Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1976, Page 9

Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1976, Page 9
Stolz við hljóðfærið. Eftir hann liggja meíra en 2000 lög. 50 óperettur og söngleikir og tónlist viS 100 kvikmyndir. Þessi einstæði öldungur byrjar starfs- daginn kl. 6.30 og vinnur tiu klukkustundir ð dag. eitthvaö frumlegt. Eftir því sem árin liða, getur áhuginn á hinum fögru dofnað en vaxið á hinum ljótu. Maður getur orðið þreyttur á ljóma hinna fyrri, um leið og augu manns opnast fyrir kostum hinna síðari. Lífið sér um það. Hversu margir stíga ekki upp f ranga lest, þegar i upphafi. Ég veit um einn. Ranga lestin, hvað mig snertir, var pósturinn. Árið 1889 komst ég i þjónustu hans, og árið 1935 fór ég þaðan fyrir aldurs sakir. Þegar ég nú horfi til baka á þessi 45 ár, finnst mér stundum, að ég hefði ef til vill getað notað þau betur. En einnig verr, hvislar undireins við- vörunarrödd. Örlögin hafa ekki alltaf á eins röngu að standa, eins og einu sinni hefur virzt.“ Við ræddum um það við Gísli Sigurðsson, ritstjórnarfulltrúi, I sambandi við þessa grein um Bo Bergman, að það væri þarft verk að skrifa heilan greinaflokk um slíka afreksmenn á gamalsaldri; þeim til skammar, en þó helzt til uppörvunar um leið, sem þættust vera orðnir of gamlir til að gera þetta og hitt á miðjum aldri. En ég hafði einmitt sagt f greininni, að tilgangur hennar öðrum þræði væri að reyna að breyta hugsana- gangi manna og afstöðu gagnvart aldrinum, en allt, sem miðaði í þá átt, væri mannbætandi, yki trú manna á eigin mátt og drægi þannig úr aumingjaskap. Það varð þó aldrei úr þessum greinaflokki, en gæti orðið það, og nú ætla ég að bæta fyrir það að nokkru með því að minnast svolft- ið á Robert Stolz, sem var sam- tímamaður okkar allra, en Iék þó' á pianó fyrir Johannes Brahms og var einu sinni heima hjá valsa- kónginum Johanni Strauss. Heim- ildir er að sjálfsögðu að finna víða um hann, t.d. f alfræðiritum, en heimildamaður minn verður fyrst og fremst Otto Leisner, sem heim- sótti Robert Stolz fyrir tveimur árum, og myndirnar, sem þessari grein fylgja, voru teknar við það tækifæri. Þá fór það ekki á milli mála, að Stolz væri 93ja ára, fæddur 25. ágúst 1880, og það kemur heim við fréttina um andlát hans. En f öllum þeim alfræðibókum, sem ég hef fundið hann i, er hann sagður fæddur 1882. A þeirri skekkju getur verið-sú einfalda skýring, að hver etur upp eftir öðrum. Fyrir tveimur árum sagði Stolz: „Því hefur verið logið upp á mig oftsinnis, að ég væri dauður, en greinilegt er, að enn hefur Guð almáttugur biðlund, hvað mig snertir. Ef ég gæti ekki unnið, myndi mér finnast sem mér væri ofaukið. En annars er það sann- færing mfn, að eina leiðin til að sýna þakklæti fyrir þær gáfur, sem maður hafi þegið i vöggugjöf, sé að nota nota þær án afláts!“ Og það gerði Stolz svo sannar- lega til hins siðasta. Alls samdi hann yfir tvö þúsund sönglög, 50 óperettur og söngleiki og hljóm- list við 100 kvikmyndir og listsýn- ingar á skautum. A tiræðisaldri tók hann til starfa kl. hálfsjö á hverjum morgni, og vinnudagur hans var 10—12 klst. Er hann var sóttur heim fyrir tveimur árum, var hann að semja vals fyrir alþjóðlega blómasýningu í Vfn. Á níræðisaldri samdi hann MÚSIK söngleikinn „Draumaeyjuna“ og stjórnaði frumflutningi hans við hátíðaleikina í Bregenz. Margir töldu þetta verk vera eitt af því bezta, sem hann hefði samið um dagana. Varla mun sá dagur líða, að ekki sé nafnið Robert Stolz nefnt i einhverri útvarpsstöð í heimin- um. Og þeir lesendur þessarar greinar, sem ekki hafa gefið nafn- inu gaum hingað til, en ætla að gera það, eiga vafalaust eftir að segja: „Nei, er þetta eftir hann! Og þetta líka!“ Nær öll verk hans hafa verið leikin inn á hljóm- plötur, og á því sviði er Stolz einnig brautryðjandi, því að þegar árið 1904 lék hann inn á eina af fyrstu Edison-plötunum. Robert Stolz ólst upp við hin beztu skilyrði, sem hugsazt gat, til að nema hljómlist. Faðir hans, Jakob Stolz, var kunnur hljóm- sveitarstjóri og hljómlistar- kennari, en móðir hans var konsertpíanóleikari. „Ég á móður minni allt að þakka. Ég var tólfta barnið í fjöl- skyldunni, og þar sem ég var bæði yngstur og veikbyggðastur, lét hún sér sérlega annt um mig. Hún kenndi mér fyrst á píanó og ég man, þegar hún fór með mig í rökkrinu að pfanóinu, eftir að pabbi var farinn á sfna venjulegu kvöldgöngu og ailt var hljótt i húsinu, og sagði við mig: „Hugs- aðu þér, Robert, að það sé kalt úti, og að lítill fugl goggi á gluggann, af því að honum sé kalt og vilji komast inn. Hvernig myndir þú lýsa þvi með tónum?“ Eg lék það, sem mér datt í hug, og á þann hátt hef ég vanizt því frá barnæsku að tjá tilfinningar og hughrif í músfk.“ Stolz var sjö ára gamall, þegrr hann lék fyrst opinberlega á píanó. Tónskáldið Johannes Brahms, sem var vinur föður hans, var meðal áheyrenda og spáði því, að hann ætti mikla framtíð fyrir höndum f heimi hljómlistarinnar. Arið 1899 fór Stolz til Vínar til að hlýða á Johann Strauss sjálfan stjórna óperettu sinni, „Leður- blökunni". Daginn eftir var hann boðinn heim til Strauss. Stolz var þá tæpra 19 ára, og fundur þeirra skipti sköpum í lífi hans. „Ég fór heim til hans í Igelgasse. Það var ögleymanlegur viðburður að standa andspænis „hinum ódauðlega“. Eftir að hafa 'talað við hann og hafa hlýtt á „Leðurblökuna" i þrjá tima undir stjórn hans, gagntekinn af hrifn- ingu eins og allir áheyrendur, fannst mér ég skilja sannleikann í orðunum: Það er ekki til nein létt eða þung músfk, heldur aðeins góð eða slæm! Það er undarlegt að hugsa til þess, að nokkrum vikum eftir að ég hitti snillinginn, fylgdu honum hundruð þúsunda manna til grafar.“ Arið 1904 kvæntist Stolz leikkonunni Grete Holm, og árið eftir var hann ráðinn aðalhljóm- sveitarstjóri við hið fræga Theater an der Wien. Eitt af fyrstu verkefnum hans þar var frumflutningur „Kátu ekkj- unnar“ eftir Franz Lehár. Óperettan var flutt 457 sinnum og þótti slíkur viðburður, að með þeim flutningi hefur verið sagt, að „silfuröld“ óperettunnar hæf- ist, en stjörnustjórnandi hennar varð Robert Stolz. En hinum unga hljómlistar- manni var ekki nóg að stjórna annarra verkum. Hann vildi sjálf- ur semja. Og brátt hafði fjöldi Vinarsöngva og léttra laga frá hendi hans náð miklum vinsældum. Stolz hefur sagt: „Það sem aðeins er skrifað fyrir pen- inga, lifir sjaldan lengi. Ég sem tónlist af því að mér finnst það vera köllun mín, til að vekja gieði og fögnuð. Og það er oft miklu meiri vandi að skapa eitthvað, sem gildi hefur, í litlu lagi en stóru verki.“ Árið 1910 var óperetta hans, „Das GlUcksmádel“ (Gæfustúlk- an), frumflutt, en síðan sneri Stolz sér að þöglu kvikmyndunum og samdi tónlist við mikinn f jölda þeirra. En það var árið 1916, sem nafn hans flaug um heiminn ásamt laginu „Im Prater bluh’n wieder die Baume", en það fór sigurför um heiminn, þegar fyrri heimsstyrjöldin stóð sem hæst. „Enn laufgast trén i Prater“ hefur orðið að eins konar kynn- ingarlagi fyrir Vfn, en Prater er skemmtigarður þar. I kjölfarið Framhald á bls. 14 TSTOLZ Síðasti valsakóngurinn iætur ekki Elli keriingu draga úr iífsnautn- inni, þótt hann sé orðinn 93ja ára Til vinstri: Stolz á vínekrur og framleiðir sitt eigið hvítvín. Hér skenkir frú Stolz, sem raunar heitin Einzi, í glas hjá gömlu „Mutti sem búin er að vera hjá þeim I 30 ár. AÐ neðan: Robert Stolz hlustar á upptöku heima hjá sér og frú Einzi sem er eitthvað um 40 árum yngri aðstoðar hann.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.