Lesbók Morgunblaðsins - 20.04.1975, Blaðsíða 14
KARIN BOYE
Leiörétting eftir Þörunni Elfu Magnúsdöttur
Nafn K. Boye kom ekki rétt
fram í Lesbók Morgun-
blaðsins 1. des. Það leiðréttist hér
með. K. B. (f. 1900, d. 1941). Við
fráfall hennar orti Hjalmar Guld-
berg hrífandi ljóð, sem Magnús
Ásgeirsson þýddi.
Dr. Nordal kom i sjúkravitjun
til min i Landspítalann og við
drukkum te saman, sem elskuleg
starfsstúlka færði okkur, en þetta
vai um síðdegiskaffileytið. Á
vinnuborði mínu. hjólborði, lá
bók um Karin Boye, minningar-
greinar eftir vini hennar, sem
kom út fljótlega eftir lát hennar.
Nordal leit i gegnum bókina, en
tilefni þess að ég hafði fengið
hana aö heiman var það, að K.
Boye hafði nýlega verið getið í
útvarpi í áróðursskyni, vegna
verðlauna-skáldsögu hennar:
Kallocain, hryllingsbókar um
framtið í heimi, þar sem ofstæki
og ofbeldi riður húsum. Oneitan-
lega hafði K. Boye orðið fyrir
neikvæðum áhrifum i Rússlands-
ferð og vildu margir meina að þau
áhrif hefðu orðið kveikja sög-
unnar.
Við, sem viljum telja okkur til-
finningalega heilbrigð hörmum
hverskonar ofbeldi, skoðanakúg-
un og áþján, hverju nafni, sem
skaðræðisvaldið nefnist.
Karin Boye, þessi mikli
húmanisti (að sjálfsögðu) var
ofur viókvæm og feimtri slegin
yfir því, sem fram fór um víða
veröld. Henni fannst heimurinn
vera að breytast í fangelsi, í marg-
faldri merkingu og einstaklingn-
um yrði æ þrengri stakkur skor-
inn. Mér verður hugsað til líkra
skoðana Stefan Zweigs, sem
einnig leysti sjálfur sitt lífshelsi.
Vel má einnig í þessu sambandi
nefna landa hennar, Vilhelm Eke-
lund, en um hann skrifaði danski
bókmenntafræðingurinn Alf
Henriquis, að hann hefði tæmt
bikar lffsþjáninganna til síðustu
dreggja!
En Ekelund kappkostaði að
herða sig upp i vitundinni um
sameiginlegan sársauka allra
höfuðsnillinga, þeirra, sem iáta
lifi sinu blæða i verk sín, og hann
trúði á eigin verk:
..min sjal ár sá saligt
svállande tung
som av gu!d och tunga
diamanter.“
v.e.
Karin Boye fann einmana-
Jeikann nísta sig og leitaði ekki út
fyrir eðli sitt að brynju.
, Váren gryr i vinterns
trakter
dár jag frös.
Jag vill möta livets makter
vábenlös."
K.B.
1 samtali okkar Nordals um
Karin Boye og nýlega fluttan
áróður um verk hennar, Kallo-
cain, sagði Nordal: „Aumingja
Karin, það var ekki einu sinni
farið rétt með nafn hennar, hún
var nefnd Boy.“
í anda dr. Sigurðar hef ég reynt
að leiórétta villur í minnismolum
mínum um hann. Mér hefur þótt
miður aó geta ekki farið neitt að
ráði út í viðtöl okkar, það hefði
gefið greininni liflegri blæ. En
þegar til birtingar kom hugsaði ég
um að eyða ekki alltof miklu af
rúmi vikublaðs, sem ég tel vist að
berist mikið efni, auk þess, sem
sérstaklega er um beðið og heima-
fengið.
Við hraðan yfirlestur sýnist
mér ekki ástæða til að elta ólar
við fáar og meinlitlar villur, þó vil
ég vikja að prentvillu i X. kafla,
er Nordal kom heim tii min til að
láta mig vita, að búið væri að
velja nafnið Snorrabraut á hluta
Hringbrautarinnar. Þarna hefur
slæðst inn viílan „smágata
Skiljanlega tók Nordal ekki
þannig til orða, hluti af setningu,
sem er tilfæró í grein minni, er
þannig: „... við höfum verið að
skýra götur, sem okkur fannst
ekki hæfa nafninu.“
Voru ekki göturnar í suður-
hluta Norðurmýrar þær síóustu,
er báru heiti, sem endaði á gata?
Ég hef ekki kynnt mér þetta, því
spyr ég.
Svo þakka ég skipti mín við
Lesbók og Morgunblað varðandi
minnismola mína um dr. Sigurð
Nordal.
2. des.
Þórunn Elfa Magnúsdóttir.
Björn Björnsson
EFNIS-
HEIMURINN
! efnisheiminum eiga sér stað
fjórir ungiingar
einn párar á blað
undir áhrifum af harrison
þrjú sofa fast
tvö vafin saman í Ijúfu algleymi
ein i örmum burtflogins vinar
dreymir um hann?
— kannski
kaffi, tóbak og tveir molar
i nótt skal vakað og skrifað
þrjú sofa
tvö saman
ein
örugg i engum örmum
LAUF
tveir unglingar leiddust eftir álfaskeiði
það voru ég og hún
við skynjuðum óraunveruleikann
þann óraunveruleika. sem býr i sálinni,
sem fær hjartað til að hoppa af gleði,
fær það til að þjást af sælublöndnum sársauka,
fær það til að springa af harmi
tveir unglingar leiddust eftir álfaskeiði
það voru ég og hún
við skynjuðum fegurð himinsins
fegurð jarðarinnar
fegurð óraunveruleikans
þá fegurð sem felst í sorg og gleði
tveir unglingar leiddust eftir álfaskeiði
það voru ég og hún
ég skynjaði hið óendanlega
sem tekur þó enda að lokum
ég skynjaði ástina sem unga stúlku
sú ást var glaðvær
sú ást var einlæg
það var ást mín í liki ungrar stúlku
BREF
TIL BJARTMARS
Á SANDI
frá Steinþóri P. Árdal
Ég sá grein eftir þig I Lesbók Morgun
blaðsins 17. nóv. — Siðari hluti greinar
þinnar, en þvi miður hefi ég ekki séð fyrri
hlutann. Tekst strax fram, að það sem ég
segi frá hér siðar, held ég alls ekki fram að
það sé það eina rétta, — en sannleikann vil
ég gjarnan fá staðfestan. Þegar
kommúnisminn var að byrja að festa rætur
sinar á Akureyri, sem hann sem betur fer
gerði þó aldrei að ráði, varð þessi visa til
sem þú nefnir i grein þinni:
Upp er skorðiS, engu sáS,
sllt er í varga-ginum,
þeir sem aldrei þekktu ráð
þeir eiga að bjarga hinum.
Þú segir þessa visu eftir frænda minn Egil
Jónasson á Húsavik, og um leið eina af
visum hans sem fyrst féllust fætur. Þegar
þessi visa flaug um allan Akureyrarbæ sagði
faðir minn sálugi, Páll J. Árdal skáld og
kennari á Akureyri, að visan væri eftir Sig-
mund Sigurðsson úrsmið á Ak., en hann var
prýðilega hagmæltur, — nágranni okkar og
hefi ég haft þá trú að faðir minn hafi verið
gætinn og orðvandur maður. Þegar Þor-
steinn Gíslason eigandi og ritstjóri Lögréttu,
en faðir minn og hann voru góðir vinir,
heyrði fyrrgreinda visu og að hún væri
upprunnin frá Akureyri setti Þorsteinn vís-
una i Lögréttu og gat þess um leið að hún
mundi vera eftir Pál föður minn, en faðir
minn leiðrétti næst þegar hann kom til
Reykjavíkur, og sagði í Lögréttu að hann
hetði gjarnan viljað eiga visuna, en þvi
miður væri svo ekki, og gat um leið höfund-
ar, Sigmundar Sigurðssonar úrsmiðs á Ak.
Mér þykir þetta allt afar einkennilegt; —
getur ekki verið með þetta eins og visu sem
þú segir frá í grein þinni um Sigurð Sigfús-
son siðar Bjarklind, og eignuð var Indriða
skáldi á Ytra-Fjalli, en reyndist siðar vera
eftir vin minn Steingrím Baldursson i Nesi
sem var prýðilega vel hagmæltur. Það sem
ég óska eftir er bara að fá rétt faðerni að
visunni; „Upp er skorið o.s.frv.
Þar sem ég brá niður penna langar mig til
að koma hér með visu sem vinur minn og
skólabróðir Freymóður Jóhannesson fékk
frá Þuru i Garði, sem svar við visu sem
Freymóður sendi Þuru, en því miður kann
ég ekki visu Freymóðs, — en af svari Þuru
getur maður getið sér til um efni Freymóðs
vísu. —
Svar Þuru:
Hvað er að óttast? Komdu þá.
Hvar eru lög sem banna?
Ég get lifað alveg á
ástum giftra manna.
Freymóður sem er prýðilega hagorður
hafði gaman af þvi meðan hann var á
Akureyri að senda Þuru í Garði vísur, að ég
held aðallega til að fá smellin svör frá henni.
Það eru margir sem hafa gert góðar tæki-
færisvisur, en þeirra aldrei verið getið, og
ætla ég að leyfa mér að koma með 2 vísur
eftir nágrannakonu minnar fjölskyldu á Ak-
ureyri, Kristjönu Hallgrimsdóttur, konu Þor
valds Helgasonar ökumanns. Séra Gook
hafði það fyrir sið þegar hann tók nýja
meðlimi inn i trúarflokk sinn að fara með þá
í sjávarmálið fyrir framan hús Boga Daniels-
sonar veitingamanns (þar lágu frárennsli til
sjávar) og difa þeim i sjóinn (skira).
Nýjungin með fólkið flaug,
aðfölskum trúar-loga-.
Það er skrítin skirnarlaug,
skólprennan hjá Boga.
Þegar ég var 18—19 ára heima á Akur-
eyri sendi Kristjana mér þessa vísu:
Ég þér mundi una hjá
í frístundum mínum,
væran blund svo vildi ég fá
vanga undir þínum.
Ég á i fórum minum mikið af smellnum
tausavísum eftir föður minn og ýmsa aðra
snilldarhagyrðinga.
Ég var ekki nema 4ra ára þegar ég varð
móðurbróðir og þegar drengurinn óx upp
fórum við að reyna að yrkja frammi i eldhúsi
en gátum aldrei botnað. Faðir minn sem var
43ja barna kennari var i stofu að leiðrétta
stila og fór ég inn til hans og bað hann
botna. Hvað heldur þú að þið getið sagði
hann, en láttu mig heyra.
Brúkið ekki breiðan kjaft
bezt er fátt að segja. —
(botn föður míns kom strax)
Engir hafa af þvi haft,
illt að læra að þegja.
Ég fann að gamli maðurinn hafði rétt fyrir
sér, og hefi þagað siðan. Stúlka i Reykjadal
hafði gaman af að skrifa föður mínum alltaf
þegar hún fór á ball (dans) og hann sendi
henni þá oft svar í visukorni. —
Dansarinn fékk þetta:
Þú ert frá af þessu striti
að þeyta snótunum,
nú áttu ekki neista af viti
nema í fótunum. —
Ég held á sælu himnaranns,
hafi ég litlar mætur, —
ef að þar er enginn dans,
og ekkert rall um nætur.
Einkennilegt Bjartmar, að þú nefnir ekki
bæinn eða jörðina sem Indriði skáld sat. —
Ytra-Fjall og jörð Jóhannesar bróður hans,
Syðra-Fjall, en svo voru þessar jarðir nefnd-
ar þegar ég var í vegavinnu með föður
mínum i Reykjadal 1910—191 5.
Ketill sonur Indriða var prýðilega hagorð-
ur.
Siggeir mágur föður mins var gamall mað-
ur og lotinn i herðum. Hann var á leið milli
bæja þeirra bræðra Indriða og Jóhannesar,
— oggekk með hliðinni frá bæ Indriða,
Ytra-Fjalli, að bæ Jóhannesar, Syðra-Fjalli.
Ketill sá til gamla mannsins og varð þá þessi
vísa til:
Þreytan manninn þjáirfrekt, —
þarna dæmin skína. —
Eins og bæri hann syndasekt, —
sina, mína, (og) þina. —
Steinþór P. Árdal