Lesbók Morgunblaðsins - 20.04.1975, Blaðsíða 7

oskylt venjulegum smekk, óra-
jarri veruleikanum og studdist á
engan hátt við þekktar hefðir úr
•'íi Þjóðarinnar, — og helztu rök-
semdir gegn abstraktlistinni voru
n*r, að hún tjáði ekkert, merkti
ekkert, enda gæti allur almenn-
•ngur gabbazt með svona hluti.
Þessi afstaða meginþorra lands-
manna hefur fram á þennan dag
orkað mjög á afstöðu listamanna
gagnvart njótendum listarinnar,
þeir hafa stigið uppi hæðir
ósnertanleiksins, haldnir mein-
lokum og grillum um hlutverk sitt
og viðhaldið ákveðinni fjarlægð
milli almennings og listarinnar.
Barátta abstraktfólks við þröng-
sýni landsmanna og fyrir tilveru
sinni hefur orsakað félagslega
lömun, splundrað samstarfstæki-
færum og tafið fyrir sameigin-
legu stéttarfélagi myndlistar-
manna. Af þessari einangrun-
arstefnu hefur svo hlotizt
óæskileg afstaða hinna
eldri manna í garð þeirra
yngri (sem vissulega eiga nokkra
sök líka). I FlM (Félagi islenzkra
myndlistarmanna) eru um 60%
af íslenzkum myndlstarmönnum,
hin 40% standa úti í kuldanum,
og hafa lítil sem engin áhrif á þær
stofnanir er um myndlist fjalla,
má þar nefna Listasafn Islands,
Myndlista- og handíðaskólann
(þótt hann sé ekki beint settur
undir FlM) og nefnd til úthlutun-
ar listamannalauna. (Það skal
tekið fram að FlM-menn eru auk
abstraktistanna nokkrir raun-
sæismenn, svo og þeir sem hættir
eru afskiptum af myndlistarmál-
um sökum elli). Það er þó dálítil
huggun, að endurskoðun stendur
yfir um málefni FlM og reglur,
hver svo sem niðurstaðan verður.
Meira um abstrakt:
1 aldagamalli hýbýlahönnun
Japana birtist sú abstraktniður-
röðun forma sem De Stijl-
hreyfingin og Bauhausstofnunin
endurvöktu á fyrsta fjórðungi
aldarinnar, og sem lifað hefur af
upplausn siðari heimsstyrjaldar.
Hreyfingar þessar stefndu að
endurnýjun umhverfismenning-
ar, þar sem saman færi hugvitsöm
lausn og einföld, sléttir og/eða
aðskildir fletir, skýrar línur og
samræmd form. Á islandi hefur
því abstraktstefnan haft mikil
áhrif, sem og víðar.
Abstraktlist ásöfnum.
lslendingar hafa verið duglegir
að búa til abstraktmyndir, það
sést vel þegar Listasafn islands er
skoðað. i flestum sölum hanga
uppi keimlik málverk, sömu form-
in svipaðar niðurstöður. En þeg-
ar listasöfn ^rlendis eru stikuð
bregður öðruvisi Við. Eru menn í
réttu húsi? Hvar eru myndirnar í
abstraktstíl? Verðirnir hrista
hausinn og benda hver á ann-
an. Fyrir utan fáein tíma-
mótaverk, eða sýnishorn,
þá hefur abstraktlistaverk-
unum verið fargað eða komið
i geymslu. En þeirra i stað
skreyta veggina myndir af öðru
sauðarhúsi, öllu nýstárlegri og við
hæfi nútimafólks (og vonandi
hverfa þessi verk einnig af veggj-
unum í fyllingu timans!). Svona
vinnubrögð á stjórn Listasafns Is-
lands að taka sér til fyrirmyndar.
Gömul og ný gildi
Það má endalaust pexa um það
hvenær liststefna hefur runnið
sitt skeið á enda. Það má einnig
deila hart um áhrif liststefnu á
samtíðina, hvað hún skilur eftir í
hugum fjöldans og í umhverfinu.
Hitt er þó öllu líklegra, að það
sem ávinnst hverri stefnu færist
fram til þeirrar næstu að ein-
hverju leyti. Er þá vel ef jákvæð-
ustu eigiimir eníurfæðast i þró-
uninni og samlagast nýjum gna-
um hugsunar og framkvæmda.
Hvað listamenn áhrærir, þá ber
þeim að gleðjast ef lifsstarf þeirra
ber einhvern þroska í framvind-
unni.En þeim ber einnig að virða
viðleitni tilraunasmiða og framúr-
stefnufólks vegnaþess að mynd
hugsunin hlýtur ætíð sifrjóvgandi
sýnir og tekur mið af, þó svo þær
virðist fáránlegar og ósamsaman-
legar því sem fyrir er. 1 þessu
sambandi má nefna andlistarlegu
myndstefnuna DaDa.
Stephen Fairbairn og Margrét Jóelsdóttir: Breyting myndarinnar orsakast af
hreyfingum skoðandans.
DaDaisminn var uppreisn gegn
hámenningu scm leiddi af sér
strið og óáran, staðnaðan hugsun-
arhátt og smáborgaraskap. Hon-
um var ætlað að hrista upp og
hneyksla, en því til viðbótar
orkuðu tiltæki dadaistanna mjög
örvandi og voru myndhugsuninni
þörf hressing. í meðferð örfárra
listamanna varð hreyfingin hvati
til alvarlegrar listrænnar tjáning-
ar og hefur ásannazt snjallast i
myndverkum conceptista, — og
surrealisminn sem óx að nokkru
útfrá dadaískum viðhorfum hefur
sífellt aðlagazt nýjum straumum
og endurnýjazt framá þennan
dag. Auk abstraktstefnunnar hef-
ur op listin glimt við formræn
gildi, — og i earthworks (náttúru-
list) virðast formin einnig þjóna
einhverjum tilgangi.
Að nálgast strauminn
Upplýsingastarfsemi framúr-
stefnufólks er býsna bágborin,
öfugt við básúnuleik abstrakt-
manna, og stundum hvarflar að
sú hugsun hvort nýjungagjarnir
menn í fararbroddi íslenzkrar
myndlistar séu svo uppteknir með
list sinni að þeim gefist enginn
t>_mí til annars. Það er auðvitað
augljóst mál að hin dagiegá 'vir.r.’
fyrir lifinu tefur allan framgang
listrænnar sköpunar, þokar lista-
fólkinu yfir á bás ófrelsis og
þvingunar þar sem afstaða þess
gagnvart almenningi getur orðið
þessi: hví skyldum við útslíta okk-
ur fyrir vanþakkláta dóma og
himinhrópandi skilningsleysi?
Hví ættum við að kynna verk okk-
ar mönnum sem ekkert vilja til
vinna að þroskast og breytast? En
kannski eru orsakirnar aðrar.
Sýningar í musteri frjálshyggj-
unnar, Gallerie SÚM, eru oftast
nokkur viðburður. Þar hafa nýj-
ungarnar verið kynntar, enda sá
einn sýningarsalur á landinu sem
virðir hugvitið viðlits. En svo
undarlega bregður við, þegar leit-
að er til dagblaðanna um sjálf-
sagða kynningu, að fréttamenn
koma eftir dúk og disk eða
kannski alls ekki. Og gagnrýnin
birtist iðulega á síðasta degi sýn-
ingarinnar (sem er kannski ágætt
útaffyrir sig þvi hún hefur verið
með þeim eindæmum að jaðrar
við fávizku). Boðsmiðar eru send-
ir til allra helztu menningarvita
og fagurkera, auk ættingja og
vina, en fáir listapostular láta svo
litið að reka nefið inn. Hvernig
getur staðið á þvi? Varla er það af
illgirni, ekki tómlæti, né það sam-
ræmist ekki finum tilfinningum
að kynna sér málin? Eða er það
umhverfi sýningarsalarins sem
ekki fer nógu pent við andlitsfall-
ið? Þó standa öskutunnurnar í
portinu i fallegum röðum málaðar
í kjól og hvitt með slaufur og
bindi!
Sannleikurinn er sá að dagblöð-
in og aðrir fjölmiðlar hafa alið á
skoðunum fólksins, látið viðgang-
ast niðurrifsgreinar um nýjungar
mvndlistarinnar og gjarnan birt
þær í bland með frettum a.
biluðu peninga- og kóngatizku-
fólki, eða þá slegið af með bull-
skoðunum ritdömara sem klykkja
út með setningum eins og: A sýn-
ingunni var sumt nokkuð sniðugt
og vel gert, en þó saknaði ég þess
að ekkert var sprellið eða virki-
lega krassandi, en þeir eru efni-
legir og eiga sjálfsagt eftir að
þroskast. (!) Svona er ástandinu
vióhaldið i vinsamlegum (?) tóni
0