Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1976, Blaðsíða 8

Bragi
Ásgeirsson
NEWELL
CON-
VERS

WYETH
Lengst til vinstri „Vetur", máluð i desember 1909. í
miðju að ofan: Uppstilling. Að neðan: N.C. Wyeth við
vinnu sina i Chadds Ford 1909. Lengst til hægri:
„Siðdegi", tempera á tré, máluð 1945.
OG
NIÐJAR
HANS
Fyrri
hluti
NEWELL CONWERS WYETH,
telst til listfengustu og umsvifa-
mestu bókaskreytingamanna Am-
eríku á fyrra helmingi þessarar
aldar. Líf hans og ævi helgaðist
bókaskreytingum, málaralist og
þekkingarmiðlun á þeim sviðum
allt til sviplegs andláts hans af
slysförum árið 1945, er hann var
- 64 ára að aldri. Er hann lézt hafði
hann ekki einungis að baki litrík-
an feril sem bókaskreytingarmað-
ur, sem gerði nafn hans kunnugt
um allan hinn enskumælandi
heim, heldur hafði hann einnig
sem lærifaðir barna sinna lagt
grunninn að listframa fjölskyld-
unnar og niðja, sem einstök er í
bandarískri sögu. Varla mun til sá
menntaður Bandarfkjamaður sem
ekki hefur heyrt þessarar fjöl-
skyldu getið eða séð mynd eftir
einhvern fjölskyldumeðlim henn-
ar.
Fyrstu áratugi aldarinnar heill-
uðust unglingar af sannverðug-
um og innlifuðum skreytingum
N.C.Wyeth í bókum svo sem Síð-
asti Móhíkaninn og öðrum eftir
James Fennimore Cooper, Róbin-
son Krúsó eftir Daniel Defoe,
Hróa Hött eftir Paul Creswick,
Stikilberja Finnur eftir Mark
Twain, ásamt fléiri bókum hans,
auk bóka Robert Louis Stevenson,
Jules Verne o.fl. o.fl. Þarnæst
komu fram á sjónarsviðið þrjú
börn hans (af fimm), sem' öll
urðu málarar auk tveggja tengda-
sona og af þeim hópí er Andrew
Wyeth nafntogaðastur, en urr
hann ritaði ég sérstaklega í Les-
bók sl. haust. Þannig rættist
æskudraumur N.C.Wyeth með
niðjum hans. Af þriðju kynslóð-
inni hafa þegar tveir haslað sér
völl á áhrifaríkan hátt, þeir
George Weymouth (f. 1936) og
James Browing Wyeth (f. 1946),
en hann er sonur Andrews. Það er
erfitt hlutskipti fyrir mann, sem
hefur öll skilyrði til að hasla sér
völl sem gildur málari, að verða
að leggja fyrir sig myndaskreyt-
ingar á almennum sölumarkaði til
aðj>eta séð sér og sinum farborða
á sómasamlegan hátt, en þessi
maður gerði það af slíkri útsjón-
arsemi og kostgæfni, að hann
lagði grundvöll að hinum sér-
stöku auðþekktu einkennum í
myndastíl niðja sinna og um leið
margs annars af þvi fágaðasta og
tærasta í afneriskum realisma í
dag, svo sem myndir þær er
fylgja þessari grein mega kynna.
Bókaskreytingar teljast sérstak-
ur þáttur i sjónlistarsögu og
menningu hverrar þjóðar, þótt
sjaldan teljist þær til hreinnar
myndlistar, en á þeim árum er
N.C.Wyeth starfaði var sérkenni-
legur listrænn ljómi yfir faginu,
það hafði ekki einangrast, tekið á
sig núverandi svip né meðal
mennskusjónarmið skorið sigur.
— Iðkendur fagsins hugsuðu
hátt, gengu í listaskóla og lærðu
að mála og gengu ósjaldan í gegn-
um öll stig menntunar fagurlista-
skóla þeirra tima, svo sem greini-
lega kemur fram í mörgum mynd-
um N.C.Wyeth. Þá var útfærsla
mynda N.C.Wyeth langt frá þvi að
veravélræn innivinna, og myndir
sínar málaði hann með olíu á
striga og iðulega vel yfir stærð
meðal málverka. Hannskoðaði og
meðtók því fagið sem málari fyrst
og fremst, og þó að myndir hans
beri þess margar ljósan vott, að
hann var mjög háður hefðbundn-
um márkaði þeirra tíma, er hann
lifði á, kemur hinn upprunalegi
listamaður skemmtilega fram í
ýmsum myndum hans. Hann
harmaði allt sitt líf að verða að
mála eftir kröfum markaðsins,
svo sem mörg bréfa hans til fjöl-
skyldu sinnar og vina eru til vitn-
is um, — og er hann var á síðari
árum órðinn vel efnaður lagði
hann áherzlu á málverkið í sjálfu
sér og gerði nokkrar mjög athygl-
isverðar myndir, sem telja verður
i háum gæðaflokki amerisks real-
isma.
N.C.Wyeth eignaðist 4 dætur og
sýndu tvær þeirra ágæta málara-
hæfileika, sú þriðja giftist mál-
ara, en hin fjórða varð tónskáld.
Svo þegar sonur fæddist, er
snemma sýndi mikla listræna
hæfileika, lagði faðirinn alla
áherzlu á að mennta hann sem
best og búa svo í haginn fyrir
hann, að hann gæti óskiptur helg-
að sig frjálsri myndlist. I dag
myndi margur trúlega misvirða
að þessi ágæti maður skyldi ekki
leggja sama metnað í uppeldi og
menntun dætra sinna sem sonar
en þetta var á tímum annars mats
á stöðu og hlutverki konunnar I
þjóðfélaginu, og máski komu
hæfileikar þeirra ekki jafn
greinilegafram.
Þessum merka brautryðjanda
og fjölskyldu hans vil ég gera hér
nokkur skil, en hvergi tæmandi
þar sem efnið er viðamikið, t.d.
var öllu febrúarhefti (1975) lista-
tímaritsins American Artist helg-
að þessari óvenjulegu og mark-
sæknu fjölskyldu.
Allt hefur sína sögu, sinn að-
draganda og bakgrunn og áður en
lengra er haldið til kynningar á
listferli N.C.Wyeth, er skylt að
víkja að þeim lærimeistara hans,
sem Wyeth átti stærstu skuld að
gjalda, en sá var. einnig athyglis-
verður myndlistarmaður og fræð-
ari. Hér á í hlut hinn mikilvægi
HOWARD PYLE, sem var í senn
nafntogaður myndlistarmaður og
rithöfundur og hámenntaður á
báðum þeim sviðum. Á hátindi
sinnar frægðar tókst hann á hend-
ur að kenna á námskeiðum við
menntasetrið Drexel, stofnun