Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1976, Side 6
Nú á tfnttim eru Ijósir fyrir
okkur fleiri af leyndardómum
náttúrunnar en voru áður en
hinar vfsindalegu rannsóknir
hófust. En þetta veitir okkur
alls enga ástæðu til að trúa þvf,
að Guð geti ekki haldið stöðu
sinni á okkar tfmum, eins og
hann gcrði áður en hinar vfs-
indalegu rannsóknir hófust á
sköpunarverki hans, með fjar-
sjám og rafeindatækjum.
Þetta segir Wernher von
Braun f þessu ágripi að tilvitn-
un f kjarna málsins: vfsindin
og Guð. Von Braun er einn af
heimsins fremstu geimvfsinda-
mönnum. Hann er yfirmað-
ur Marshafl-geimrannsókna-
miðstöðvarinnar f Banda-
rfkjunum og einn af aðalmönn-
unum, sem unnu að gerð
Gemini-áætiunarinnar, sem
varð til þess að fyrsta mannaða
geimfarið lenti á tunglinu árið
1969.
„Það er ein af harmsögum
okkar tfma, að vfsindin og
trúarbrögðin hafa komizt í and-
stöðu hvort við annað. Þessi tvö
öfl — vfsindin og trúarbrögðin
— eru einmitt tvö sterkustu
öflin, sem skapað hafa núver-
andi mcnningu. Með vfs-
indunum reynir mannkynið að
læra meira um leyndardóma
náttúrunnar. Með trúnni reynir
maðurinn að skilja skaparann.
Þessi tvö „sjónarmið" eru
ekki háð hvort öðru en fyrir
mig er erfitt að skilja vísinda-
mann, sem ekki skynjar æðri
raunveruleika bak við uppruna
alheimsins. Eins er það erfitt
að skilja guðfræðing, sem
afneitar vfsindalegri þróun.
Vfsindi og trú eru nefnilega
fjarri þvf að vera óháð hvort
öðru og þau eru hcldur ekki
öfl, sem beinast hvort gegn
öðru. Þvert á móti má Ifkja
þeim við tvo bræður, sem berj-
ast sameiginlega fyrir betri
heimi, á þann hátt, að þegar
vfsindin reyna að afhjúpa
náttúruöflin f kring um okkur,
þá reynir trúin að uppgötva
öflin, sem f okkur búa, þannig
að smám saman komumst við
yfir meiri þekkingu á náttúr-
unni, verðum hrifnari og auð-
mýkri gagnvart skipulagning-
unni og fullkomnuninni, sem
aldrei bregzt f náttúrunni.
Fremur yfirborðsleg þekking
okkar á alheimnum og lög-
málum hans hefur samt viður-
kennt og gert okkur kleift að
senda fólk frá þess náttúrulega
umhverfi og flytja það örugg-
lega til baka aftur úr geimnum
til okkar og jarðarinnar okkar.
Óendanlegur
alheimur
Með geimferðunum erum við
að byrja tilraunir til þe#s að
opna „dyrnar“ að óendanlegum
alheimi. Það sem við nú getum
séð af leyndardómum alheims-
ins „gegnum rifuna á þessum
dyrum“ staðfestir aðeins trú
okkar á skapara hans. Maður-
inn getur með takmörkuðum
skilningi sfnum ekki gert sér
grein fyrir alls staðar nálæg-
um, almáttugum, alvitrum og
eilffum GIJÐI. Hver einasta til-
raun til að skapa sér mynd af
Guði og sfðan lægja hann,
reyna að skilja Guð, sannar
ennþá betur mikilleika Hans.
Ég trúi þvf, að það bezta sé, að
við, mcð trú okkar, viðurkenn-
um Guð. Það veitir okkur hug-
svölun að hugsa okkur Guð sem
föður okkar allra og þar næst
sú hugsun, að allir menn eru
bræður og systur. Þessi hugsun
ætti að vera mælikvarði á allar
siðferðislegar hugsanir.
Vfsindamenn vita aðeins, að
ekkert f náttúrunni verður
brotið niður og eyðilagt, en
verður í staðinn ummyndað og
breytt f aðra tegund orku. Hin
minnsta smáögn getur ekki
horfið sporlaust. 1 náttúrunni
þekkist ekki eyðing, aðeins
breyting. Vill maður þá trúa
þvf, að Guð hafi minni aflögu
fyrir meistaraverk sitt:
Manninn sjálfan. Fyrir mér er
ódauðleikinn framhald á and-
legri tilveru okkar eftir
dauðann. Maðurinn hefur frá
árdögum sögunnar borið f
brjósti sér trú á lff eftir dauð-
ann. Þessi trú hefur verið
grundvallaratriði í öllum frum-
stæðum menningar- og trúar-
legum heimspekihugleiðing-
um. Þýðing þessara staðreynda
er vfða meiri en einkaskýr-
ingar heimspekinga og guð-
fræðinga á því, hverju við
megum búast við, þegar við
deyjum þessum heimi. Frá ár-
dögum hefur viðurkenning
ódauðleikans haft óhemju
mikil áhrif á hugsanir ótelj-
andi milljóna manna.
Sálin skilur
manninn frá
öðrum
sköpuðum verum,
Sálin skilur manninn frá dýr-
inu. Dýrið lætur stjórnast af
meðfæddum hvötum til dæmis
hungri, ótta og sjálfsvarnartil-
finningu. Þcssar hvatir koma
frá kirtlum dýrsins. Viðbrögð
þeirra koma algjörlega af
sjálfu sér. Aðgerðir dýrs leyfa
ekkert svigrúm fyrir valfrelsi
fyrir forvitnilega leit, efa eða
viðureign milli hvata, sem
stjórnað er af æðri hugsunum á
siðfræðilegu sviði. Dýr hefur
enga hugmynd um hina merki-
legu rödd, sem við'köllum sam-
vizku og segir okkur hvað sé
rétt og rangt. Eingöngu
maðurinn verður að bera þær
þjáningar, sem á hann eru
lagðar, vegna þess að hann er
skapaður f Guðs mynd. Og
eingöngu maðurinn er gæddur
sál, sem gerir honum klcift að
hafa vald á þeim crfiðlcikum,
sem stafa af þessum þján-
ingum.
Nú á tfmum vinna þúsundir
vfsindamanna að stórfengleg-
asta verkefni, sem mennirnir
hafa nokkru sinni staðið gegnt,
nefnilega tilraun til að skilja
eðlisfræðilegan alheim, sem er
óendanlegur bæði í tfma og
rúmi, flókinn f hverju smá-
atriði og áhrifarfkur f skipulagi
sínu. Einnig reyna þeir að
skilja uppruna hans og hvernig
hann starfar.
Það er ekki lengur nægileg
skýring á takmarki vfsindanna
að segja, að þau reyni að finna
þau eðlisfræðilegu lögmál, sem
stjórna alhciminum og eykur
stjórn mannanna á þessum lög-
málum, vegna þess að erfið-
leikar vfsindanna hafa aukizt
vcgna þeirra. Grundvallaratriði
vfsindanna eru sameiginlegar
tilraunir, athuganir og
uppsetning ákveðinna tak-
marka. tJt frá þessu reynir vfs-
indamaðurinn að bera fram
líkan af tfma, hlutfalli og
ástæðum. En þegar maður öðl-
ast frekari þckkingu verður
gamla lfkaninu ekki flcygt þess
vegna. Það breytist aðeins f
þeim atriðum, þar sem hin
aukna þckking bendir á annað.
Sú staðreynd, að vfsindamenn
eru fúsir að breyta Ifkani sfnu