Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.1976, Blaðsíða 3

Guðmundur í KjaranstöSum rýndi út ( suddann og
hugði gott til þess a8 komast ð hestbak — og trúlega
yrðu höfð hestakaup.
og ég vissi fyrirfram, tekið þvert í
allt þesskonar tilstand. En ég
þekki allt mitt heimafólk og vissi,
að mðtbárurnar voru ekki af alv-
arlegum toga spunnar.
1 minu ungdæmi var hann æv-
inlega kallaður Gvendur Jóns og
er það kannski enn. Hann varð
kunnur viða um sveitir fyrir
hestamennsku og hestakaup
löngu áður en hestamennska
ruddi sér til rúms sem almenn-
ingssport. Ævinlega sé ég Gvend
Jóns fyrir mér riðandi og gjarnan
með marga hesta. Hann hefir ver-
ið meiri sportmaður en gengur og
gerist; tekið hnakk sinn og hest,
þegar inni var þröngt og áreiðan-
lega notið lifsins marga stund í
félagsskap við hesta og hesta-
menn.
Það var næstum rokkið í bað-
stofunni á Kjaranstöðum, en allt
tandurhreint og snyrtilegt út úr
dyrum. Ég tók upp glósubókina
og sagði: „Byrjaðu nú Gvendur
minn. Láttu mig heyra hvenær þú
fluttir hingað og hvernig einsetu-
búskapurinn hefur gengið“
Guðmundur Jónsson brosti á
sinn sérstaka hátt, þagði um hrið
og sagðisvo:
„Ja, ég flutti fjárskiptaárið."
Hann þagnaði við og ég hélt
tannski, að hann mundi ekki
segja meira þann daginn, en svo
bætti hann við:
„Ég keypti jörðina 1944 og
borgaði fyrir hana 12 þúsund
krónur út í hönd. Túnið var þá
rúmlega 4 hektarar; það hefur
eitthvað stækkað, en ég veit varla
hvað það er stórt núna. Ég gerði
strax endurbætur á bænum; þilj-
aði alla baðstofuna að innan
og byggði eldhús aftanvið, þar
var eldhús með torfveggjum og
járnþaki. Og eldamaskína var þar.
1 baðstofunni var kolaofn, en ég
hita upp með hráolíu og get hert á
hitanum með rafmagni. En bær-
inn er gisinn og stundum er erfitt
að halda heitu, þegar hvasst er og
kalt.“
„Manni dettur í hug“ sagði ég.
„að það sé eins gott að vera ekki
mjög myrkfælinn i þinum sporurr.
og annarra einsetumanna".
„Eg var vitlaus úr myrkfælni
hér áður“, sagði Guðmundur og
bætti við: „Þó var hún aðeins
farin að minnka, þegar ég flutti
hingað og það tók mig ekki mörg
ár að komast alveg yfir hana. Nú
get ég ekki sagt, að ég viti af
myrkfælni, — þó vildi ég ekki
búa einn i stóru húsi. Fyrsta sum-
arið hérna hafði ég strák hjá mér
og fann enga myrkfælni þá, en ég
segi ekki að manni hafi alltaf liðið
vel fyrsta veturin n eða svo.
Sjónvarp hef ég aldrei haft og
hef ekki áhuga á því. En sími er
einsetumönnum nauðsyn, ef eitt-
hvað kemur fyrir og ekki vildi ég
vera án útvarps. Maður hlustar á
fréttir og erindi og á söng, — og
stundum á harmoníku. En af sin-
fóníum hef ég kvöl.“
„Hvað er erfiðast við að búa
einn?“
„Það er líklega, ef eitthvað
verður að manni. Hér í næsta
nágrenni er ekki mannmargt i
bæjum. A Bóli býr nú enginn;
Arnór Karlsson hefur haft þar
búskap fram til þessa og verið
einsetumaður eins og ég, að
minnsta kosti tima og tima. En
hann er nú orðinn kennari við
Skálholtsskóla og hefur herbergi
þar. Á næsta bæ hér fyrir austan,
I Arnarholti býr einsetubóndi.
Beri eitthvað útaf, verður maður
að notasímann".
„En einsetubúskapur hlýtur að
hafa einhverja kosti".
„Jú, ætli það ekki. Nóg eru ró-
legheitin og mest er um vert að
vera eigin húsbóndi. Samt hef ég
afskaplega gaman af, þegar ein-
hver sést; það er helvítis kvöl,
þegar enginn kemur timunum
saman. En ég býst við að flestum
þyki gott að geta ráðið sínum ferð-
um sj álfir."
„Matseldin hefur ekki verið
vandamál?"
„Ég hef enga reglu á matmáls-
timum; ét bara þegar ég er svang-
ur. Ekki fer ég að hlaupa frá
verki til þess að éta, — fæ mér þá
heldur kaffisopa. Samt passa ég
að fá mér að borða tvisvar á dag,
-maður yrði að aumingja annars.
Nei, matseldin var aldrei neitt
vandamál, — ekki að elda ket og
soðningu oni mann sjálfan. Ég
hafði þó aldrei snert á neinu sliku
við byrjun búskapar hér, fremur
en flestir karlmenn til sveita.
„Sem sagt; þú þarft ekki endi-
lega að ganga með klukku og
varla að þú þurfir að vita hvað
dagurinn heitir“.
„Dagarnir eru hver öðrum likir.
Þó er mér alltaf illa við að vinna á
sunnudögum, nema mikið liggi
við. Maður neyðist stundum til
þess um sláttinn. Helzt vil ég taka
hest á sunnudögum og fara eitt-
hvað og ekki sakaði þá að geta
haft hestakaup“.
„Nú ert þú frægur fyrir hesta-
kaup. Hvert ferðu þá helzt?"
„Það er allsstaðar hægt að gera
hestakaup og jafnvel ekki nauð-
synlegt að fara neitt. Stundum
koma menn hingað gagngert til
þess að gera hestakaup."
„Öséð kannski?"
„Já, oft hef ég haft hestakaup
að óséðu. Og dýrasti hestur, seni
ég hef keypt um dagana, kostaði
750 krónur. Það var árið 1931.
Það var ægilegt verð, en hestur-
inn var sá bezti sem ég hef átt;
fyrstaflokks gæðingur."
„Hefur komið fyrir, að þú hafir
bæði keypt og selt hest að óséðu?“
„Já, margoft. 1 fyrravetur hafði
ég hestakaup við Skúla á Svigna-
skarði. Hann sá ekki minn hest og
ég sá ekki hans. 1 hestakaupum
treysta menn þvi að orðin standi.
Þar þarf ekki að gera einn staf-
krók skriflegan. Já, þú heldur að
ég sé eitthvað kunnur fyrir hesta-
kaup. Það má sosum vera. Og
marga góða hesta hef ég átt og
alltaf einhverja, sem mér hefur
ekki komið til hugar að láta. Þeg-
ar ég er einusinni farinn að brúka
hest, þá er mér illa við að láta
hann.“
„Einhverntima fórum við sam-
an á fjall, hér inn á Kjöl. Þú ert
sjálfsagt búinn að fara nokkrum
sinnum siðan."
„Eg hef farið á f jall síðan 1933
að undanskildu einu ári. En eitt
haustið fór ég tvisvar".
„Hlakkarðu ennþá til að fara á
fjall?“
„Já frekar hlakka ég til þess. Þó
er það kannski eitthvað farið að
dofna. En um leið og maður er
kominn hér inn á 'láfellshálsinn,
þá fer að lifnayfir. manni."
„Verður svo hlé á útreiðum hjá
þeir yfir sumarið?"
„Nei, ekki get ég sagt það. Ég
tek hest í hverri viku og stundum
oftar en einu sinni. Ég fer til
dæmis riðandi austur að Vatns-
leysu og næ mér i mjólk vikulega.
Og flestra minna erinda fer ég á
hesti.“
„Og sennilega þarf ekki að vor-
kennaþér það“.
„Það held ég ekki. En ég hef
líka ánægju af fé og held að
manni þætti ekki siður tómlegt að
vera fjárlaus."
Við gengum út úr bænum og
enn hékk þokan yfir. „Finnst þér
ekki að ég ætti að mála framhlið-
ina á bænurn?" spurði Guðmund-
ur og virti fyrir sér baðstofustafn-
inn. Við athuguðum málið af
gaumgæfni og komumst að þeirri
niðurstöðu, að dálitil málning
mundi ekki skaða. Norðan við eld-
húsgluggann stóðu leyfar af vagn-
hestaöldinni: Heygrind. Hún
hafði ekki verið notuð nokkuð
lengi. Það var byrjað að skyggja,
laugardagskvöld, sjónvarpsfréttir
að byrja, bitlaball i Aratungu.
„Þú verður varla i heyi á morg-
un“, sagði ég um leið og við
kvöddumst.
Gvendur Jóns pýrði augun út i
þokuna og suddann og sagði:
„1 heyi, nei. Ætli maður bregði
sér ekki á bak. Ég þarf að skreppa
dálitið og finna mann. Við ætlum
kannski að hafa hestakaup"