Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1976, Blaðsíða 3

Keflavíkur og Skógræktarfélag
Grindavíkur. Félagið í Grindavík
á skógræktargirðingu norðan í
Þorbirni en félagið í Keflavík
hefur sitt svæði í Sólbrekkum og
Háa Bjalla, sem nýlega hefur
verið stækkað og endurgírt. Hjá
báðum félögunum lofar góðu um
árangur og er það vissulega
ánægjuefni að trjágróður eigi sér
framtíð í þessum hluta landsins
sem annars hefur það orð á sér að
vera hrjóstrugur í meira lagi.
Þá er að nefna Skógræktarfélag
Hafnarfjarðar en þar hefur löng-
um verið unnið mikið og gott starf
í skógræktarmálum. Á síðastliðnu
sumri var t.d. plantað 20 þúsund
plöntum á vegum þess.
Félagið á land við Hvaleyrar-
vatn og í Undirhlíðum og er nú
svo til fullplantað á því svæði. Því
hefur verið ákveðið að Skógrækt
ríkisins í samvinnu við Hafnar-
fjarðarbæ og Skógræktarfélag
Hafnarfjarðar taki að sér að girða
6 km skógræktargirðingu við
Kaldársel, frá Setbergshlið ofan
Sléttuhlíðar til Smyrlabúða og
Kaldársels og þaðan að Hvaleyr-
arvatni. Þar koma um 200 ha
lands til friðunar og ræktunar.
Þessu verður þó varla lokið i
sumar en verður þó góð byrjun.
1 Kópavogi er einnig starfandi
skógræktarfélag en það félag og
Skógræktarfélag Kjósarsýslu eru
saman um skógræktarland við
Fossá í Hvalfirði en þar hefur
verið komið upp girðingu og
plöntun hafin.
Auk þess mætti nefna að fyrir 5
árum var friðað allstórt land við
Vindáshlíð í eign K.F.U.K. og þar
gróðursettar trjáplöntur árlega
Við útvegum plöntur og sjáum
um verkstjórn en K.F.U.K. leggur
til vinnuna. Það er lofsvert fram-
tak. Líklega eru komnar þar
niður 10—12 þúsund plöntur á
þessum 5 árum sem dafna vel.
Þess má og geta að frá fyrri tið
eru þar vöxtulegar barrplöntur er
hafa staðið af sér ágang búpen-
ings og veður hörð án friðunar í
mörg ár.
Af meiri háttar girðingarverk-
efnum mætti nefna það, að nú er í
athugun að Skógrækt ríkisins taki
að sér að stækka og endurnýja
girðinguna um þjóðgarðinn á
Þingvöllum, þannig að girðingin
lengist um 26 km. Þvi verki á að
ljúka á þremur árum og verður þá
Gjábakkaland einnig komið innan
griöingar. Að minum dómi er það
ánægjulegt verkefni vegna þess
að þetta land þarf friðunar við og
girðingin, sem fyrir er, er sums
staðar að falli komin. Þetta er því
aðkallandi mjög, en allar girð-
ingarframkvæmdir markast af
fjárráðum.
í Landgræðsluáætluninni er
reiknað með vissum pósti til girð-
ingar og margir aðilar sækja fast
að fá girðingarefni. Við höfum
t.d. aldrei afgreitt eins mikið af
girðingarefni og siðastliðið ár og
sent út um allt land, bæði til
nýrra skögræktargirðinga og
endurnýjunar á eldri.
En er ending girðinga ekki
stöðugt vandamál hjá okkur?
Ekki eins og áður var. Við not-
um aðeins innflutt girðingarefni
— járnstaura, sern eru svo til
ævarandi. Frostið lyftir þeim ekki
nema á mjög löngum tíma og við
verstu skilyrði. Einnig vöndum
við sérstaklega til girðinga og
leggjum okkur mjög fram um að
verkið sé til fyrirmyndar.
Hvað um plöntun á þessu
svæði?
Svo dæmi sé tekið þá voru
gróðursettar rúmlega 40 þúsund
trjáplöntur á mínum vegum í
fyrrasumar i Gullbringu- og
Kjósarsýslu og á Þingvalla-
svæðinu, auk þess sem skóg-
ræktarfélög viðkomandi staða
hafa annazt plöntun í sínum
reitum.
Hver eru helztu verkefnin
framundan?
Af þeim mætti nefna að nýlega
ákváðu borgaryfirvöld að friða
Hólmsheiðina ofan og austan
Rauðavatns, og lausganga búfjár
hefur nú alveg verið bönnuð þar.
Við þetta bætast 5—600 ha af
friðuðu svæði við borgarlandið. í
fyrrasumar var þetta land girt af
með tæpl. 7 girðingu. Það
verk var unnið á vegum Skógrækt
ar rikisins en vinnuflokkur frá
Reykjavíkurborg vann að því að
stinga niður börð og sá grasi í
þau. Hugmyndin er að planta í
landið síðar. Þetta land í Hólms-
heiði mætti tvinna saman við
Heiðmörk og verður það góð við-
bót við útivistarsvæði Reykvík-
inga.
Þarna er jarðvegur ekki síðri
en í Heiðmörk, að mestu grasi
gróið vallendi, sem hefur þó
stöugt hrakað undanfarin ár
vegna ágangs og var því i hættu ef
ekki var að gert. Þarna er býsna
skýlt sums staðar og viða dal-
verpi. Austanáttin, sem fer illa
með trjágróður er þó sterk allvíða
þarna, en þar sem hennar gætir
ekki eru góð skilyrði til skóg-
ræktar.
I sumar er gert ráð fyrir að
haldið verði áfram að stinga niður
börðin, sá í og græða þetta land.
Til þessara framkvæmda var
ákveðið að verja 5 milljónum af
Landgræðsiuáætluninni. Hug-
myndir eru einnig uppi um það að
girða Iand Nesjavalla í Grafningi,
en sú jörð er nú i eigu borgar-
innar. Nú er ráðgert að Skógrækt
rikisins aðstoði við að velja girð-
ingarstæði þar og er það vissulega
vel ráðið að Reykjavikurborg
skuli gangast fyrir því að þar
verði friðað land og jafnvel tekin
þar upp skógræktarbúskapur,
eins og komið hefur til tals, og
getum við þá ef til vill áöur en
langt um líður farið að tala um
nytjaskóg á þessu landshorni.
Fyrir ári festi Landgræðslu-
sjóður kaup á hálfri jörðinni Ing-
unnarstaðir í Kjós. Þar eru skil-
yrði einkar góð til skógræktar og
nú stendur væntanlega til að
hefja girðingarframkvæmdir þar
í sumar, svo hægt sé að fara að
gróðursetja þar og sjá hvernig til
tekst.
Það er vel ráðið að Skógrækt
ríkisins og Skógræktarfélögin fái
að nytja þetta land, þótt Land-
græðslusjóður sé eignaraðilinn.
Aðalatriðið er að tryggja að það sé
tekið til skynsamlegra nota og því
verði forðað frá of miklum ágangi
búfjár. Þarna er býsna mikið
kjarrlendi og skjólgott.
Þá langar mig til að benda
bændum og búnaðarsamtökum á
hversu nauðsynlegt er að rækta
skjólbelti, því margfalda má upp-
skeru garðávaxta, korns og grasa
með tilkomu þeirra.
Með góðri umhirðu geta skjól-
belti gerð af hraðvaxta tegundum
náð sæmilegri hæð á tíu til
fimmtán árum. Þá er það aldrei of
brýnt fyrir húseigendum bæði i
sveit og við sjó, að fallegur trjá-
garður gefur skjók, er öllum til
undis og eykur fegurðarskyn
hvers hugsandi manns. Fram-
tíðarverkefnin eru óþrjótandi við
ræktun og umönnun trjágróðurs.
Hver segóir þú að munurinn
væri á verkefnum Skógræktar
ríkisins og skógræktarfélaganna?
Skógræktarfélögin eru áhuga-
mannafélög, sem vinna mikið og
gott starf við útbreiðslu og kynn-
ingu á málefnum skógræktar og
leggja fram vinnukraft, sem
annars fengist ekki. Ögerningur
væri oft að koma plöntum niður,
ef þeirra nyti ekki við, þar sem
ræktun er dreifð og hafa þarf
samband við marga aðila. Það
gæti orðið kostnaðarsamt fyrir
Skógrækt rikisins að annast þenn-
an félagslega þátt.
Skógrækt ríkisins nýtur sin
bezt við stærri verkefni og hefur
enda fast starfslið. Hins vegar
er þáttur skógræktarfélaganna
minni en skyldi og er þar pen-
ingaleysi um að kenna. Plöntun
sem fram fer á vegum félaganna
er að öllu leyti jafn góð og sú sem
Skógrækt ríkisins annast, en
stundum vill það við brenna að
félögin hafa ekki bolmagn til að
annast þá umhirðu sem æski-
legust væri bæði hvað snertir
plönturnar og girðingar. Nú er
lika svo að flestum þykir leiðin-
legra verk að reita frá ung-
plöntum og girða en að koma
plöntunum niður. En Skógrækt
ríkisins hefur fast starfslið eins
og áður sagði. Þar er umhirðunni
ekki siður gaumur gefinn og keðj-
an rofnar ekki.
mjög vel — mig minnir
hátt upp í métra á fyrsta
árinu. í Kötlugosinu 1918 héldu
allir að nú væru dagar hríslunnar
taldir. Þá var byggt yfir hana og
tókst vel. Síðar kom á daginn að
hún væri sennilega af Nauthúsa-
gilsstofninum, enda hafa fræ af
hríslunni frægu þar borizt viða.
Sú g.mla í Nauthúsagili brotnaði
illa á árunum 1945—50 en þó er
eitthvað eftir af henni enn og
meðal margra afkomenda er þessi
fallega einstofna hrísla i Drangs-
hlíð sem ég hafði fyrir augunum á
uppvaxtarárunum. Ég held að
hún hafi verið kveikjan að skóg-
ræktaráhuga mínum.
Árið 1950 settist ég í skóla
Skógræktar ríkisins, sem rekinn
var i 5 ár og var til húsa að
Grettisgötu 8. Námið tók tvo
vetur og þrjú sumar. Þar voru
m.a. kennarar Hákon Bjarnason,
Einar G. E. Sæmundsen og
Sigurður Blöndal. Þetta var fyrst
og fremst skógarvarðarnám og við
vorum 6 sem útskrifuðumst, 3 og
3 saman. Síðan tók við vinna i
skógræktarstöðinni að Tuma-
stöðum í Fljótshlíð og Vöglum I
Fnjóskadal og eftir það hjá Skóg-
ræktarfélagi Reykjavíkur. Og
síðan 1959 hef ég sinnt skógar-
Efnilegar ungplöntur á leið úr gróðurreit í Skógræktarstöðinni í Fossvogi út i islenzka náttúru.
Úr skógræktargirðingu Grindavikurdeildarinnar norðan i Þorbirni.
Hvernig vaknaði fyrst áhugi
þinn á skógrækt?
Ég helcf mér sé óhætt að rekja
upphafið til „hríslunnar" frægu í
Nauthúsagili fyrir innan Stóru-
Mörk undir Eyjafjöllum. í dag-
legu tali var hún aldrei kölluð
annað en hrislan en þetta var
einstakt reyniviðartré, stórt og
mikið. Ég minnist þess að farið
var i skemmtiferðir úr nágranna-
sveitunum til hríslunnar í gilinu,
svo ekki þurfti mikinn trjágróður
til að laða að fólk.
Ég ólst upp í Dranghlíð undir
Eyjafjöllum og fósturforeldrar
mínir sem þar bjuggu höfðu
áhuga á trjárækt, fengu á sínum
tíma að hluta plöntur i svolítinn
trjágarð frá Múlakoti.
í túninu í Drangshlíð er allhár
drangur, sem bærinn dregur nafn
af. Árið 1917 fór fósturfaðir
minn, Gissur Jónsson, upp á
þennan drang er þar uppi var
litill sem enginn gróður. Þarna
kom hann þö auga á einhvern
anga, sem hann vissi ekki hvað
var, en hann tók hann með sér
heim og gróðursetti við bæjar-
stéttina. Þetta reyndist þá
vera reyniviður, sem óx
varðarstarfi hér á Suð-
vesturlandi.
Svo við endum þetta rabb á
hinn klassiska máta: Nokkur orð
að lokum, Kristinn?
Með störfum skógræktarinnar í
heild hefur áunnizt margt stór-
merkilegt og mikils vert fyrir
framtíðina. Þjóðin á eftir að kalla
framgang skógræktar i landinu
mikið happ ræktunarlega séð.
Byrjunarörðugleikar voru miklir
og seinfengin sönnun fyrir arð-
semi trjágróðurs átti sinn þátt í að
vekja tortryggni. Þess vegna hafa
úrtölu- og óvildarmenn átt
hægara um vik að telja fólki,
einkum bændum, trú um að trjá-
rækt væri föndur eitt.
Sem betur fer hefur ræktunar-
menningu fleygt fram nú síðari ár
fyrir tilkomu raunsærra rnanna.
Skógræktin hefur verið svo lán-
söm að hafa í fararbroddi af-
burðamenn allt frá því fyrstu
sporin voru stigin með setningu
skögræktarlaganna. Nú er nauð-
syn að halda merkinu uppi og láta
verkin tala með auknum fram-
kvæmdum og varðvei^lu og um-
önnun þess, sem hrundið hefur
verið af stað. H.V.
©