Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1976, Blaðsíða 2
OFURMENNIÐ
KAGSSASSUK
Fðein atriði með dœmum um myndlist
Eskimöa ð Grœnlandi og I Kanada, -
list sem hefur verið litils metin
til þessa, en þykir nú merkileg
og eftirsöknarverð Effir GÍS|C
A8 ofan: Ung kona aftir Oonark.
Til hægri: Fjölskyldan, litógrafla
eftir Angosaglo og Tatunak.
NeSst: Slðasta örin mln.
Litógrafla eftir Mummookshoar-
luk. Allir listamennirnir búa viS
Baker Lake I Keevatin.
I erlendum tfmaritum um listir
er yfirhöfuö ekki minnzt á Island
og íslenzka list, fremur en
hvorugt væri til. Þær stundir
koma, að við undrumst og jafnvel
hneykslumst á þessari þröngsýni
f jölmennra menningarþjóða, sem
búa sunnar á hnettinum.
En hvað um okkur sjálfa gagn-
vart þeim, sem ennþá eru minni
og búa ennþá lengra uppi á
norðurhjaranum? Lfklega erum
við ekki miklu skárri. Ef einhver
þjóð er okkur ókunn, þá er það sú
er næst okkur býr, á Grænlandi.
Við erum jafnókunnug listum
granna okkar á Grænlandi sem og
fjölmörgu öðru f þeirra fari og
Iffsmáta og til eru þeir okkar á
meðal sem telja vfst að Grænlend-
ingar þekki vart listir af afspurn,
hvað þá eigin iðkun. Eins og allir
veiðimenn hafa Grænlendingar
lifað f nánu samneyti við
náttúruna. Það hefur verið bar-
átta uppá Iff og dauða og sú bar-
átta ber aðlögunarhæfni manns-
ins ljösan vott. Átökin við
náttúruöflin hafa þróað ýmis-
konar hjátrú, þar á meðal trú á
dularmögn. Grænlendingar hafa
orðað þetta sem svo að það góða
sjái um sig sjálft og þurfi engar
óhyggjur af þvf að hafa. Það séu
hinsvegar illu öflin sem hvar-
vetna liggi f leyni og við þau verði
hver maður að kljást.
Til þess að vera betur f stakk
búinn í viðureigninni við ólán
heimsins var gott að hafa á sér
haglega gerðan verndargrip,
tálgaðan úr beini. Strax á barns-
aldri fengu menn dálitinn bein-
karl að hafa á sér gegnum lifið.
Venjulega var hann hafður
handalaus, en vel beinn i baki og
mundi sá drengur sem bar slikan
beinkarl, vaxa fljótt og verða
beinn í baki.
Talsvert hefur fundizt af tálgu-
myndum af þessu tagi á Græn-
landi; sumar eru með hendur og
heyra til menningarskeiði, sem
þar var fyrir komu norrænna
manna. Þegar þessir litlu og ein-
földu hlutir eru komnir eins og
minjagripir uppí bókahillur í
Kaupmannahöfn, er auðvelt að
ímynda sér þá sem dægradvöl
veiðimannsins, þar sem hann sat í
snjóhúsi sinu og heimskautahríð-
in fyrir utan.
Hinn vestræni maður á erfitt
með að ímynda sér að myndir séu
gerðar i sérstökum hagnýtum til-
gangi. Okkur finnst að þær séu
annaðhvort gerðar til dundurs,
ellegar með þeim merkilega
ásetningi að búa til listaverk.
Eskimóinn var hins vegar að búa
sér til verndaranda, svonefndan
tupilak til að hafa meðferðis í
stórræðum lífsbaráttunnar.
Draumur um fæðu
og frjósemi
Sérstök gróska hefur verið i
myndskurði I bænum
Angmaksalik og þar í grennd. Þar
var algengt að sjá konumyndir,
ýmist i tré eða rostungstönn;
alltaf eru þessar konur sællegar
og kyneinkenni eins og brjóst og
lendar mjög ýkt. Þykjast menn
geta ráðið þar af að draumurinn
um gnægð fæðu og frjósemi hafi
verið að baki og að mikil gróska
hafi einmitt verið i þesskonar
myndgerð, þegar erfitt var í ári.