Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.1976, Page 4

Einar Þorsteinn
Ásgeirsson arkitekt
Nútíma tœkni og
neyzluþjöðfélagið
hafa T för með sér
gífurlega söun ð
hrðefnum og verð-
mœtum. Hér segir
frö tilraunum i þð
öff að nýfa ýmsar
umbúðir sem
byggingarefni
Þaö er engin ný bóla aö byggö séu íveruhús úi
úrgangsefnum. Þeir sem ferðast hafa um þriöja
heiminn þekkja fbúðarhverfi þeirra milljóna sem
reist hafa sér húsaskjól af vanefnum úr sann-
kölluöum vanefnum, sem með vestrænum augum séð
flokkast undir RUSL. En þaö er vföar en f þriöja
heiminum, sem byggt er úr úrgangsefnum: í Japan
hefur samanþjöppuöum úrgangsefnum veriö komið
fyrir sem undirstöðum undir húsbyggingar. Reistar
hafa verið byggingar úr brennisteins-steinsteypu, en
hrcnnisteinn er aö verða að úrgangsefni, sem fæst við
hreinsun jarðgass og jaröolfu. I Kaliforníu hafa veriö
framleidd bvggingarefni úr mykju og glerbrotum, en
við sambræðslu þessa við hátt hitastig fæst góður
byggingarsleinn, scm hefur hált einangrunargildi. Þá
hefur annar kaliforníubúi framleitt byggingarstcin
úr samþjöppuðum pappfrsúrgangi og gefist vel. Ifér á
landi hcfur m.a. veriö notaður vfnberjalunnukorkur
ti einangrunar húsa. Og alla tfö hafa umbúðir utan af
stórum tækjum, eins og bílum, sem fluttir hafa verið
inn hérlendis, þ.e. trékassar, veriö notaðir til hús-
bygginga. hér.
Á seinni tfmum eftir að mengunarvandamál komust
f hámæli, kom á ný fram sú hugmynd aö nota hvers
kyns iðnaðarúrgang, einkum þó umbúðir af öllum
gerðum til húsbygginga. Þessi hugmynd var þó ekki
tekin alvarlega fyrr en menn gerðu sér Ijóst hversu
gífurlegl magn það er, sem safnast fyrir af umbúðaúr-
gangi árlega. í Bandaríkjunum var það 1971: 20
milljarðar tonna af pappfrsumbúöum, 30 milljarðar
gleríláta, 40 milljarðar dósa af ýmsum gerðum og 5
milljón tonn af plastflátum. Nýjar endurbætur á
þessari gömlu hugmynd ná þó langt fram fyrir þá
einstaklingsbundnu hugkvæmni að notfæra sér þá
©
trékassa sem til falla til húsbygginga. En þær felast f
þvf að hanna ílátin strax f byrjun fyrir fleiri en eina
notkun.
Mörg stór fyrirtæki hafa sýnt þessu máli áhuga í
scinni tíð. Einkum eru það slfk, sem framleiða dósir
og flöskur úr plasti, gleri, áli og járni. Þessi ílát má
framleiða sjö til tíu sinnum hraðar en venjulega
múrsteina og gnægð þeirra er óendanleg. Kostnaðinn
við framleiöslu þeirra borga f öllu falli neytendurnir
og þvf eru þeir að réttu eigendur úrgangsins.
Eins og nú er kærir sig nær cnginn um að safna að
sér slfkum „eignum". Öllu heldur er þeim dreift um
allar jarðir umhverfinu til stórlýta og borgaryfirvöld-
um og þar með borgurunum sjálfum til mikils kostn-
aðarauka í sorphreinsun og sorpgeymslu. Hugmyndin
um endurnýtinguna felur því í sér að slá tvær flugur í
einu höggi.
En að sjálfsögðu er ekki nóg að hlaða slfkum
umbúðum saman f jafnvel nokkuð álitlegan haug og
bjöða svo mönnum að gera svo vel: Ilér er nýja húsið
þitt. Ansi er hætt við að ýmsum þætti slíkir fveru-
staðir Ijótir. En það cr sannast mála að enginn vill
spara fé til þess húss, sem hann á að búa f, cf það
leiðir af sér, að húsið komist nálægt því að verða ljótt
f hans augum.
Með þvf að hanna umbúðirnar í byrjun með það í
buga að eftir tæmingu þeirra verði þær að byggingar-
efni, má ná mun heillavænlegri árangri á þessu sviði.
Hér er komið gott hönnunarverkefni fyrir okkar ágæt-
ustu hiinnuði innanlands og utan. Verkcfni.sem leysir
erfið vandamál um allan heim, en ekki aðeins fagur-
fræðitækni fyrir fáa útvalda.
Út á þessa b' 'it hefur bjórfyrirtækið Heineken
farið, en það ). .rtæki er Islcndingum að góðu
kunnugt. Alfred Heineken eigandi fyrirtækisins datt
niður á þetta eins og fleiri, er hann heimsótti borgina
Curacao í Miðameríku. Umhverfið þar var allt útbíað
af tómum Ileineken bjórflöskum. Er hann sneri heim
á ný fékk hann Habraken, sem nú er nýverið orðinn
yfirmaður arkitektadeildar MIT f Bandarfkjunum, til
þess aö hanna bjórflöskur, sem nota mætti f staö
múrsteina. Verkefnið, sem ncfndist VVOBO var unnið
á árunum 1962—65, en í lok þess tímabils var fyrsta
húsið reisl af þessari gerð. Þetta hús var hugsað sem
íveruhús í þriðja heiminum. Vegna hugsanlegra
vandamála, sem markaðsráðgjafar fyrirlækisins sáu
fyrir, en að öðru Ieyti er ekki unnt að upplýsa( fór
flaskan aldrei út á markaðinn. En vcnjulegar
Heineken bjórflöskur hafa hinsvegar verið notaðar til
húsagerðar á vegum einstaklinga.
WOBO verkefnið er þó það, sem lengst hefur verið
komist að hanna umbúðir fyrir tvöfalda notkun. Eins
og sjá má á meðfylgjandi myndum er húsið ekki
ósnoturt að útliti. Fyrir fslenzk augu mætti jafnvel
nota það sem sumarbústað. Sérkenni flöskunnar
sjálfrar eru þau, að hún er flöt á tveim hliðum, þar
sem siimuleiðis er komið fyrir tökkum til festingar f
Heil fjöll af umbúBum. Á þaS allt a8 fara á haugana, eða er
unnt að nýta umbúðirnar betur en gert hefur verið.