bærinn á að vera öruggur fyrir
slíkri hættu, eftir því sem slfkt
er hægt.
Það gefur augaleið að þarna er
harðsótt að búa og ekki ætlandi
neinum aukvisum. En í Mun-
aðarnesi er ekki fámennt heimi-
li, eins og víða á afskekktum
stöðum. Þar eru 12 i heimili og
skiptast raunar á þrjú heimili.
Þarna býr Jón Jens
Guðmundsson með konu sinni og
hafa þau alið þar upp 9 börn, og
eru tvö enn heima. Sonur Jóns,
Guðmundur, er hreppstjóri i
sveitinni og býr í Munaðarnesi
með konu og þrjú börn. Og
bræður Jóns, Indriði og Einar
Guðmundssynir búa þar, á-
samt þriðja manni, Jóhannesi
Einarssyni.
Næg verkefni eru í Munaðar-
nesi. Þar er hægt að hafa margt
fé. Fjáreignin á bænum var hátt
á þriðja hundrað fyrir kalárin,
en þá varð að fækka fénu. Sums
staðar var ekki stingandi strá,
svo illa fór kalið með gróðurinn.
Það var ekki fyrr en í fyrra að
jörðin hafði náð sér eftir það. En
Munaðarnes gefur fleira, sem
ekki er eins háð veðri. Selur er á
eyjunum skammt framan við
bæinn og þar fást vanalega 30
kópar ár hvert, sem er búbót,
þegar 3000 kr. fást fyrir góðu
skinnin. Rekaviður berst á fjörur
og má saga í girðingarstaura, sem
seldir eru bændum annars
staðar. I ár fengust 2000 staurar,
sem seldust á 70 kr. þar heima.
Og hægt er að sækja sjó, þó lítið
sé orðið af „Bretafiskinum" svo-
kallaða. En grásleppan bjargar. I
Munaðarnesi fengust 48 tunnur
af grásleppuhrognum í vor, sem
gáfu rúma hálfa mill.ión króna.
Þó allir væru við heyskap, gaf
heimilisfólk í Munaðarnesi sér
tlma til að setjast andartak og
spjalla við gestinn. Lengst til
hægri eru bræðurnir Indriði og
Einar. Sitjandi er Guðmundur
hreppsstjóri, bróðir hans og tvö
börn.
En erfitt er að hafa mörg net í
sjó á. þessum slóðum. Grásleppan
er þarna fyrir opnu hafi og netin
fyllast af þangi, ef einhver sjór
er. Og ekki er hægt að koma frá
sér grásleppunni sjálfri, verður
að henda henni eftir að búið er
að hengja upp það sem heimilið
getur notað sjálft. í sumar hefur
sjálfsagt verið hent frá þessu
eina heimili um 1200 grá-
sleppum. Sama er um rauð-
magann. En honum er reynt að
sleppa lifandi, eftir að tekið
hefur verið til reykingar fyrir
heimilið og smávegis til að senda
vinum og ættingjum. Heldur
ekki er hægt að nýta selinn, eftir
að búið er að taka frá selkjöt til
heimilisins í frystikistuna og
setja selshreifa í súr. Hinu
verður að henda. Og þó rækju-
mið séu fyrir utan, vantar bæði
aðstöðu og mannskap til að geta
nýtt þau.
Þrátt fyrir erfiðar aðstæður, er
ekkert fararsnið á fólkinu í Mun-
aðarnesi. — Það verður þó erfið-
ara að vera eftir því sem fleiri
fara, segir húsfreyjan, Pálína
Guðjónsdóttir frá Þaralátursfi-
rði, þegar við hittum hana á hlað-
inu, þar sem hún er með fullt
fangið af rabbarbara á leið inn í
bæ. — Enginn fór úr hreppnum í
ár. En ekki þarf mörg hörð ár, til
að flóttinn grípi um sig aftur.
Svo fátt er eftir, sem býr hér allt
árið, að ekki mega margir flytj-
ast burtu. Þó er mikill munur
núna að hafa vegasambandið við
aðra landshluta á sumrin, frá
maí til október, bætir hún við.
Sonur hennar, Guðmundur
hreppstjóri Jónsson, segir, er við
hittum hann ásamt heimafólki
úti á túni: — Maður verður að
klóra í bakkann meðan ekki fara
fleiri. Og hann fræðir okkur á
því að í hreppnum eigi um 200
manns lögheimili. Margir þeirra
sjáist þar þó sjaldan. Sumir
koma á sumrin og nýta hlunnindi
jarðanna, bæði þeir sem enn eiga
lögheimili og þeir sem skráðir
eru annars staðar. — Nokkrar
fjölskyldur sem farnar eru, eiga
hér enn heimili og greiða sina
skatta hér og hinir greiða þá an-
nars staðar, geri ég ráð fyrir,
svarar Guðmundur spurningu
okkar. Hér eru þá aðeins greidd
fasteignagjöld. Og Guðmundur
samsinnir þeirri athugasemd
okkar, að varla veiti svo fámen-
num hreppum af að fá sín gjöld
af þvl sem þar er tekið, því margt
þyrfti að framkvæma, ef hægt
væri.
— Það væri erfitt fyrir mig að
vera verkamaður I kaupstað eftir
það frjálsa líf, sem ég hefi lifað
hér, sagði Jón Jens Guðmunds-
son, faðir hans, sem við hittum
við vinnu sína á teignum þarna
skammt frá. En Jón er mikill
fjallamaður og veiðimaður, eins
og þeir feðgar raunar báðir, því
Guðmundur för snemma að fara
með honum um fjöll og firnindi í
leit að ref, mink, sel eða rjúpu.
Jón hefur stundað refaveiðar
síðan hann var 13 ára gamall og
veiddi sina fyrstu tvo refi. Hann
kveðst hafa náð I 26 refi, mest á
einu ári. Nú i ár veiddi hann 5
refi og 5 minnka. En áraskipti
eru að þvi hve mikið er um ref og
mink. Refum hefur heldur
fækkað, en talsvert er um min-
kinn þama, hafa náðst 20 minkar
á einu ári. Jón sér um refaeyð-