Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1976, Blaðsíða 3

var amma vön að kalla á Ingu frænku
sina og nöfnu sem bjó í húsinu og bjóða
henni kjötsúpu. Ég sá að afi skaut svona
augunum til Ingu þegar hún sat í
eldhúsinu hjá ömmu en hún brosti sinu
kankvisa brosi og afi sagði ekki neitt.
Inga var líka svo léttlynd og glaðlynd að
enginn hefði held ég getað sagt neitt við
hana. Hún var ein af þessum
manneskjum sem flytja alltaf með sér
gleði og hlýju.
Nokkur dæmi um það að afi hafi ekki
verið eins naumur og af var látið get ég
nefnt og sýnir það líka að ef hann gerði
eitthvað þá munaði um það. Eitt haustið
sem oftar var þröngt í búi hjá foreldrum
mínum og vantaði mig bæði kápu og skó
í skólann. Amma hefur þá beðið afa að
hjálpa upp á sakirnar og held ég að hann
hafi sjaldan neitað henni ef hún á annað
borð bað hann.
Hann lagði af stað með mig til að
kaupa þetta á mig. Hefur víst ekki treyst
ömmu til að kaupa af hagsýni. Ég fór
með hálfum huga því að satt að segja
mundi ég ekki eftir því að hann hefði
talað mikið við mig, þó kom það fyrir ef
amma var ekki heima þegar ég kom I
heimsókn að hann spurði mig hvort ég
væri ekki svöng, og einhverja óljósa
minningu hefi ég um að ég hafi verið að
vappa á eftir honum, þegar ég var lítil,
með hamar sem hann hafði gefið mér.
En hafi ég farið mað hálfum huga af
stað þá lá við að mig brysti alveg kjark
þegar ég sá hvert afi ætlaði með mig, en
það var til fornsala nokkurs þar í
grenndinni, Sigga í ruslinu eins og við
kölluðum hann krakkarnir. Hann var í
okkar augum ógeðslegur og hafði orð á
sér fyrir að lokka til sín smátelpur. Ég
hugsaði með skelfingu til þess að fara
þarna inn, en vissi að mér var óhætt með
afa. Karlinn var hinn smjaðurlegasti og
snerist í kringum okkur og kom með
einhverjar kápur og ég þorði ekki annað
en máta þær. En draumurinn um fallega
kápu fór nú að fölna og mér datt ekki
annað í hug en afi vildi kaupa sem
ódýrast. Þegar hann spurði mig hins
vegar hvort mér líkaði ekki ein kápan og
ég stundi upp að mér fyndist hún ljót,
þá varð undrun mín mikil þegar afi tók
það gilt og fór með mig i tvær verslanir
sem hann hafði viðskipti við og keypti á
mig bæði kápu og skó alveg eftir minu
vali. Ég held að hann hafi farið til
fornsalans til að stríða mér því að ég
man það vottaði fyrir glettni í augunum.
Annað dæmi var þegar hann keypti
útvarpstækið en hann var með þeim
fyrstu sem það gerðu. Þetta var ti)
mikillar ánægju fyrir ömmu sem var
mjög söngvin og lærði öll lög sem hún
heyrði. Fá tækifæri hafði hún til að
njóta tónlistar og við höfðum grun um að
áhugi hennar á jarðarförum og
kirkjuferðum væri ekki síður sprottinn
af tónlistaráhuga en guðrækni eða að
hún þekkti alltaf mikið þá sem verið
var að jarða.
Aður hef ég minnst á hve ólík þau
voru á velli, hve létt hún var á fæti, en
hún var líka ákaflega svefnlétt en hann
fór alltaf að sofa um tiuieytið. Þá kom
sér vel hve léttstig amma var. Kannski
hefur hún tamið sér það af nauðsyn.
Hún var venjulega á ferli framundir
miðnætti. Framan af hefur hún þurft að
hleypa börnum sínum inn á kvöldin þvi
að þá voru ekki smekklásar fyrir
hurðum, og gæta þess að vekja ekki afa.
Væri hann vakinn var hann eins og
bjarndýr sem vakið er af vetrarsvefni og
man ég eftir einum eða tveimur slíkum
atburðum.
Siðan hefur það orðið að vana að
læðast um á kvöldin og það voru ýmis
kvöldverk sem amma þurfti að sinna.
Eitt var það að þegar afi var sofnaður
náði hún stundum verkstæðislyklunum
úr vasa hans og fór í kistuna hans og
skar vænan kæfubita eða smjörklípu
ellegar hún tók 2—3 kjötbita og
kartöflur. Mest af þessu held ég hafi lent
á borðum hjá okkur.
En amma hafði fleiri kvöldverkum að
sinna. I Bjarnaborg bjó gömul
einkennileg kona sem kölluð var .Marsa.
Margir álitu hana norn og ekki var hún
árennileg. Hún var venjulega klædd í
svartar druslur með svarta skuplu. Hún
þótti vita lengra en nef hennar náði og
fengu sumir hana til að spá. Hún hefur
sjálfsagt verið greind og var mér sagt að
hún hafi verið myndarstúlka en bilast er
maður sveik hana, ekki veit ég um
sönnur á þvi. Þessari gömlu konu færði
amma alltaf vatn á kvöldin. Liklega
hefur hún ekki viljað biðja sambýlisfólk
sitt um vatn en hún hafði ekki eldhús.
Ég gisti stundum hjá ömmu og eitt sinn
fór ég .með henni til Mörsu. Hún var
ekkert mjúk á manninn þó að amma ~
væri að gera henni þennan greiða og
sendi hana eftir einhverju. Amma skildi
mig eftir hjá henni á meðan. Þetta var
hræðileg stund. Aðra eins vistarveru hef
ég aldrei séð. Þarna var þykkt ryklag á
öllu og sótflygsur héngu niður úr
loftinu. Marsa var svo sérvitur að enginn
fékk að þrífa i kringum hana, en hún
orðin gamalmenni. Hún vildi vera góð
við mig og ætlaði að gefa mér kandís og
molasykur sem hún geymdi í kistli við
rúmið sitt. Ekki hafði ég lyst á þessu en
þorði ekki að segja það, stakk því í
vasann og sagðist ætla að etaþað seinna.
Þegar heim kom átti amma aðeins eft-
ir að gefa villiköttunum sem höfðu gotið
þarna i lóðinni og á þá kallaði hún með
einkennilegu gælukjassi. Svo skriðum
við upp fyrir afa, fyrst amma og síðan
ég, þvi að ég var svo myrkfælin að ég
þorði ekki að sofa ein. Oft hefi ég furðað
mig á þvi að við skyldum ekki vekja
hann. En morguninn eftir var amma
komin fyrst á fætur og farin að mala i
könnuna.
Mörgu öðru einkennilegu fólki man ég
eftir sem kom til ömmu. Ein af þeim var
Bina. Hún var krypplingur og var eins
þrifaleg og Marsa gamla var sóðaleg.
Hún var alltaf i hvitum rykfrakka sem
aldrei sá blett né hrukku á. Hún lifði
lika af þvi að þrífa kringum fólk. Hún
kom oft til ömmu og þegar hún var í
góðu skapi talaði hún alltaf um sig i
þriðju persónu. Oft kom hún með kaffi-
bolla með sér eða húnhvolfdibolla þegar
hún hafði drukkið kaffið. Þá kom Inga
frænka til skjalanna og leit i bollann.
„Æ, náðu honum út fyrir mig,“ sagði
Bina. Með því átti hún við Inga ætti að
sjá mynd af einhverjum manni sem Bína
var hrifin af. Ef Inga gat ekki náð hon-
um út í bollanum þá sagði hún: „Ég skal
slá upp einni stjörnu fyrir þig“ — og þá
brást það ekki að hann kom fram í
stjörnunni. Þá var Bína ánægð en ég
hafði alltaf grun um að þessi maður væri
ekki til nema i draumi Bínu. Ömmu
fundust þetta hálfgerðar blekkingar, en
ég held að þetta hafi verið nauðsynleg
blekking í lífi Bínu.
Þó oft væri setinn bekkurinn í eldhúsi
ömmu og spjallað þar yfir kaffibolla þá
var aldrei talað um náungann. Því hafði
amma skömm á. En oft var rætt um
skáldskap og heimspekilegar umræður
voru um lifið og tilveruna. Ég held að
amma hafi hneigst dálítið að spiritisma
þó aldrei væri hún eins sannfærð og
Þorsteinn frá Hrafntóftum bróðir henn-
ar en hann var pabbi Ingu.
Ymis orð urðu henni uppspretta mik-
illa heilabrota og velti hún þá fyrir sér
hvernig þau væru hugsuð eða mynduð.
Hana hafði langað mjög til að læra
tungumál á yngri árum en það þótti
algjör firra af stúlku að hugsa um slíkt.
Af skáldskap hafði hún mestar mætur
á ljóðum Matthiasar og held ég að hún
hafi kunnað þau flest. Hún hafði verið
vinnukona í Odda þegar hún var 18 ára.
Mjög var hún fróð um plöntur og var
einstaklega gaman að fara með henni i
sveit. Þennan fróðleik held ég að hún
hafi numið af Brynjólfi á Minnanúpi en
honuni kynntist hún á ráðskonuárum
sínum.
Hófsöm var hún í orðum og mátti
aldrei heyra ykjur í frásögn og var
stundum skritið að heyra þær nöfnurnar
tala saman þvi Inga sagði vel frá og
færði dálitið í stilinn á sinn gamansama
hátt. Þá þótti ömmu hallað réttu máli, en
Inga hló bara og sagði: „Heldurðu að ég
sé að skrökva?" Eins þoldi amma ekki að
heyra blótað og breytti sjálf blótsyrðum
í árans og ansans og var það það grófasta
sem hún tók sér í munn. Einhverju sinni
þótti henni ég blóta fullmikið og sagði
við mig: „Ef þú notar blótsyrði og svona
sterk orð við smámuni hvað ætlarðu þá
Framhald á bls. 15