Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1976, Blaðsíða 14

Bragi Kristjónsson
LEIK-
SMIÐJA
HUGAR-
FLUGSINS
„Allir vissu hvað
það átti að
vera ...”
Heimsókn í Det lille
Teater í Kaupmannahöfn.
Umtal og samtal við
Vibeke Gárdman.
Litla leikhúsið í Kaupmannahöfn var
stofnað árið 1966 að frumkvæði
Vibeke Gárdmand og skyldi það verða
leikhús fyrir börn á aldrinum 3—7 ára.
Leikhúsið er staðbundið og þar eru
um 80 áhorfendasæti. Leiktímabilið er
1. sept. — 1. júní. Venjulega hafa
verið fjórar sjálfstæðar leiksýningar á
hverju leikári, þar af einn gestaleikur
erlendis frá.
Vibeke Gárdmand, stjórnandi Det lille Teater i Kaupmannahöfn.
Ur „Kykelikyyy" eftir Benny Andersen. Leikendur og höfundur i æfingahléi: Frá vinstri: Maria Stenz, Egon
Stoedt Torben Hellborn. Benny Andersen. Troels Munk og Lasse Lunderskov.
Úr „Fjórði banani til vinstri" eftir Torben Jetsmark.
Steinsnar frá Rádhústorginu
í Kaupmannahöfn, nokkra
metra frá öngþveitisþvargi
Striksins hafmeyjabúðum,
lostakjöllurum og öðru krami
er í bakgarði einum gömui lag-
erbygging ásamt viðbvggðu
hesthúsi. Þetta er í einum
elsta hluta Kaupmannahafnar,
rétt við slóðir Jónasar og Baid-
vins.
Fvrir 10 árum var tekið til
við að breyta þessum gömlu
húsum í eitt nútímalegasta
barnaleikhús á Norðurlönd-
um. Húsnæði leikhússins er
nú á tveim hæðum, samtals um
200 fermetrar, auk aðstöðu í
hinu fvrrvcrandi hesthúsi.
Salur leikhússins er á stærð
við stofu í Hlíðunum, um 70
fm. Salur er innréttaður á
hefðbundnum borgarleikhús-
stíl, en gestir sitja á ábreiðum
á gólfi. 80 sæti mvnda hálf-
hring umhverfis senu, þar sem
aðalatriði leikja fara fram, en
leikir fara líka mjög fram úti í
salnum og alls kvns haganleg-
ur tæknibúnaður gerir kleift
vmislegt atferli frá hliðum í
salnum. Yfirleitt taka börnin
ekki síður þátt i sýningunum
en leikararnir.
— Það er álit mitt, segir
Vibeke Gárdmand, þcgar við
bvrjum samtalið á skrifstofu
leikhússins undir hanabjálka í
þessu gamla hesthúsi, að sér-
hvert barn sé — þar til áhrif
og mótun meðalfjölskvldunn-
ar hafa náð ákveðnu marki og
einhæfing skólakerfisins tek-
ur við — efni í listamann, hug-
sjónamenn eða byltingar-
manna á einhverju sviði. Það
mætti segja að takmark Litla
leikhússins sé að reyna að laða
fram þennan hálfglataða og
bælda eiginleika hjá þessum
3—7 ára leikhúsgestum okkar.
GERÐOG UPPBYGGING
Leikhúsið er sjálfseignar-
stofnun, sem hefur stjórn og
stjórnanda. Fastráðnir starfs-
mcnn eru miðasölufólk og sýn-
ingarstjóri. Með árunum hefur
vaxið upp i kringum leikhúsið
dávæn gruppa leikara, tónlist-
armanna, leikmyndagerðar-
manna, brúðuleikara og fleiri,
sem starfa til skiptis við leik-
húsið og mynda kjarna þess.
Arið-1973 var það rætt, að til-
lögu stjórnanda leikhússins,
að koma á samstjórnun innan
þess. Á þeirri tíð þótti engum
tímabært að framkvæma svo
róttæka breytingu á starfsemi
leikhússins. En þá var sam-
þykkt sú breyting, að öll atriði,
sem varða reksturinn, hvort
sem það snerti fésýslu, áætl-
anagerð um listræn eða hag-
ræn efni, ráðningar, leikrita-
val og allt því skylt, væri að
taka fyrir og ræða á vikulegum
fundum allra starfandi við
leikhúsið. Slíkt hópstarf á að
trvggja aðild allra að ákvarð-
anatöku og nánari þátttöku
allra í sem flestum þáttum í
lffi leikhússins. Auk þess var
samþykkt, að ræsting húsnæð-
isins skyldi framkvæmd af öll-
um starfsmönnum þess. Það
þötti læging, að ráða „óæðri
stétt“ til að ræsta og hreinsa
eftir starfsfólkið.
AF HVERJU BARNALEIK-
HUS?
— Það varð mikil hreyfing
hér í Danmörku i lok sjöunda
áratugarins, sem breytti af-
stöðu og viðhorfum margra til
barnaleiksýninga, heldur Vi-
beke Gárdmand áfram. Síðan
hefur þessi alda skolað mörgu
góðu á land, en vissulega ýmsu
misjöfnu.
Fyrst og fremst var þetta
þörf margra til að gera leik-
húsið að huglægari miðli og
tjáningartæki. Þessi þörf varð
því miður ekki til hjá sjálfum
leikhúsunum, heldur einstakl-
ingum utan þeirra. En það
varð líka til þess, að leikhúsin
tókuviðsér. Fæstirþeirrasem
áttu þátt í myndun hreyfingar-
innar, höfðu hlotið hefð-
bundna menntun i leiklistar-
skólum og aðeins fáir starfað
hjá hinum svokölluðu borg-
aralegu leikhúsum.
— Við höfum stundum kall-
að okkar gömlu leikhús ljós-
mæður nútíma barnaleikhúss.
Með forkastanlegu leikritavali
og afkáralegum sýningarhátt-
um gerðu þau sífellt fleirum
ljóst, að þessar fáránlegu
„barnasýningar", undantekn-
ingarlitið eftir sömu upp-
skrift, voru alls ekki fvrir
börnin, heldur bara fvrir sam-
vizku leikhúsanna sjálfra —
eða leikaranna. Þegar best lét
fvrir foreldrana. Með sýningu
barnaleikrits var hefðbundið
leikhús að freista þess að
gegna ákveðinni skyldu — við
börnin? — eða foreldra
þeirra? með því að uppfæra
innihaldsrýrar skrautsýning-
ar, e.t.v. nokkur ræksnisleg
dýr í búri eða þess háttar.
Meiningar- og innihaldsleysi
þcssara verka ruddi barnaleik-
hiúsinu brautina; einkum
þar sem fljótlega sýndi sig, að
börnin kunnu að mcta sýning-
ar nýju húsanna. Og síðar hef-