Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1976, Síða 5

•vrv-vs-'"•

! ■1

J j;;j U
Þessi mynd er tekin eftir endilangri sjávar-
götunni á Litlu-Háeyri. Öll býli á Eyrarbakka
höfSu slna ákveSnu leið til sjávar, á timum
árabátanna, bæði til fiskifanga, sölvatekju og
þangskurðar.
Sá, sem myndina tók, hefir staðið þvl sem
mest I sjógarðshUðinni. Litlu-Háeyrarhúsið,
með kvistinum, var byggt 1932, af þáverandi
ábúendum Guðjóni Jónssyni og Jóhönnu
Jónsdóttur.
Heima á hlaðinu fyrir miðri mynd, eru
skemman og heyhlaðan. Næsta hús til vinstri
heitir Frambæjarhús, það var byggt fyrir slð-
ustu aldamót, af Jóni föður Sveinbjarnar
Jónssonar hæstaréttarlögmanni I Reykjavik.
Húsið þar næst sömu megin heitir Eyri byggt
um 1910 af Sigurði Glslasyni, sem seldi það
svo Guðfinni Þórarinssyni, sem bjó þar slðan
ásamt konu sinni Rannveigu Jónsdóttur.
Næst er Suðurgata, sem Sigurður byggði llka
og bjó I um tima, siðan hafa ýmsir átt það og
búið þar. Hinum megin við götuna er svo eitt
Ibúðarhús, það er byggt 1907, af Þorbirni
Hjartarsyni, sem bjó þar ásamt Ellnu Páls-
dóttur konu sinni, meðan þeim entist aldur,
nú býr þar dóttir þeirra Geirlaug. Hús þetta
stendur fast við götuna og heitir Akbraut.
Nafn þetta er táknrænt að þvi leyti að á
þessum árum var gatan að breytast frá þvl að
vera klyfjalestagata I akbraut. með tilkomu
hestvagnanna, sem þóttu mikil samgöngubót.
Næstu hús báðum megin eru svo fjárhús frá
Litlu-Háeyri og ýmsum nágrönnum. Á neðri
myndinni sjást sömu hús frá aðeins öðru
sjónarhomi.
þegar sú kynslóð er gengin, sem
nú gerir sér þau að góðu. Kannski
eru þau of lftil og kannski eru
þau ekki nægilega vel einangruð
og á einhvern annan hátt lakari
mannabústaðir en nútfma hús
eru. Ég veit það varfa; þð er ég
sjálfur uppalinn f sveit f einu af
þessum bárujárnsklæddu timbur-
húsum, sem byggð voru á kreppu-
árunum og held að það hafi
hvorki verið kaldara né að öðru
leyti lakara en gengur og gerist
um hús. Aftur á móti búa hús af
þessu tagi yfir sérstökum töfrum,
sem vart verða fundnir f steinhús-
um. Það brakar kannski cilftið
meira f þeim og brestur f stór-
viðrum, en bárujárnið hefur
þann kost, að þessi hús halda
vatni. Þar eru yfirleitt ekki
hafðir balar á stofugólfunum.
Þegar leið mfn hefur legið um
þorpin á ströndinni, Eyrarbakka
og Stokkseyri, á undanförnum
árum, þá hef ég tekið eftir þvf, að
ég lít þau nú f allt öðru ljósi en ég
gerði um tvítugsaldur á Selfossi.
Lfklega hefði mér þá þótt sjálf-
sagt að jafna þetta allt við jörðu
og byggja almennilega stein-
kassa. Nú finn ég hinsvegar, það
sem ég skildi ekki þá, að þessir
bæir hafasál.
Það er meira en hægt er að
segja um flest af þvf, sem byggt
er á vorum dögum f krafti marg-
falt betri efnahags. Ég fann þetta
vel f sumar eftir að hafa glaðzt
yfir þvf umhverfi, sem auganu
mætti á Eyrarbakka. Að vfsu var
aðalgatan holótt og frekar fáir á
ferli, en það var hressandi að
kenna seltuna frá fjörunni; sjá
alla kartöflugarðana með hlöðn-
um grjótveggjum f kring, sum-
staðar rænfang ellegar gras og
nóg af rabarbara, sem allsstaðar
virðist vera hægt að rækta.
Allt virðist þetta sem betur fer
hafa verið byggt áður en reglu-
stikan var upp fundin. Göturnar
gætu upphaflcga hafa verið
göngustfgir eða slóðar, sem
sveigðust eftir þvf sem landslagið
bauð, — og það megineinkenni
hafa götur á Eyrarbakka ennþá.
A eftir lá leiðin upp að Selfossi,
sem hvorki er ver né betur byggð-
ur bær en gengur og gerist f sam-
tfmanum. Megnið af bæjar-
stæðinu er að vfsu marflatt og
kannski verður þá enn auð-
veldara að byggja samkvæmt Iög-
málum reglustikunnar. Þarna eru
þráðbeinar götur og nýbyggð hús.
Samt skortir með öllu þá töfra,
sem ég fann í svo rfkum mæli á
Eyrarbakka. Þá vaknar sú spurn-
ing, hvort vélaöldin og tæknin
hafi komið í veg fyrir að hægt sé
að byggja samsvarandi mann-
eskjulega og gert var af vanefn-
um fyrr á öldinni, — eða hvort
vera kvnni, að útlitið skánaði eitt-
hvað með árunum.
Atakanlegt dæmi um þetta er
að finna f Hafnarfirði. Kannski er
hvergi til á landinu öllu fallegri
byggð gamalla húsa en f hrauninu
við Hafnarfjörð. Hraunið myndar
sjálfkrafa svo fagra tilbreytingu f
byggingarstæðin, að unun er á að
horfa. En hvað gerist svo á tækni-
öld? Jarðýtan kemur til sögunnar
og öllu þvf fegursta sem náttúran
lagði til málanna er skóflað út —
gert að grárri jafnsléttu undir
rnalbik.
Gfsli Sigurðsson.
©