Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1976, Blaðsíða 7

Hér sést yfir Klakksvík í Færeyjum,
þar sem þau Baldvin og Bentsina
settust að.
alvarlegt, aö ekki mun hafa
tæpara mátt standa. Dögum
saman hafði skipshöfnin verið
meira og minna matarlaus.
Kiitterinn legið undir áföllum í
fárviðrinu og brotnað ofan þilja,
seglabúnaður rifnað og eyðilagzt.
I lúkarnum voru öll kol búin. Til
að halda hita þar nióri hafði ekki
verið um annað að ræða en að
ráðast á innviði í kútternum og
nota þá til eldiviðar. Bryngerði
minnti að landtaka Sigur-
faramanna á Seyðisfirði hefði
ekki verið skemmtileg sjóhrökt-
um skútuköllum. Þá mun hafa
geisað þar í bænum faraldur eða
eitthvað í þeim dúr. Bærinn var
að því er hana minnti i sóttkví.
Það hafði t.d. ekki verið að því
hlaupið fyrir kallana að fá mat
eins og ástandið var i bænum. En
einhvern veginn bjargaðist það.
Matinn fengu þeir og sjálfir
gerðu þeir svo við seglin og annað
sem aflaga hafði farið og héldu
svo af stað aftur. Já, ferðin öll tók
niu vikur frá Reykjavík til Tors-
havn. Færeyingar nota ekki dags-
daglega nafnið Torshavn,
heldur'aðeinsHavn um höfuðstað
sinn.
Þegar Baldvin var loksins
kominn til Færeyja sendi hann
Bryngerði bréf. Sagði henni að
sér litist mjög vel á sig í Fær-
eyjum. I Klakksvík vildi hann
setjast að fyrir fullt og allt. Bað
hana að koma með drengina
þeirra. Þegar hér var komið,
höfðu þau eignazt þrjá syni.
Sendibréfin voru lengi að berast
landa á milli í þá daga hvað þá
heldur frá Klakksvík til Gríms-
eyjar.
Bryngerður tók nú að undirbúa
brottförina úr Grímsey — frá Is-
landi til fyrirheitna landsins —
Færeyja. Það var síðsumars árið
1921, að hún kvaddi sitt fólk —
foreldra og systkini i Grímsey.
Elzti sonurinn Víkingur, var þá
að mig minnir 4—6 ára, varð eftir
hjá foreldrum Bryngerðar. Hinir
drengirnir tveir, fjögurra ára og
sá yngsti nær tveggja ára fóru
með móður sinni. Það hafði ekki
fylgt Bryngerði mikill farangur.
Hún fór með póstbátnum frá
Grímsey til Siglufjarðar. —
Þaðan komst hún með togara
suður til Hafnarfjarðar. Það hafði
verið ákveðið að hún skyldi sigla
frá Islandi til Færeyja með þvi
gamla danska farþega- og vöru-
flutningaskipi Botníu. Þegar til
höfuðstaðarins kom var Botnía
ekki mætt. Nú mátti Bryngerður
bíða og bíða lengi eftir að komast
áfram. Að norðan þekkti hún fólk
hér í Reykjavík. Það var séra
Helgi Hjálmarsson á Grenjaðar-
stað og kona hans Elísabet. Helgi
var hættur prestskap og fluttur á
möiina. Bjó hann vestur við horn
Ljósvallagötu og Hringbrautar,
en það hús heitir Grenjaðar-
staður. Mun sér Helgi hafa látið
byggja það hús og skírt. Séra
Helgi var víðkunnur maður hér á
manndómsárum sinum m.a.
vegna glimusnilli sinnar. Hann
hafði sýnt glímu við konungs-
heimsókn (Þetta sagði Árni Ola
mér, því að ég hafði aðeins skrif-
að hjá mér Elísabet prestsfrú).
Þau hjón reyndust Bryngerði
vel, tóku hana með drengina inn á
heimili sitt. Hjá þeim var hún unz
sá mikli dagur rann upp að Botnía
kom og hélt af stað aftur áleiðis
til Færeyja. Það var komið haust í
Reykjavík, er Bryngerður kvaddi
sómahjónin á Grenjaðarstað við
Ljósvallagötuna — og Island fyrir
fullt og allt.
Lokaáfanginn til fyrirheitna
landsins var hafinn. Ekki segir af
ferðum Bryngerðar fyrr en
Botnía varpaði akkerum fyrir
utan hina litlu opnu höfn í Þórs-
höfn. Farþegar höfðu ekki verið
margir og þeir fluttir í land með
flutningabáti, sem kom út á leg-
una til að sækja farþega og óveru-
legan flutning, sem fara átti í
land. Þegar Bryngerður sté á land
í hinni færeysku höfuðborg, urðu
það henni mikil vonbrigði — Hún
hafði tæplega vitað hvað til
bragðs skyldi taka Það var eng-
inn þangað kominn til að taka á
móti henni. Hún stóð í algjöru
umkomuleysi með litlu drengina
og óverulegt hafurtask á lítilli
bátabryggju í hinu framandi
landi og ofáná allt annað vita mál-
laus á tungu þeirra Færeyinga —
En svo hafði það gamla orðtæki
sannazt, í fyllstu merkingu „Að
þegar neyðin er stærst er hjáípin
næst“. Hin meðfædda hjálpfýsi
Færeyinga bjargaði Bryngerði.
Það var maðurinn, sem hafði sótt
hana á bátnum út i Botníu, sem
nú kom til hennar á bryggjunni
og bauðst til þess að hjálpa
þessari vegalausu ungu konu frá
Islandi. Maðurinn tók hana inn á
heimili sitt og fjölskyldu sinnar.
— Bauð henni að vera þar unz
ferjubáturinn milli Klakksvikur
og Ilavn kæmi. Enn mátti Bryn-
gerður bíða eftir skipsferð. —
„Ég var þó svo heppin," sagði
hún, „að þurfa þó ekki að setjast
upp hjá þessu „elskulega fólki“
jafnlengi og hjá þeim Elisabetu
og séra Helga“. — Þetta haust var
óvenju stormasamt í Færeyjum
Ferjuferðir til Klakksvikur töfð-
ust dögum saman. Ferjan hét
Smyrill, eins og sú sem var i
fyrrasumar í ferðum milli Seyðis-
fjarðar og Torshavn. Bryngerður
komst ekki frá Havn fyrr en einn
hinna allra fyrstu daga október-
mánaðar eftir 2ja vikna bið.
Loksins var Bryngerður þá
komin til fyrirheitna framtiðar-
staðarins Klakksvikur. — Þar var
Baldvin á bryggjunni er Smyrill
kom. Loks eftir 7 mánaða að-
skilnað var fjölskyldan öll saman-
komin, — að vísu ekki alveg —
því elzti drengurinn varð eftir í
Grímsey hjá afa sínum og ömmu,
sem fyrr segir. — Við Bryngerði
blasti framtíðarbærinn hennar.
Umhverfið, fjöllin og ásarnir
minntu hana á sjávarpláss heima
á Islandi. Tveim dögum siðar átti
Sigmundur afmæli, varð 2ja ára.
Um leið og fjölskyldan var komin
til Klakksvikur og hafði komið
sér fyrir þar í húsnæði sem Bald-
vin hafði útvegað, hófst daglegt
starf Bryngerðar við heimili og
börn. Baldvin hvarf fljótlega til
sinna starfa. Hann var þá á
kútterum, sem stunduðu veiðar á
fjarlægum miðum, á Grænlands-
miðum og við ísland. Var úthald
þeirra oft langt, jafnvel svo
mánuðum skipti. Þegar Bryn-
gerður kom til Klakksvikur var
þar fyrir að mig minnir íslenzk
kona að nafni Eiríka. Því miður
hefur það fallið úr minni minu
hvers dóttir. Þessi kona hafði
reynzt Bryngerði mikil hjálpar-
hella. Hún var gift færeyskum
sjómanni.
„Heimilis- og fjölskyldulífið hjá
okkur var ekki neitt frábrugðið
þvi sem almennt gerðist á öðrum
heimilum skútusjómanna hér i
bænum," sagði hún. Handavinna
var snar þáttur í störfum hús-
mæðranna. Bryngerður prjónaði
t.d. alla vettlinga, sokka og nær-
fatnað bónda sins öll þau ár, sem
hann var til sjós og einnig á börn-
in. Auk heimilisstarfa einkum á
vorin og sumrin hafði Bryngerður
verið í saltfiskvinnu á stassjón-
inni hjá Kjölbroútgerðinni.
„Blessaður," sagði hún allt í
einu: „Það er ekkert merkilegt
eða frásagnarvert í kringum min
störf i heimilisins þágu eða barn-
anna. Vertu ekki að hugsa um að
eyða einhverju púðri á mig þó þú
fáir hér kaffisopa og spjallir við
gamla kellingu.“
Bryngerður og Baldvin höfðu
ekki tjaldað til einnar nætur er
þau komu til Klakksvíkur. „Bald-
vin,“ sagði hún og endurtók til
frekari áherzlu, „var þá þegar
staðráðinn i því að hann skyldi
verða Færeyingur i fullum skiln-
ingi orðsins. Það varð hann. Eftir
skamma veru í Klakksvik gekk
hann í að útvega sér lóð undir hús
fyrir okkur. Það er þetta hús og
heitir i Vikum. þ.e.a.s. öll húsin
hér í þessu hverfi. I þessu húsi
eru sjö börn þeirra Bryngerðar og
Baldvins fædd, þar af einir tvi-
burar — stúlkur. Það var stund-
um æði þröngt um okkur, en þá
var hægt með hjálp og út-
sjónarsemi góðra smiða að gera
allskonar breytingar á hinu upp-
haflega húsi. Alltaf tókst smiðun-
um að láta fjölskylduna rúmast í
þvi. Var t.d. einu sinni gripið til
þess að fá aukið pláss með því að
lyfta þaki þess öðru megin við
mæninn. Það hafði verið mjög
gott að vera með börn i Klakks-
vik í gamla daga, sagði Bryn-
gerður. Það var ætíð eitthvað haft
fyrir stafni. Snemma vöndust
unglingar á að vinna við fram-
leiðslustörfin. Daglegt líf í bæn-
um var held ég með sama hætti og
i plássi á íslandi. — „En veðurfar
er mildara hér en hjá ykkur
heima," sagði hún.
Hafði hún kynnzt Kjölbro
gamla? Jú, svona eins og aðrir í
bænum. Hann var góður maður
fyrir þetta pláss, var allt i öllu.
Mjög var hann traustur þeim, sem
hann vildi hafa í vinnu hjá sér, þó
hann um leið gerði miklar
kröfur, einkum til skipshafna
sinna. Líklega hvað mestar meðan
á skútuöldinni stóð. „Hann hafði
ætíð reynzt Baldvin vel,“ sagði
hún. — Þegar hann hafði hætt á
kútterum og siðar á togurum
Kjölbros, sem á fjarlæg mið sóttu,
hafði Kjölbro strax látið Baldvin
fá skiprúm á minni fiskiskipum,
sem sækja á heimamiðin við Fær-
eyjar, 15—20 tonna
Bryngerður sagðist muna eftir
einni sjóferð til tslandsmiða, sem
Baldvin hefði hlekkzt á, — eða
öllu heldur kútternum, sem hann
var á. Hún hélt þetta hefði verið i
eina skiptið á hans langa sjó-
mannsferli eftir að þau voru flutt
til Færeyja sem Baldur hefði lent
f hrakningum. Kútterinn hét
frönsku nafni — enda keyptur i
Frakklandi, en látinn halda sínu
franska heiti, Phebe, sem var
framborið Fíbi. Næstelzti sonur
þeirra, Benedikt, var þá 14 ára og
var með föður sínum á kútternum
i þessari sjóferð. Kútterinn fórst
á miðunum við Island, en mann-
björg varð. Höfðu Færeyingarnir
ekki þurft að hrekjast lengi áður,
en þeim var bjargað. Þctta var á
árunum 1931—33. Þegar Baldvin
og sonur hans komu heirn aftur úr
þessari för var ekki til setunnar
boðið frekar en endranær: Bald-
vin strax kominn á annan kútt-
er. Hann var á sjónum, á fjarlæg-
um miðum held ég öll heims-
styrjaldarárin. Færeyingar urðu
að færa miklar mannfórnir í
heimsstyrjöldinni en Baidvin
slapp skaðlaust og óskaddaður frá
þeim hörmungarárum — Og sjó-
maður var hann óslitið fram yfir
1960. — Þá fór hann í land, lagði
frá sér sjópokann í siðasta skiptið.
Hann starfaði áfram hjá Kjölbros
og var við hestaheilsu allt
framundir árið 1966, en þá lézt
Baldvin 72 ára að aldri. Öll börn
þeirra hjóna höfðu þá kvatt
heimili foreldra sinna i Klakks-
vik. Siðastur kvaddi yngsti sonur
þeirra Hann gerðist farmaður en
lézt af slysförum fyrir nokkrum
Framhald á bls. 13