Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1976, Blaðsíða 8

I
Bragi Ásgeirsson
SKISSUR
FRUM-
RISS
Allir listamenn gera frumriss,
þótt þeir festi þau ekki jafnan á
blað, sumir gera þau beint á
léreftið og vinna útfrá þeim, og
enn aðrir vinna myndina umbúða-
laust uppúr sér, en að baki slikra
vinnubragða er iðulega gífurleg
þjálfun og þeir eru aðeins örfáir,
sem afreka stóra hluti með slíkum
vinnubrögðum, og þeir öllu fleiri
er verður hált á þeim.
Lítið hefur varðveitzt af frum-
rissum sumra beztu myndlistar-
manna okkar svo sem Jóns Stef-
ánssonar og er þó vitað, að hann
rissaði upp eftir náttúrunni á
sumrin, en fullgerði myndirnar á
vinnustofu sinni á veturna. Ég
hef heldur ekki séð nema eina
módelteikningu eftir Asmund
Sveinsson, og ég veit ekki hvort
Hugleiðingarvegna sýningar ð verkum Gunnlaugs
Schevings
I
Listasafni
Islands
„SKISSUR," hvað er nú það,
spyr hinn almenni lesandi e.t.v.
er hann rekst á þetta orð I skrif-
um listrýna, sem ekki er nema
eðlilegt, enda er hér um erlent
tökuorð að ræða og er eins konar
alþjóðlegt fagorð innan stéttar
myndlistarmanna. Menn hafa
notað þetta orð, því að þeim hefur
ekki dottið neitt betra í hug sem
nái merkingunni á sama hátt. En
nú þegar menn eru farnir að nota
orðið riss i auknum mæli I skrif-
um sfnum I stað teikningar, sem
er I mörgum tilvikum réttara og
skilgreinir athöfnina öllu betur,
þá ætti það að liggja beinast við
að nota orðið frumriss og hug-
myndariss I stað hins útlenda
orðs. Mér skils að þau nái hugtak-
inu algjörlega, því að hér er átt
við það er listamaðurinn rissar
upp hugmyndir á blað eða gerir
hraðteikningar af einhverju við-
fangsefni. Hraðteikning nær þó
ekki hugtakinu jafnvel og frum-
riss, vegna þess að menn vinna
mismunandi hratt úr hugmynd-
um slnum enda nota útlendir
annað orð þar yfir. Þá er heldur
ekki heppilegt að nota erlenda
tökuorðið, þar sem við eigum
annað orð I málinu, sem er borið
alveg eins fram, en merkir allt
annað og er farsælast að halda sér
við þá sígildu merkingu, nægar
skyssur gerum við samt...
hann fæst eða hefur fengist mikið
við hugmyndariss I vinnu sinni.
Hins vegar gerðu Kjarval og
Ásgrlmur mikið að þvl og til er
mikið af smámyndum eftir þá,
margar þeirra eru frumriss að
stærri og nafntoguðum málverk-
um. Að gera frumriss er ein af
undirstöðum allrar myndsköpun-
ar og miklir meistarar hafa aldrei
vílað fyrir sér sllka vinnu, mætti
hér nefna alla brautryðjendur
nútímalistar, frá Cézanne til
framúrstefnulistamanna dagsins.
Cézanne var svo sannfærður um
óvefengjanlegt gildi teikningar-
innar að hann rfmaði: Plus la
coleur s’harmonise, /plus le dess-
in se précise. Margir helstu
framúrstefnulistamenn I dag eru
frábærir teiknarar, frumformin
leika I höndum þeirra og má hér
nefna þá Joseph Beuys og Jean
Tinguely, og vakti það aðdáun
mlna er ég skoðaði teikningar
þeirra, hve undirstöðumenntun
þeirra er traust. Hér liggur mikil
og vægðarlaus skólun að baki
gildum árangri. Það gefur auga
leið að slíkir menn geta leyft sér
margt með þvl að djúp og rökrétt
hugsun liggur að baki tilraunum
þeirra, hversu fjarstæðukenndar
sem þær virðast I fyrstu.
Að slaka á kröfum varðandi
undirstöðumenntun getur engum
góðum tilgangi þjónað, þetta eru
allt hlutir sem hver og einn verð-
ur að upplifa I vinnu sinni og ekki
er hægt að kenna með útskýring-
um sfnum, t.d. vita verkfræðingar
allt um rúmtak, en án reglustik-
unnar geta þeir næsta lltið hag-
nýtt sér þá þekkingu slna. Sláandi
er það, að húsagerðarmeistarar,
sem langt hafa náð, eru jafnaðar-
lega afbragðs frlhendisteiknarar
og myndlistarmenn, og segir það
raunar, að ekki ætti að útskrifa
neinn úr húsagerðarlistarskóla án
þess að viðkomandi hafi hlotið
skólun I undirstöðumenntun
myndlistarinnar. Sama máli gegn-
ir um listfræðinga, enda er það
þegar orðin skylda I bandariskum
skólum að slfkir stundi listnám I
a.m.k. 1 ár. Þannig er ekki nóg að