Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1976, Side 2

1
/
Þuríður Arnadóttir ræðir við Sigurgeir Falsson
Tynesarhús. Þannig var litur
ibúðarhúsa.
Þessi litur var einnig á húsum
Norðmanna á Hesteyri. Þar var
„hvíta húsið" sem kallað var og
stóð á hæð; þar bjuggu forstjór-
arnir þegar þeir dvöldu á Hest-
eyri á sumrin. Annað hús má
nefna, sem einnig var á Vestfjörð-
um; það var í eigu Ellevsens á
Flateyri. En þegar hann flutti
þaðan til Mjóafjarðar, gaf hann
Hannesi Havstein bústað sinn,
sem var allveglegt hús og þótti
hæfa sem ráðherrabústaður og
þykir reyndar enn. Húsið var
flutt til Reykjavíkur og endur-
reist við Tjarnargötu, þar sem það
stendur eins og kunnugt er. Það
er að mestu óbreytt frá því sem
það var á Flateyri en viðbyggingu
við aðaldyr var bætt við það. Sagt
var að Ellevsen hefði selt Hannesi
Havstein húsið á krónu, en ekki
eru það þó áreiðanlegar
heimildir.
Austurhluti Hælavíkurbjargs séð frá llorni.
Hoift um öxl
til heimabyggðar
Atvinnurekstur við hvalveiði,
lýsisbræðslú og sfldarvinnslu hef-
ur að mestu leyti byggst á fram-
taki Norðmanna á þessum árum?
Norðmenn voru brautryðj-
endur á því sviði hér á landi.
Hcsteyrarstöðin og fleiri slikar
settu mikinn svip á athafnalíf á
Skólavist á Akureyri —
Sfidarvinna á Sigiufirði og
Ilesteyri
Ilver er svo næsti áfangi á þinni
lífsleið?
Það er þegar ég fer til Bol-
ungarvíkur til að lesa undir skóla,
þá rétt að verða 18 ára. Pabbi kom
og sötti mig til Hestcyrar á litlum
báti sem hann átti. Eg var svo i
Bolungarvík frá miðjurn jan. til
aprílloka. Þá fór ég heim aftur en
um haustið til Akureyrar, þar
sem ég settist i Gagnfræðaskól-
ann, sem þennan vetur hélt í
fyrsta sinn framhalds- og mennta-
deild. Þar var ég þrjá næstu vetur
eða til ársins 1927.
Sumarið eftir að ég var i fyrsta
bekk, fór ég til Siglufjarðar i
síldarvinnu, hjá Oskari Halldórs-
syni. Þá var hann að byggja ishús-
ið á Bakka. Við síldarvinnu á
Bakka voru margir, sem seinna
urðu kunnir menn, þ.á m Bjarni
Benediktsson en hann var þá enn
i menntaskóla; bróðir hans,
Sveinn, var þar einnig skrifstofu-
maður hjá Óskari Halldórssyni,
og auk þeirra Jón Nikulásson,
síðar læknir, Jón Magnússon
skáld og fleiri.
Við áttum að skila 10 klst.
vinnu fyrir mánaðarkaupinu
okkar en unnum það mikla yfir-
vinnu að fyrir hana höfðum við
meira en dagvinnuna.
Vinnuaðstaða við útskipun var
þá nokkuð frumstæð. Síldarflutn-
SíÖari hlvti
ingaskipin gátu ekki lagst upp að.
Notast var við gömul hákarlaskip,
sem dekkið hafði verið tekið úr,
til að flytja síldina út i flutninga-
skipin. Út i þau var skipað á þann
hátt að tveir plankar voru lagðir
af bryggju niður í skipið og
tunnunum rennt eftir þeim, en
krókur var settur á þær og tóg
fest i, til að taka af mestu ferðina.
Ég man að einn morgun var ég
með nýja vinnuvettlinga þegar ég
byrjaði að vinna við að halda við
tógið, þegar tunnunum var rennt
niður í skip. En kl. 9, þegar
morgunkaffið var drukkið, var
ekki tætla eftir af vettlingunum i
lófunum. Það gerði ekkert til, þvi
sigg greri svo fljótt í hendurnar
við þennan starfa að eftir nokkra
daga gat maður varla kreppt þær.
Fimm árum seinna var ég aftur
við síldarvinnu á Siglufirði. Þá
hafði orðið mikil framför á vinnu-
skilyrðum við útskipun; Hafnar-
bryggjan var þá komin og sildinni
skipað um borð af bílum við skips-
hliö.
Mér er í minni hinn framandi
blær og andrúmsloft sem ríkti á
Siglufirði á þessum árum. Á
laugardagskvöldum fylltist
fjörðurinn af ýmsum tegundum
skipa, m.a. þrímöstruðum
skonnortum, sem saltað var í út á
miðunum en komu inn um helgar.
Þarna angaði allt af salt og krydd-
lykt. En einkum voru það hús
Norðmannanna, sem settu svip á
umhverfið. Þeir höfðu vissa ein-
kennisliti á sinum húsum:
Geymsluhúsin voru rauð með
hvítum gluggum og svörtu þaki;
niðri á Eyrinni var stórt og veg-
legt timburhús, hvitmálað með
grænum gluggum og grænu þaki,
Vestfjörðum. Norðmenn ráku
stöðina til ársins 1915; stafsemin
lá svo niðri i nokkur ár eða þar til
nýir menn, þeir Stolensen og
Hinriksen komu frá Siglufirði.
Þeir keyptu stöðina og ætluðu að
starfrækja hana en þá brást síld-
in. Þeir fengu þá sildarúrgang frá
Siglufirði, sem fluttur var vestur
í steinskipum, sem kallaðir voru
lektarar vegna þess að þeir
minntu á skipin sem notuð eru til
flutninga um fljótin i Þýskalandi
og viðar þar sem þess er þörf, og
nefnd eru þessu nafni.
Frímannshús. Fjær sést á Stígshús, en Miðfell gnæfir yfir.
Annað þessara sildarflutninga-
skipa frá Hesteyrartímunum var
siðar notað i brimbrjótinn Bol-
ungarvík, þar sem það er eun og
kemur að góðum notum lil sfns
núverandi brúks.
En það átti eftir að lifna aftur
yfir Hesteyrarstöðinni. Það gerð-
ist eins og kunnugt er, með því að
Kveldúlfur kaupir stöðina og
kemur þangað með sina togara og
einnig komu fleiri togarar, þ.á m.
þeir ísfirsku. Þá var síldin inn
um allt Djúp og ekki nema
klst. stim á miðin út undir Grænu-
hlíð. Það þótti ströng vinnu-
mennska þá að vera á síld. Menn
urðu að vinna allt að 27 tima við
losun úr stóru togurunum, t.d.
Snorra Goða og Skallagrími, en
fengu svo ekki nema klukkutíma
hvíld á meðal keyrt var á miðin til
veiða á ný.
Voru vökulögin þá ekki komin?
Jú, þau voru komin en giltu
ekki á þessum veiðum, undan-
tekning var gerð frá þeim. Sjálfur
vann ég við sildarbræðsluna á
Hesteyri. Það var ágæt vinna en
stundum langur vinnutími.
Með öllu þessu athafnalífi
hefur skapast velmegun á Hest-
eyri og nærliggjandi byggðum?
Já, fólk lifði góðu lifi. Húsa-
kynni voru góð; á Hesteyrf og
viðar bjuggu flestir i timbur-
húsum. Norðmenn komu með
þessi hús tilslegin bæði fyrir sig
sjálfa og heimamenn. Þeir voru
nú farnir en skildu eftir hús og
mannvirki. Mörg húsin standa
enn þótt enginn búi nú i þeim.
Bryggjur og önnur atvinnumann-
virki voru notuð á meðan Kveld-
úlfsmenn ráku þar útgerð og
munu hafa verið eitthvað aukin
og endurbætt af þeim, en starf-
semin var lögð niður árið 1938.
I Samvinnuskólann — Viö
sjóróðra frá Sandgerði
En hvert vorum við komin f
þinni ævisögu? Hvað tók við eftir
skólavist á Akureyri?
Það gerðist lítið markvert. Eg
var farkennari vestur í Skálavik
og í kaupavinnu um sumartimann
auk síldarvinnunnar. En haustið
1929 fór ég f Samvinnuskólann.
Eftir það var ekki úr mörgu að
velja, því samdráttur var i at-
vinnumálum. Þá hófust þau átök
sem urðu undanfari borgara-
styrjaldarinnar á Spáni en 1931
settu Spánverjar 100% innflutn-
ingstoll á fiskinn frá okkur og af
því leiddi mikið verðfall.
Ég var á báti frá Sandgerði um
veturinn. Við fiskuðum vel og
lögðum upp í Reykjavik. En
fiskurinn lækkaði i verði eftir
hverja veiðiferð svo viö tókum
það ráð að hætta að selja og
settum fiskinn i verkun. En svo
fór að hann seldist ekki nema
fyrir vinnulaunum við verkunina
og salti og við fengum sjálfir ekki
neitt. Sá sem átti bátinn missti
hann og húsið sitt líka. En þetta
mun ekki hafa verið neitt eins-
dæmi.
Þrátt fyrir þessar ófarir gcrist
þú fiskkaupmaður á Vestfjörð-
um.