Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1976, Blaðsíða 14

SKIPULAG
SEM DREGUR
MANNLÍFIÐ
I DILKA
Vandamál hins vestræna heims eru í stórum
dráttum hin sömu hvert sem horft er. Við
höfum smám saman verið að krækja okkur í
þessa sömu vankanta á mannlífinu; enda e8li-
legt: Engin hugmynd þykir nýtileg nema erlend
sé. Til dæmis eru breytingar á hinu ólánsama
fræðslukerfi vart hugsanlegar, nema þær komi
frá Svíum. Þá er lika óhætt að gleypa þær
hráar; stundum til þess eins að sjá eftir fáein ár
að „Hið mikla framfaraspor" var algert prump.
Mér skilst að einmitt þannig standi málin
með mengið, sem átti að frelsa heiminn og
gera hvurn tossa að lifandi tölvu.
Á hverju ári eru einhverjir langskólagengnir
spámenn að koma heim frá námi og eins og
ungum mönnum er títt, hafa þeir meðferðis í
farangrinum „Hina endanlegu lausn" f hverju
stórmálinu á fætur öðru. Oftast er það saklaust
sem betur fer og kenningarnar rýma fyrir öðr-
um nýjum áður en langur tími líður.
Verst er þó, að til eru þeir sem kokgleypa
hinar og þessar vondar hugmyndir í útlandinu
og komast umsvifalaust í aðstöðu til að fram-
kvæma þær á okkur. Mér kemur framar öllum
öðrum í hug þeir, sem allt vita um skipulag
borga samkvæmt nýjustu kenningum og tizku.
Þeirra hlutur er f senn ábyrgðarmestur og
verstur, þvi allt sem misheppnast fær að standa
f járnbentri steinsteypu um áratugi, samtfðinni
og komandi kynslóðum til ama.
Það er fyrir niðurstöður þessara snillinga, að
borgir eru að verða óþolandi mannlegt um-
hverfi. Að minnsta kosti um allan hinn vest-
ræna heim eru talandi skipulagsmistök, sem
flutt eru með miklum ákafa hingað til þess að
við getum líka orðið tilraunadýr. Afleiðingarnar
eru viðkunn fyrirbæri eins og firring, kynslóða-
bil, einmanaleiki, lífsleiði og ofbeldishneigð.
Á undanförnum árum hafa nýjar skipulags-
hugmyndir verið harla ómanneskjulegar. Þær
hafa miðað að því að draga mannlífið f dilka og
komið f veg fyrir eðlilegt samneyti kynslóð-
anna. í smábæ eins og Reykjavík er með ærinni
fyrirhöfn og tilkostnaði búið að koma upp
stórborgavandamálum, sem ættu að vera
óþörf.
Ekki er langt síðan ungu fólki í húsnæðishug-
leiðingum gafst alls enginn kostur á að kaupa
ibúð f gömlu húsi. Þess i stað fyrirskipaði
kerfið: Þið byggið, hvort sem ykkur líkar betur
eða ver. Allir eiga helzt að búa i tveggja
herbergja kommóðuskúffu i frystikistublokk,
þá fáið þið lán — annars ekki. Ungt barnafólk
lenti af þessum sökum i sömu hverfum og
gffurleg skólavandamál urðu til á skömmum
tíma.
Aftur á móti mátti heita að Vesturbærinn i
Reykjavík, Þingholtin og fleiri svæði gamla
bæjarins væru orðin eitt allsherjar elliheimili.
Vinnustaðir, verksmiðjur og atvinnufyrirtæki
áttu samkvæmt formúlinni að vera einhvers-
staðar alveg út af fyrir sig og svo átti helzt að
byggja upp nokkra nýja „miðbæi" með stór-
hýsum, skrifstofubyggingum og verzlunum. Því
miður kom ekki f Ijós fyrr en um seinan í
nágrannalöndunum, hversu afleit þessi hug-
mynd var. Miðbæirnir dóu nefnilega uppúr
klukkan sex á degi hverjum; þar bjó ekki lifandi
vera, en rumpulýður safnaðist saman á
einstaka stað.
Fólkið sem vann f dauðu miðbæjunum, átti
að búa f úthverfum. Svíar nefndu þau svefn-
hverfi og þau urðu fræg fyrir ömurleika. Börnin
áttu helzt að vera á barnaheimilum og for-
eldrarnir bæði úti að vinna á daginn. Börnin
uxu úr grasi — eða öllu heldur upp úr malbik-
inu — án þess að kynnast nokkru sinni hollum
uppeldisáhrifum gamla fólksins — og einsemd
elztu kynslóðarinnar varð miklu átakanlegri en
áður.
Allt var þetta gert í nafni ímyndaðrar vel-
ferðar, f nafni framfara, en fyrst og fremst f
nafni nýrra kenninga um skipulag. Breiðholt er
hliðstæða við svefnhverfin sænsku, sem Svíar
telja nú sjálfir að séu fyrir neðan allar hellur.
Þar er enginn vinnustaður utan heimilanna,
enginn smáiðnaður, þar sem húsmæðurnar
gætu fengið vinnu hálfan daginn án þess að
takast á hendur klukkustundar ferðalag.
Og nú hafa jarðýtur gefið til kynna að við
fáum nýjan miðbæ í Kringlumýri eins og lengi
hefur staðið til. Þar verður Borgarleikhús og
Hús verzlunarinnar og ugglaust margar og
merkar hallir. En verður það bara annar
verzlanakjarni, sem deyr uppúr sex, eða verður
það bæjarhluti sem iðar af eðlilegu Iffi — þar
sem fólk býr og starfar? Ég er ekki með öllu
vonlaus um að það gæti tekizt. En þó aðeins
með því móti að skipulagssénfin sem mótuðu
Árbæjarhverfi, Breiðholt og Fossvogshverfi, fái
þar hvergi nærri að koma.
Gfsli Sigurðsson.
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
onc- líSfl r«« ý/.wi ÉHP*- wm ILL - M* L U l jp**
F y R \ R -H- R 'E T T \ i-'nr ISN F
'5r fM\ A L U R KV Af) H ö T Dý* Bióm £ S) L A
Jkí Vá N MíKlfi H T*6r \)EK K H o 6. U R £d± i<rw H 1 T
Tim •«» X C, E N Ck U R iHSzc K'Rók R 'o A í> I
? 'o T R E 4 1 R HUT K s ÍLOll W S o í> 1 K
p* M A L L 1 hTTm! & '• /F R U H A MT. L 1 H U
» • iV A; 8 A S L A R H A Ð R A 4»« Fuíl H *
** 1 R ú 1 < R IMC, A 4 A rvf«t KíVR R "b íL 1 S
1 WM 0(1*1 t-n 4 saajj K. K 1 £> '»! Vf/ítn A L A W R A K
OKTeí H L Ý Ð \ R £u{> 'A Á K K R £> A
4 L A s 1 í> Æ ‘*A T A K f*-Kl V A Ck N
L A T u [R nnf 'A M fLir^ F /E R A #;• A h
(W*- A Ð A H s K O r A R R A H H
í. S A R A s 1 R óftT R A U S A’ 4 X
t.'c K - HM5- hujkt- rríjrWmm l-plt i 1 M N i u"^D KvlÉn- nAFN Húí- PýR /L>■
wM n !-? I
MTÖtk
veiic- r*L-
t.» • i rí M a- UMfl z- on-0 fer-raR 8lÓMie> Hf/TI ÍKoí> UNiri
y KuRKT- / N» N 'ATÆT, l F fl V i
■ÚÉÐ FLflM A-R
TÓA/M 2 •✓f veNDfl
fim<L í?- £/fJINDl VCo/?N>
+ HITR * • ► F Í.VTR s'a r i* Af- E/o á.1
\ - \
HAF/Mlí ANfl
Bfo DP anr \J1 LL K 1
HEIMIil t/ETLA FoR- iTÖDU- briR- eiMic- Aft. yusK- UfJN
■ UPPflC ÓPUN Fvivie lru/*cn
Ahmd PflUN
I a I
t A? R £> |
HlT- 6 h'vft 4GEM ll TV - HlTóOI HRfVK- T1
HÆ-i)
\l£f- Ir5 N >' iD jj§
$KEL' IH ^FTfl 5\MPAt) « y □ □