Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1976, Blaðsíða 12

Ljósmynd: Þór Magnússon
ÞJOÐ-
minjar
eftir ÞÓR
MAGNÚSSON
þjóðminja-
vörð
SÍÐASTA
HÁKARLA-
SKIPAF
STRÖNDUM
ÞAÐ ER kannske ofrausn að
kalla Sfldina, bát Bjarna Jóns-
sonar f Bjarnarhöfn skip, en
fyrrum voru bátar af þessari
stærð kallaðir svo meðan
Iandsmenn áttu yfirleitt ekki
stærri fleytur en teinæringa.
Og mörg hákarlaskipin á
Ströndum hafa vafalaust ekki
verið stærri en það, sem hér er
mynd af.
Bjarni Jónsson, sem hér
stendur við bát sinn, bjó f Asp-
arvfk f Strandasýslu til 1951 er
hann fluttist f Bjarnarhöfn, og
f Asparvík er hann fæddur og
uppalinn. Hann stundaði há-
karlaveiðar á þessum bát, Síld-
inni, meðan hann var f Aspar-
vfk og var sfðasti hákarlafor-
maður norður þar. Og þetta
voru veiðar eins og fyrrum
gerðist, meðan hákarl var sótt-
ur af kappi, þvf að oft var legið
úti svo dægrum skipti.
Hákarlaveiðarfæri sfn sendi
Bjarni Þjóðminjasafninu 1951
og hann skrifaði einnig mjög
greinargóðan þátt um dogga-
róðrana, sem svo voru nefndir,
f Árbók fornleifafélagsins
1954.
1 safninu má sjá veiðitækin,
stóra og mikla járnsókn með
keðju og járnsökku, gómbft,
hnall, skálm og krfu, en hver
hlutur gegndi sfnu verki f
viðureigninni við þann gráa.
En báturinn, Sfldin, er ekki
sfður merkilegur, þótt hann sé
að vfsu talsvert breyttur frá
því, sem í upphafi hefur verið.
Hann er afgamall að stofni til,
en gegnir enn sfnu hlutverki
vel kominn með vél og rúff f
stöfnunum. Vitað er, að hann
er þegar til árið 1880 vestur
við Isafjarðardjúp og er nú
eina skipið sem til er með
hinu gamla Bltfungavíkurlagi,
sem tfðkaðist f Bolungavfk og
verstöðvunum þar vestra á sfð-
ustu öld og fram á þessa. Talið
var, að bátar með þvf lagi væru
allir horfnir, en nú kemur f
ljós, að hér er einn eftir og
væri f rauninni sjálfsagt að
ganga svo frá málum, að hann
verði einnig varðveittur á
safni að Iokum, er hann fellur
úr notkun, á sama hátt og sfð-
ustu hákarlaveiðarfærin af
Ströndum.
Þekktasta hákarlaskipið er án
efa Öfeigur frá Ófeigsfirði,
sem varðveittur er á Reykjum
í Hrútafirði. Hann er talsvert
stærri en Sfldin og með ólfku
lagi, enda smfðaður gagngert
til að sækja á honum á hákarl f
vetrarveðrum norður f
Dumbshaf. önnur slfk skip
eru öll horfin, enda langt síð-
an hákarlaveiðar lögðust af yf-
irleitt norður þar. Þegar
Bjarni Jónsson fluttist suður f
Helgafellssveit og hætti há-
karlaróðrum lauk merkilegum
þætti í þjóðmenningu Islend-
inga, sem Ifklega verður aldrei
tekinn upp á svipaðan hátt og
áður var, þótt enn þyki vel
verkaður hákarl lostæti og
muni svo Ifklega lengi verða.
BROTA-
BROT
Framhald af bls. 11
„Þú ert heppin, að Höskuldur er
þessi blessaður engill.“
„Já, ég er heppin. Hann gerði
áreiðanlega aldrei svona lagað.“
„Maður veit náttúrulega aldrei, hvað
gerist," sagði Sigrún. „Þetta hélt ég
lfka um Kalla.“
„Heyrðu, ég þarf að flýta mér,“ sagði
konan. „Ég á bókstaflega allt eftir að
gera.“
„Kfktu inn einhvern tfmann,“ sagði
Sigrún. „Ég er hjá mömmu núna. Þú
veist hvar hún býr, er það ekki? A
Ásvallagötu?"
„Jú, ég man hvar hún býr. Ég þekki
húsið.“
„Við erum að selja fbúðina," sagði
Sigrún. „Ég hefði kannski getað fengið
hana, en það er of langt að búa uppf
Árbæ þegar maður er orðinn einn. Ég
ætla að reyna að fá eitthvað hérna f
nágrenninu."
„Það er langbest að búa f vesturbæn-
um,“sagði konan. „Þá getur maður
Iabbað f bæinn, ef það er gott veður.“
„Einmitt það sem mér finnst.“
Umræðucfnin virtust á þrotum. Það
varð stutt þögn.
„Jæja, ég þarf að fara að koma mér
heim,“ sagði konan. „Ég kfki kannski
inn einhvern daginn.“
„Gerðu það endilega“ sagði Sigrún.
„Ég er alltaf heima. Það var gaman að
hitta þig. Maður hittir varla nokkra
hræðu nú orðið.“
Konan kvaddi og hélt áfram göngu
sinni. Innst inni vissi hún að hún
myndi aldrei fara til Sigrúnar. Hún fór
aldrei neitt. Hún kom sér ekki af stað.
Heimsóknir urðu að óvinnandi risum f
huga hennar og hún dró þær á langinn
eins lengi og hún mögulega gat.
„Sigrún að skilja,“ hugsaði hún.
„Hver hefði trúað þvf? Greyið. Og
hann hélt framhjá henni. Það myndi
Höskuldur þó aldrei gera.“
En óvissan hrærðist f brjósti hennar
eins og napur gustur, og minnti hana á
ómálað andlit, úfið hár og sffellda
þreytu.
ég þarf að tala við þig linda sagði
maðurinn. það var kvöld og þau sátu
saman og horfðu á framhaldsmynda-
flokk f sjónvarpinu. það getur ekki
beðið sagði hann svo. það er búið að
bíða alltof lengi. jæja vinur hvað er
það þá sagði konan og hugur hennar
var hálfur hjá sjónvarpsmyndinni. ég
er búinn að hitta aðra sagði maðurinn
og það var greinilega erfitt fyrir hann
að koma orðunum útúr sér. ég elska
hana og hún elskar mig. ég vil fá
skilnað svo ég geti gifst henni. konan
hrökk við einsog hann hefði slegið
hana utanundir og spurði skelfd: hvað
sagðirðu? hvað um mig og barnið?
hvað verður um ykkur? þú hefur
foreldra þfna sagði hann. hún á engan.
hún á von á barni — mfnu barni. konan
fann hvernig augun þrútnuðu f höfði
hennar eíns og þau ætluðu að strjúka
úr þröngum tóftunum. hálsinn þornaði
upp og örvæntingarfull spurning stóð f
henni eins og heit kartafla. en hún
kom engu orði upp. maðurinn hélt
áfram: hún vinnur með mér og þetta
æxlaðist bara svona. ég ætlaði ekki að
láta þetta ganga svona langt. en þú
varst alltaf svo köld eftir að þú áttir
strákinn og ég réð ekki við mig þú
skilur og svo urðum við ástfangin. hún
er ófrísk — það átti heldur ekki að ske
það var óhapp. og nú verður hún að
hætta að vinna og hún á engan að nema
mig. konan stóð á fætur náhvft f and-
liti. hún reikaði fram að dyrum og varð
að styðja sig andartak við dyra-
karminn. ég... ég ætla að leggja mig
stundi hún upp. heimur hennar var
hruninn til grunna og örvæntingin ein
eftir. augu hennar voru blinduð tárum.
hún fór inn f svefnherbergið og kastaði
sér á hjónarúmið. nú var öllu lokið.
Ifkami hennar titraði f grátkippum og
sjálfásökunin nfsti huga hennar einsog
hnffsblað. ég hefði aldrei... ég hefði
átt... ef bara ég fengi annað tækifæri.
hún grét lengi og grátur hennar
stilltist Iftið. barnið svaf. ef ekki hefði
verið barnið hefði hún drepið sig. en
barnið þarfnaðist hennar og hún gat
ekki svikið það. hún gat ekki einu
sinni dáið. hennar hlutur var einmana-
leikinn óhamingjan hún átti ekkert
lengur ekki einusinni dauðann. maður-
inn kom inn ánþessað hún tæki eftir
þvf. hann settist hjá henni og strauk
varlega yfir hár hennar. en hann kunni
engin ráð að sefa þennan mikla harm.
hann þagði. konan greip f hann
krampakenndu taki og sagði mílli
ekkasoganna: reynum aftur ég skal
vera góð ég skal gera hvað sem er
reynum aftur barnsins vegna. en
maðurinn hristi höfuðið og sagði það
er lfka annað barn sem þarfnast föður
sfns. þú hefur fólk sem vill þér vel.
hún á ekkert hin. ég skal reyna að létta
undir með þér einsog ég get. þú veist
mér þykir vænt um þig og barnið. og
hún grét áfram og hrópaði ég vil ekki
peninga ég vil bara þig ég elska þig...
Konan var komin heim.
Hún setti vagninn f bremsu fyrir
utan, safnaði saman pinklum sfnum og
gekk upp tröppurnar. Barnið myndi
sofa úti einhverja stund.
„Ég vil ekki missa hann,“ hugsaði
konan. „Ég ætla að punta mig. Fara f
bað og ná af mér mjólkurlyktinni.
Setja f mig ilmvatn og mála mig. Og
auðvitað greiða mér. Uppgreiðslu?
Nei, það er of virðulegt. Bara venju-
lega. Og fara f græna kjólinn.“
Hún setti pakkana á eldhúsborðið og
fór úr kápunni. Sfðan tók hún að raða
vörunum inn f skápa.
„Svo kem ég stráknum snemma f
rúrnið," hugsaði hún, „og við borðum
saman og ég hef kerti á borðinu. Alveg
eins og f gamla daga.“
Henni létti f skapi við þessa
ákvörðun, og gekk rösklega fram á bað
til að taka saman óhreinar bleiur.
En þegar hún hafði sett bleiurnar f
þvottavélina, vaknaði barnið og var
þyrst. Og þegar hún hafði skipt á
barninu og gefið þvf að drekka, var
komið að bleiunum aftur. Hún hengdi
þær upp og fann þreytuna læðast um
lfkama sinn.
Brátt kæmi maðurinn heim og hún
þyrfti að elda kvöldmat.
Og maðurinn kom, og konan rétti
honum kinnina að kyssa eins og hann
var vanur, sagði honum hvað væri f
matinn og strauk hendinni yfir úfið
hárið.
„A morgun," hugsaði hún. „A
morgun geri ég þetta allt, þegar ég
verð ekki svona þreytt. A morgun...“