Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1974, Page 2

Ég fékkst við ýmislegt á
háskólaárunum, var m.a. lengi
þingritari. Það var að mörgu leyti
skemmtilegt, og ég kynntist ýms-
um ágætum landsfeðrum. Þeir
voru nú sumir dálítið breyzkir.
Sigurður frá Vigur og Bjarni frá
Vogi voru hálfgerðir siðmeistarar
og fundu gjarnan að við yngri
mennina. Sumir þeirra voru þó
nokkuð skörulegir, sérstaklega
Pétur Ottesen, og hann iét engan
vaða ofan í sig.
A þessu tímabili kynntist ég
Tryggva Gunnarssyni lítillega en
hann var þá reyndar hættur þing-
mennsku. góðvinur hans var Þor-
valdur Jónsson læknir á Isafirði,
slyngur maður i tafli og kotru.
Eitt sinn fylgdi Tryggvi honum til
skips í Reykjavík, fór með honum
inn í káetuna, og þeir tóku til við
að spila kotru. Það var komið f jör
I leikinn, þegar skipið blés til
brottferðar, og kom ekki til mála
að hætta í miðju kafi. Þannig fór,
að Tryggvi fór með til ísafjarðar,
svo að þeir gætu lokið leiknum.
Á þingritaraárum mínum var
ég viðstaddur þann sögufræga
fund sem samþykkti innflutning
á Spánarvínunum. Þá hafði verið
algert vínbann í nokkur ár með
hörmulegum afleiðingum, smygli,
þefi, sektum, þrætum, kærum og
bruggi. Þá varð maður að bjarga
sér á ýmsa lund t.d. með svo-
kölluðum hundaskömmtum hjá
læknum, en það voru 210 grömm
af hreinum splra. En þessi fundur
var ákaflega skemmtilegur. For-
seti sameinaðs þings, Magnús
Kristjánsson, var alltaf að ruglast
í ríminu, og hinir forsetar ' i,
Benedikt Sveinsson og Guðmu.id-
ur Björnsson landlæknir, leið-
réttu hann I sífellu, spruttu á
fætur og kölluðu til skiptis:
„Herra forseti,... herra forseti."
Þeir voru báðir góðglaðir, og það
sem verra var olíulampinn I skrif-
stofu landlæknis hafði ósað all-
mikið og bar Guðmundur þess
liós mcrki. Magnús Pétursson bað
mig að fara fram með landsfysfk-
us og þvo honum. hvað ég gerði,
og Guðmundur kom inn aftur,
fínn og fágaður, og hélt áfram að
gera athugasemdir við störf for-
seta sameinaðs þings. En Spánar-
vfnin voru samþykkt, og síðar var
allt gefir frjálst.
ÞA BLESSAÐI ÉG HAGALlN
— Hafðir þú ekki einhvern
stjórnmálaáhuga á þessum tím-
um?
— Jú, jú, ég var vfst kommi, og
á þessum tfmum var ekki gerður
greinarmunur á sósíaldemókröt-
um og kommúnistum. Ég studdi
Ölaf Friðriksson í þvf mikla hita-
máli, sem varð út af rússneska
drengnum, sem frægt er orðið.
Það voru nú meiri lætin. Okkur
stuðningsmönnum Ölafs var ekki
vært úti á götum. En sögulegasti
atburðurinn á kommúnistaferli
mfnum var þátttakan f þingi al-
þjóðasamtaka ungra kommúnista
árið 1921. Einhverra hluta vegna
varð ég fyrir valinu sem fulltrúi
Islands, þótt margir væru miklu
harðari kommúnistar en ég. Ég
tók samt boðinu fegins hendi,
enda hafði ég þá aldrei farið út
fyrir landssteinana. Mótið átti að
fara fram á Italfu, en það þótti
ekki óhætt vegna ótta við !ög-
regluafskipti og þess vegna var
það haldið í Berlín. Þetta var allt
saman ólöglegt, lögreglan á
hælunum á okkar, og við þurftum
að vera með fundarhöldin á þeyt-
ingi út um allar trissur og gæta
ftrustu varúðar. Eitt sinn átti að
©
Heimsmaðurinn Sigurður Grímsson á leiS á kommúnistaþing-
iS.
3. HLUTI
halda fund f Potsdam, og við fór-
um þangað með járbrautarlest, en
hún reyndist þá troðfull af lög-
regluþjónum, sem höfðu komizt á
snoðir um fyrirætlanir okkar
þannig, að ekkert varð úr fundar-
höldum. Við breyttum því
ferðinni f skoðunar- og skemmti-
ferð og skoðuðum m.a. höll Frið-
riks mikla, Sans souci.
Það skyggði nokkuð á, að engir
fulltrúar voru frá Rússlandi en f
upphafi mótsins kom skeyti frá
kommúnistaflokki Rússlands, þar
sem því var lýst yfir, að hann
viðurkenndi mótið ekki sem
kongress. Þá fór allt f uppnám og
endaði með þvf, að menn voru
látnir ganga til atkvæða um, hvort
ætti að hlíta þessum úrskurði eða
ekki. Ég greiddi síðastur atkvæði,
— á móti Rússum og það réði
úrslitum. Willy Mtlnzenberg, einn
aðalleiðtogi þýzkra ungkommún-
ista, kom þá aðvffandi og faðmaði
mig að sér. Ég varð samferða
MUnzenberg, Ole Olsen frá
„Arberjedt" f Noregi og Hjalmar
Viksten frá „Stormklokkan" í Svf-
þjóð af þessum fundi, og á leið-
inni spurði Olsen: Drikker du
Island? Ég hélt nú það. Þá fórum
við fjórir upp á hótelherbergið
mitt, þeir vildu endilega vera
veitendur en heldur þóttu mér
veitingarnar þunnar ein flaska af
púrtvíni! MUnzenberg var mjög
áhrifamikill I röðum þýzkra
kommúnista, en komst í andstöðu
við Rússa, og sfðar lagði þýzka
nazistastjórnin stórfé til höfuðs
honum. Þá var hann sagður
milljóner. Sannleikurinn var vfst
sá, að hann hafði svindlað svo
rosalega á þýzku æskulýðspress-
unni, að hann var orðinn stórrík-
ur. Þau urðu örlög þessa manns,
að hann fannst myrtur f Suður-
Frakklandi á stríðsárunum.
Aldrei varð ljóst, hvort það var
Stalín eða Hitler, sem lét koma
honum fyrir kattarnef.
Sigfús Blöndahl var ræðismað-
ur Þjóðverja á þessum tfma og ég
hafði fengið hjá honum með-
mælabréf vegna ferðarinnar.
Hins vegar hafði ég látið ósagt í
hvaða erindagerðum ég var að
fara. Nokkru seinna komst hann
að þvf, varð öskuvondur og gerði
Þjóðverjum viðvart. Ég hafði auð-
vitað ekki hugmynd um þetta.
Þegar dvalarleyfi mitt var senn
útrunnið sendi ég skeyti til vega-
bréfastöðvarinnar þýzku í Kaup-
mannahöfn til að biðja um fram-
lenginu. Þeirri beiðni var synjað,
án þess að ástæðna væri getið. Kl.
8 að morgni næsta dags birtust
tveir þýzkir leynilögreglumenn á
hótelherberginu mfnu og sögðust
hafa vitneskju um, að ég væri í
óleyfilegum erindagerðum f land-
inu. Ég var sakieysið uppmálað og
kvaðst vera laganemi á ferðalagi.
„Ekki eru þér að lesa lög hérna“
sögðu þeir. „Nei,“ svaraði ég, „ég
er hérna sem skáld.“ Þetta þótti
þeim ótrúlegt og tóku til við að
róta í pjönkum mfnum. Ég varð
lafhræddur, því að í náttborðinu
var allt fullt af kommúnfskum
áróðursritum, en til allrar ham-
ingju snertu þeir ekki við þvf.
Hins vegar drógu þeir upp úr
tösku minni eintak af blaðinu
Austurlandi, og þar var ritdómur,
sem Guðmundur Hagalfn hafði