Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1976, Blaðsíða 2
Viö hittumst aftur eftir 46 ár í
Norræna húsinu, þegar norski,
danski og sænski sendikennararn-
ir höföu lokið kynningu sinni á
nýjum norskum og dönskum bók-
um. Hann gekk til min og heilsaði
mér að fyrra bragði, og varð með
okkur fagnaðarfundur. Við þekkt-
umst þegar. Sömu drættirnnir
voru í andliti hans og forðum,
sama angurværa brosið, þung-
lyndislegt, lokað, sömu taktar og
handahreyfingar orðum sínum til
áherzlu.
Áður höfðum við verið saman á
garðyrkjunámskeiði að Hjetnes í
Harðangri gegnt Hakestad, þar
sem hann átti heima, sumarið
1929. Við vorum samtals tveir til
þrir tugir, piltar og stúlkur, fleiri
piltar, glaðvært fólk flest nema
hann. Hann leit út fyrir að vera
þunglyndur, brosti þó stundum,
oft eilítið dapurlega, var löngum
fáskiptinn og einrænn.
Mikið var sungið: Steinka
Rasin, rússneskt þjóðlag, Nár
fjordene bláner, eftir Alfred
Paulsen, Til sólar ég lit, eftir Ole
Bull, Nú svífur hinn ljúfasti
sunnanblær um sædjúpið
Harðangurs víða, eftir Andreas
Munch. Hann söng ekki, en
hlýddi stundum á og brosti.
Brosið var fallegt, en lýsti
stundum lífstrega. Komu þá
kirkingslegir drættir við munn-
inn. Einu sinni fórum við á sam-
komu, sem haldin var að lýð-
háskólanum í Loftshúsum velflest
nema Olav. Hann var þá farinn að
læra frönsku.
Tindarnir gnæfðu yfir skólan-
um, háir eins og Öræfajökull,
mjallhvítir. Vakað var um nótt-
ina, dansað, sumir voru drukknir.
Skólastjórinn hélt ræðu um Arna
Björnsons og útþrána, hina eilífu
útþrá, vaxtarþrána, drauma æsk-
unnar, bæði þá sem rætast og eins
hina, sem aldrei rætast.
Við fórum heim undir morgun,
unnum daginn eftir, svefn-
drukkið fólk, en glatt. Þó var það
ekki eiginlega glatt, öðruvísi en
Austlendingarnir mínir, sem
kunnu allra manna bezt að gleðj-
Frá heimkynnum skáldsins í
Noregi: Séð inn eftir
Harðangursfirði á lognblfðum
sumardegi. Til hægri er mynd
af skáldinu Olav H. Hauge.
stað í dýrlegasta firði Noregs,
einkum þegar aldintrén eru í
blóma. Skammt þaðan er Braka-
nes (það þýðir Einisnes, í Harð-
angri verður einir afarhátt tré),
en þangað sendi Hjeltnes skóla-
stjóri okkur stundum yfir fjörð-
inn eða vikina til læknisins, sem
þar bjó, ásamt konu sinni við ald-
ur. Það var dýrlegt. Við fórum
jafnan tveir og tveir. Ævinlega
fengum við öl, kökur og ávexti.
Munur eða rabarbaragrauturinn
á garðyrkjuskólanum. Hverjir
skyldu verða sendir yfir að Braka-
nesi næst? hugsuðum við.
Svo skrifuðumst við á um skeið.
Bréfaskiptum lauk eftir fáein ár.
Og þarna hefur Oiaf H. Hauge
alið aldur sinn að mestu leyti
síðan, nema hvað, hann stundaði
nám á garðyrkjuskólum, meðal
annars við landbúnaðarháskólann
i Asi. Ófá síðari ár hefur hann átt
að lífsförunaut yndislega konu,
Bodil Cappelen. Mér er óskiljan-
legt, að hún skuli ekki fyrir langa-
löngu vera búin að eyða öllu
Þóroddur Guðmundsson ___
NORSKA SKÁLDIÐ OLAV H. HAUGE
ast og taka gamansemj. Ég kom til
Harðangurs frá Austfold, þar sem
ég kunni vel við mig, en mér gazt
ekki að kaldranahætti Vestlend-
inga. Austlendingur og Fjarðabúi
háðu oft harða kappræðu um
landsmál og ríkismál, svo að
sindraði af.
Stundum töluðum við Olav
saman, þegar vinnu var lokið.
Oftast ræddum við um skáldskap.
Hann var þá þegar farinn að
yrkja, ég líka, eða þýða, helzt
kvæði eftir Vinje. Það var eink-
um hann, sem dró okkur saman,
eða þá Per Sivle. Sama þung-
lyndið hjá báðum, þótt ólikir
væru að öðru leyti. Og svo örlög
Sivle, sem gerði endi á lifi sínu.
Ekki kom okkur alltaf saman um
allt, en helzt átti hann þó samleið
með mér og ég með honum.
Hann var sem sagt frá Hakestad
við Ulvik, einhverjum dásamasla
þunglyndi hans og allri innilok-
unarkennd. En þetta eru víst
skáldleg einkenni. Kannski vill
hún hafa hann einmitt ofurlítið
þunglyndan og innilokaðan.
Hauge sameinar því aldinrækt
og skáldskap í einu bezta aldin-
ræktarhéraði Noregs — er sem
sagt lærður garðyrkjufræðingur.
Fyrir yrkjur ljóða er hann þó
frægari. Hann hefur gefið út
fimm ljóðabækur, og þær hafa
komið út nákvæmlega fimmta
hvert ár síðan fyrsta bókin, Glör í
oska (Glæður í ösku) britist
(1946). Síðar komu Under
bergfallet (Undir hömrunum,
1951), Pá Örnetuva (A
Arnarþúfu, 1961) og Dropar i
austanvind, (1966) og Spör
vinden (Spyrðu vindinn, 1971).
Auk þess hefur verið gefið út
úrval úr ljóðum hans,
frumsömdum og þýddum, 1972.
Utanlandske dikt (Erlend Ijóð)
komu 1967. Hann er meðal þeirra
sem eiga flest kvæði í Sýnisbók
norskra ljóða — Eftirstríðsárin
(útgefin 1966), sem Gorg
Johannesen valdi. Fyrir ljóðasafn
sitt Pá Örnetuva, sem út kom
1961, fékk Hauge verðlaun gagn-
rýnenda.
Sjá má stöðuga framför í bók-
um hans öll þessi ár. Form hans
verður æ frjálsara, sem engan
veginn þarf að bera vott um
aukinn þroska. Miklu fremur lýs-
ir hún sér í aukinni gleði af lifinu,
gamansemi, fyndni:
1 dag fannst mér,
að ég hefði gert gott kvæði.
Fuglarnir kvökuðu f garðinum,
þegar ég kom út,
og sólin skein blftt
yfir Bjargahnjúkum.
A norsku:
I dag kjende eg
at eg hadde laga eit godt dikt
Fuglene kvitra i hagen
dá eg kom ut,
og soli stod blid
yver Berghaugene.
Það er greinilegt, að Olav reyn-
ist skáldköllunin léttbærari í síð-
ustu bók sinni en áður. Hann
stendur ekki mitt í storminum
lengur, hann hefur öðlast nokkuð
af friði hins aldna manns. Látum
þá ungu berjast, ef þeim þóknast,
því að:
... Það er lfft,
einnig hversdagslega,
á gráum, friðsömum dögum,
við að setja niður kartöflur,
raka laufi
og bera lim,
það er svo margt að bugsa
©
um hér f heimi,
ein mannsævi hrekkur ekki til.
Að loknu striti getur
þú steikt flesk
og lesið kfnversk kvæði.
Gamli Laertes skar rósir
og stakk upp kringum fíkjutré,
og lét hetjurnar
berjast við Tróju.
A norsku:
... Det gjeng an á leva
i kvardagen og,
den grá stille dagen,
setja poteter, raka lauv
og bera ris,
det er sá mangt á tenkja
pá her i verdi,
eit manneliv strekk ikkje til.
Etter strævet kan du steikja flesk
og lesa kinesiske vers.
Gamle Laertes skar klunger
og grov um fiketrei,
og let heltene slást ved Troja.
Hér er hann ekki torskilinn,
sem oft ber við, bæði af því að
hann yrkir á mállýzku, sem fáir
skilja utan heimabyggðar hans,
og svo vegna þess að hann temur
sér einkennilegan stíl, notar jafn-
vel fornyrði og er stuttorður. Það
er engin tilviljun, að einkunnar-
orð Á Arnarþúfu eru úr Skírnis-
málum. Ur því safni er þó jafn-
auðskilið kvæði og Ég opna glugg-
ann:
Ég opna gluggann,
áður en ég leggst fyrir,
ég vil sjá lifandi myrkrið,
er ég vakna
og skóginn og himinn.
Ég þekki gröf,
sem er gluggalaus
gegnt stjörnunum.
Nú er Órfon kominn
á vesturloftið,
sækir fast fram —
hann er ekki kominn
lengra en ég
Kirsiberjatréð fyrir utan
er nakið og svart.
A svimandi blá himinklukku
skrifar morguntunglið með
harðri nögl.
Kvæðið er svo líkt á norskunni,
að ekki tekur því að birta það á
því máli til samanburðar.
Mest yrkir hann um starf sitt,
garðyrkjuna, sjálfan sig, hið dag-
lega líf. 1 Ulvík i Harðangri situr
hann á sinni Arnarþúfu. Þar
hefur hann tekið út sinn þroska,
orðið það sem hann er, skipt
tímanum milli Iíkamlegrar vinnu,
skriftar og lesturs, augliti til aug-
litis við náttúruna, sem virðist
vera eins samræmd sjálfum
honum og hún er skáldskap hans.
Jafnframt yrkir hann um heila-
brot sin og hefur orðið hugsað
mjög um dauðann:
SVARTIR KROSSAR
Svartir krossar
kaldur snjór
hnfga sem dögg af drúfu.
Hér koma þeir dauðu
yfir klungurmó
með krossa á herðum
og leggja þá frá sér
þeim veitist ró
undir síns þela þúfu.
A norsku:
Svarte krossar
i kvite snjo
luter i regnet gruve.
Hit kom dei döde
yver klungermo
med krossar pá herd
og sette dei fra seg
og gjekk til ro
under si klaka tuve.
Framhald á bls. 14