Lesbók Morgunblaðsins - 20.04.1975, Blaðsíða 13

Sá Ijóður er oft talinn vera á stjórnmálaflokk-
um, að þeir virðast ekki alltaf æði fastheldnir á
hugðarefni sín og stefnumið frá einum tíma til
annars. Það er bæði gömul saga og ný, að
flokkur, sem hverfur úr ríkisstjórn snýst önd-
verður gegn öllu því, er hio nýja stjórn hefur til
máianna að leggja. Þetta gerist jafnvel þó að ný
ríkisstjórn sé ekki frumlegri en svo, að hún
haldi sér í sama farinu og hin fyrri. Sama er upp
á teningnum, þegar flokkur, sem verið hefur í
stjórnarandstöðu, kemst í rfkisstjórn. Þá vill
það brenna við, að þau ráð séu vænlegust til að
bjarga landi og lýð, er áður var líkt við súr epli.
Á síðustu mánuðum hafa æði mörg dæmi af
þessu tagi komið fram í dagsljósið. Fram-
sóknarflokkurinn var t.a.m. í stjórnarandstöðu
hlynntur varnarsamstarfinu við Bandaríkin. Um
leið og hann komst f stjórn með Alþýðubanda-
laginu snerist hann öndverður gegn þessu sam-
starfi. í núverandi stjórn hefur flokkurinn hins
vegar tekið upp fyrri stefnu sina i verki, en
segist þó í hátíðlegum yfirlýsingum vera á móti.
Þannig er þessu einnig farið með Alþýðubanda-
lagið. Ráðherrar þess lögðu t.d. grundvöll að
samningum þeim, sem nú hefur verið gengið
frá við Union Carbide um málmblendiverk-
smiðju í Hvalfirði. Um leið og þeir hurfu úr
ráðherrastólunum var þessi framkvæmd þegar í
stað siðlaust glæpaverk vondra kapítalista. Síð-
an kom Sjálfstæðisflokkurinn og skipaði
pólitfskan eftirlitsmann af sinni hálfu yfir Fram-
kvæmdastofnun ríkisins. Þegar vinstri stjórnin
kom þessu flokksræðiskerfi á, stóð Sjálfstæðis-
flokkurinn hins vegar einarðlega á móti og taldi
slíka stjórnarhætti með öllu andstæða grund-
vallarstefnu flokksins.
Þessi dæmi, sem hér hafa verið tilfærð, eru
aðeins af handahófi tekin, og að sjálfsögðu
mætti tína til margfalt fleiri atriði, þar sem álfka
umskipti hafa átt sér stað. Að vísu getur það
verið góðra gjalda vert að skipta um skoðun, ef
aðstæður hafa breyst. Og f sjálfu sér getur það
líka verið hreysti merki að þora að éta ofan í sig
fyrri vitleysur. En það mun sanni nær, að
hvorugt þetta mun ráða þeim umskiptum, sem
hér hafa verið gerð að umtalsefni. Hér hefur
það gerst, að stjórnmálaflokkarnir telja það
vænlegra til árangurs að gína yfir ketilhödd-
unni, þegar soðreykinn hefur lagt upp af slátr-
inu. En þegar stjórnmálamenn láta slik sjónar-
mið ráða gerðum sínum, geta þeir varla vænst
þess að njóta óskoraðs trausts fólksins í land-
inu.
Það skýtur nokkuð skökku við að sjá stjórn-
málaflokka, sem barist hafa af hörku gegn
hvers kyns flokksræði, láta vel yfir ósómanum
um leið og þeir fá aðstöðu til í krafti hins
opinbera valds. Við upphaf sjöunda áratugarins
urðu í raun réttri þáttaskil í lýðræðisþróun hér
á landi. Þá var brotið blað, og það pólitiska
haftakerfi, sem ríkt hafði í áratugi, var endan-
lega afnumið. Þar með voru úr sögunni
pólitískir eftirlitsmenn og þuklarar í viðskipta-
ráðum, fjárhagsráðum, útflutningsnefndum og
innflutningsskrifstofurh. Þessir agentar réðu
áður fyrr æði miklu um daglegt líf manna. Það
var undir þeirra náð komið, hvort menn ffingju
spariföt eða saumnálar, svo að ekki sé taiað um
bíla og yfirstéttarmunað eins og appelsínur og
epli.
Þegar vinstri stjórnin var mynduð 1971 var
gerð tilraun til þess að hverfa til þessara spilltu
stjórnarhátta á nýjan leik. Það var gert með
hinu pólitíska eftirlitsmannakerfi, sem sett var
yfir Framkvæmdastofnun ríkisins, sem svo var
nefnd. Á það var réttilga bent, að með þessum
flokksræðis stjórnarháttum var verið að hverfa
30 til 40 ár aftur í tímann. Og heldur skýtur
það skökku við, þegar þeir sömu menn, er
færðu þessa góðu og gildu gagnrýni fram a
sínum tíma, ætla nú að ganga inn í þetta kerfi
og láta sér vel líka.
Á undanförnum árum hafa verið stigin mikil-
væg skref í þá átt að draga úr flokksræði í
opinberri stjórnsýslu og peningastofnunum.
Engum vafa er undirorpið, að lögmál flokks-
ræðisins hafa í mörgum tilvikum leitt af sér
spillingu. Það er fyrst og fremst sök kerfisins
sjálfs en ekki þeirra manna, sem við það hafa
unnið. Og þá er á það að lita, að flokksræðis-
stjórnarhættir grafa mjög undan virðingu fólks-
ins á stjórnmálamönnum og stjórnmálaflokk-
um. Að vísu er það á stefnuskrá sumra stjóm-
málaflokka að viðhalda slíkum stjórnarháttum
með það að skálkaskjóli, að þess háttar fyrir-
komulag þjóni best hagsmunum heildarinnar.
Hins vegar er það afar hryggilegt að sjá frjáls-
hyggjuflokka ánetjast þessu úrelta og í mörg-
um tilvikum spillta kerfi. Það er ekki einvörð-
ungu dapurlegt að horfa upp á menn flökta fyrir
vindi með þessum hætti, því að hitt er ekki
síður alvarlegt, þegar menn láta soðreykinn
leiða sig af réttri leið.
Þorsteinn Pálsson.
KpM* AN UM NAF hi 'A HESTI a‘ |1'4- URINN H E R. SKÝIÍ)
-$> 1
a"’ S£N0l- Boí>HR
& ý'R T/ L.
s «-'©£>• SUlnR
* - RTLQCc f\ M F/Á/M- urt. n£>
* Ft fKtiK
Fi Stc- UE- 1 Nm veqca r
'fc> NN
U R Sí-ÆM #
51CMLD rtEHM 1-9
r V65ÆL' StJEM-
HEIMÍKfl
PREN/S,
fftNW MflRK ERTR ÆTT- úfi FM sröF ITOH
ÞflMg- flR
T€f*C..
RiRffl íia fl' |£)NflF>' MfleuiR SvllF' d-vr- inu
i SÖC.OU ÖifíTT
SVWIR 'JJW-
FlUíLs
líéft- |riLT. PEYI 1 L
VflT/J H m
l'lL- I'rts ÍER- hlT
HRfVf- IMÚ,
ÞFÆTfl
—^
kVfl f> TéíflN
|PU1?T- I UR. Ewd- HÐI v v£> T\u- ElNKft
5ím/i- TÆVCl 55«
Króssgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
ne=f HÁVCV- SKU- IH KöfT UuT. K? WR? ÍNSft VTI6I Tör- UNN 9
K o N F» N +* R V IC S u 13 □ □
R X. í> U V fí L L U R D/R 4 a
A M A N N KSE Itoifl 4 i R €> \ N 4
M A s K 1 N N K SPIL u F T mn N Ú A
Ip A R K A R U T A R EE U N N áL R
£> T.l: A £> Vc R '1 U * *iK K R A 4 1 FLJ- ÓTfl
u R í> U R ssá. <•> N A £> R A M /~C. F A F
$EF- <t R 'O 1 R KÍMfi 4 A HLÍO UK y t 4 U N N A R
fe f/ert 1 L M« Ji 5/J-f K A R L F u 4 L 4 R A'
FUW MiS IST" líltlNM N A 5 K u R To'riN E L N A Eia KNflffl UR K u T
N iiiög sm Ft R T»flN<L- aaR. MTÚIC N 6 S 1 N ssa B o -K
zam ’l L I S T Korr.R hik r*> r R T ZtlUS *w0- ."•iL. A A
H R A r l © rog-. Tét- uKNflR A* R o' í> U P / N N
6 TflLA* ILLfl \saJ [nJ jjþ R A^ ~R KR- AMIU M A 1 N