Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1976, Page 8

HP76
Halldór Pétursson hefur gert þessa teikningu eftir gamalli mynd, og getur þar að líta Verzlun Guðlaugs Pálssonar og aðrar byggingar á
Eyrarbakka, ásamt með þeirri hestvagnaumferð, sem einkenndi Evrarbakkaá ákveðnu tfmabili.
Þrettán
verzlanir
á Eyrarbakka
1917
Guðlaugur Pálsson kaupmaður
Framhald af bls.7
var mikið framboð á gulrófum á
Eyrarbakka og næsta nágrenni,
enda uppskera garðávaxta með
langmesta móti. Kaupmaðurinn
tók sig nú til og brá sér til Reykja-
víkur með rúmlega tvö tonn af
gulrófum og hugsaði sér að seija
framleiðsluna fyrir viðskiptavini
sína á almennum markaði þar.
Þegar til átti að taka, þá var
enginn markaður fyrir gulrófur
um þetta leyti í Reykjavik og
offramboð á vörunni. Nú var ekki
gott í efni og engin úrlausn sjáan-
leg. Þá kom til skjalanna hinn
kunni listunnandi og velgerðar-
maður Ragnar í Smára, enda
ættaður að „austan“. Hann keypti
gulrófurnar af Guðlaugi fyrir 5
krónur 100 kílóin eða tunnuna.
Segi og skrifa fimm krónur tunn-
una komna til Reykjavíkur eftir
framlagðan flutningskostnað, um-
búðir og fl.
En til samanburðar er gaman
að geta þess að í dag er verðlag á
þessum garðávexti, eða nú eftir
um 45 ár, sem næst kr. 10.000-, tíu
þúsund krónur tunnan, — það er
um 2000 sinnum hærra í krónu-
tölu svo mikill er nú munurinn.
Það er eflaust margt sem örvar
hina góðu eiginleika Guðlaugs,
þegar hann gerist sjálfur athafna-
maður á Bakkanum. Frá upp-
vaxtarárunum minnist • hann
hinnar miklu verslunarmið-
stöðvar staðarins, er teygði við-
skipti sin í ýmiss konar vöru-
skiptum aðallega, allt frá Vík í
Mýrdal að austan og til Grinda-
víkur að vestan. Á þessu svæði
eru 5 sýslufélög sem þá var um
1/5 hluti allra landsmanna — og
blómlegur búskapur flest ár um
hin víðlendu héruð Suðurlands.
Hann minnist þeirra daga, þegar
skipin komu með hvít, þanin segl
beint af úthafinu til og frá útlönd-
um með allar hugsanlegar nauð-
synjar til viðurværis og lífsaf-
komu fólksins, tii baka voru flutt-
ar dýrmætar afurðir úr landi frá
útvegs- og landbúnaðarbændum,
oft fyrir „skammtað“ verðlag
Fyrstu kaupskipin komu um miðj-
an apríl ár hvert og síðan allt til
ágústloka, segir Guðlaugur okkur.
Stærð skipanna var almennt 90 til
110 tonn.
Á þessum uppvaxtarárum hans
var ennfremur mikið félags- og
menningarlíf á Eyrarbakka, sem
hann tók virkan þátt í. Þá má ekki
gleyma að sterk guðstrú og
sögurnar hennar ömmu hafa ef-
laust haft sitt að segja-í mótun
góðs uppeldis. Sem dæmi um það
má nefna að Guðlaugur minnist
þess sérstaklega frá sinni æsku,
að það var lengi í minnum haft að
einum af skipstjórum kaupskip-
anna tókst svo vel sigling milli
Kaupmannahafnar og Eyrar-
bakka eitt vorið, að áður en hann
lagði af stað frá sinni heimahöfn
siðla sunnudags var það hans
síðasta verk að hlýða messu áður
en haldið var á úthafið með kaup-
farið og áhöfn, og næsta sunnu-
dag gekk áhöfn sama skips til
guðsþjónustu í Eyrarbakka-
kirkju.
1917 eru hvorki meira né minna
en 13 verslanir á Bakkanum, en
það er um það leyti, er Guðlaugur
Pálsson byrjar sína verslun þar,
svo áræði mátti koma til. Árið
1920 er fólksfjöldi kauptúnsins
um 1200. í dag eru aðeins 2
verslanir á Eyrarbakka en ibúa-
tala varla helmingur sem var
1920. Á þessum samanburði má
sjá hvað „sveitaverslunin" hefur
verið mikill þáttur í lífi fólksins
þar til samgöngur breyttust á svo
margvíslegan hátt, sem raun ber
vitni.
Þegar nú Iitið er yfir farinn veg
og þá vandasömu götu er Guð-
laugur Pálsson, kaupmaður á Eyr-
arbakka, hefur gengið á sinni Iífs-
braut, þá getum við samglaðst
honum fyrir velheppnuð störf í
þágu atvinnulífs og afkomu síns
sveitarfélags.
Hann hefur leitast við að haga
seglum rétt ekki síður en skip-
stjórinn danski er áður var
minnst á. Kaupmaðurinn setti sig
inn í þarfir fólksins og lífsafkomu
þess, á hverjum tíma, eftir efnum
og atvinnuháttum. Velgengni við-
skiptavinanna var einnig hans og
Framhald á bls. 14
Gunnlaugur Stefán Gfslason.
REALISTI
11
FIRÐINlf
Meðal fslenzkra myndlistar-
manna hefur ekki verið margt um
nákvæma ransæismálara, eða
realista, sem gjarnan eru nefndir
svo. Sumpart stafar það ef til vill
af því, að ekki er langt sfðan
frjálslyndi f myndlist var nánast
ekki til. En uppá síðkastið hefur
rétttrúnaðurinn, sem nú er orð-
inn harla broslegur, vikið fyrir
ýmsum viðhorfum; sumir hafa
unnið í anda popplistarinnar, en
fáir snúið sér að rcalisma, sem
blómstrar þó mjög vfða erlendis.
Einn örfárra, sem leggja stund á
realisma er ungur Hafnfirðingur,
Gunnlaugur Stefán Gfslason,
fæddur þar í bæ 1944.
Gunnlaugur Stefán stundaði nám
við Mvndlista- og handíðaskólann
um tveggja vetra skeið, en lét það
duga og var eftir það við nám í
Iðnskóla Hafnarfjarðar. Hann
hefur unnið hvað sem til féllst,
kennt myndlisl f Neskaupstað og
í Vestmannaeyjum og unnið um
tíma f Eyjum. Um þcssar mundir
mundar hann reglustikuna á
teiknistofu verkfræðinga.
Gunnlaugur Stefán hefur tekið
þátt f nokkrum samsýningum og
vann lengst af í anda ahsfrakt-
stefnunnar og síðar voru verk
hans mjög nærri popplistinni. Nú
hefur hann hinsvegar alveg snúið
sér að realisma og notar til þess
vatnsliti. Viðfangsefnin eru
ýmist úr rfki náttúrunnar eða hús
og húshlutar. Eins og raunar má
sjá, eru sterk áhrif frá ameríska
realistanum Andrew Wieth, sem
kynntur hefur verið í Lesbókinni,
En Gunnlaugur Stefán kveðst
leggja áher/.lu á að handsama þá
sérstöku birtu, sem cinkennir ts-
land.