Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1976, Blaðsíða 10

Klottamii fáviti mort hostvanna ok
för inoð okkur art .söKunaini.vllu
virt stórt stiirtuvatn f.vrir austan
Kuskoala. skildi oftir stóra nostis-
kiirfu lijá okkur ok lót |>oss Kotirt.
uin loirt (>k hann fór, art vinur
okkar niymli viontanloKur innan
tirtar. I'ossi daKur, soin virt áttum i
söKunarniyllunni, var hroin inar-
trört. Virt földuin okkur, þoKar virt
sáuin dronK fara skainmt frá
okkur niort nokkrar boljur, on
annart lifandi sáum virt okki allan
þann daK-
Uin kl. 7 art kvöldi hoyrrtuni virt
vólarskrölt ok sáuin hál nálKast
okkur ha-Kt — þotta var okkar
martur. Hann ætlarti art flytja
okkur yfir valnirt um nóttina art
mynni ár, soni or virt landam;orin,
(>K ro.vna art koma okkur til „vina-
Ioks" bóndahiojar oina mílu
handan virt landaimorin.
Kk skýrrti kvonfólkinu i stuttu
ináli frá áætluninni, sirtan horrt-
urtum við (>k hóldum úr myllunni
kl. 9 o.h. Báturinn var 25 fota
lanKur, traustioKa hyKKrtur, knú-
inn diosolvól, káotan var mjög
lítil. on hann var notartur í sam-
bandi virt timburflutninKa á vatn-
inu. Vatnirt var spoKÍlslótt, og
furutrön á bökkunum spoKlurtust
í þvi. Kvonfólkirt ti'órt sör inn í
káotuna, því art fromur svall var
úli.
Virt vorum varla moira on 500
motra frá bakkanum hinum
moKÍn, þoKar virt rákumst á klott
undir yfirborrti vatnsins og þart
var hoilmikirt hi>KK- Stýrimartur-
inn bakkarti snarloga, on þá fost-
ist báturinn á oinhvorju ört.u.
Vilho var þá nýbúinn art soKja
mór. art hann hofrti sórt oinhvorn i
roirthjóli, som hóldi i sömu átt ok
virt oftir KanKstÍK. som læKÍ mort-
l'ram bakkanum.
Þarna í hálf-
rökkrinu var rúss-
neskur landa-
mæravörður.
Báturinn hafrti okki skemmzt
noitt art rárti og var orrtinn laus
aftur, þogar kallart var frá hakk-
anum næst okkur. barna í
hálfrökkrinu og skugganum
var rússnoskur landamæravörrt-
ur mort byssu um öxl og loiddi
reirthjólirt. Hann kallarti eitt-
hvart til okkar, lagrti frá sór
hjólirt. tók af' sör riffilinn og
heindi húnum art okkur. Slýri-
marturinn honti til hans kartli,
som bundinn var virt stofnu báls-
ins. Vörrturinn hólt á byssunni i
annarri hondi ok boindi honni art
okkur, on toKarti i kartaiinn mort
hinni, unz stofni bátsins nain virt
bakkann. Hann batt kartalínn virt
tró (>k fikrarti sig svo varloKa nirt-
ur í bátinn.
Hann beindi okkur art káotudyr-
unutn (>k öskrarti skipanir til
þoirra, som væru inni, art koma
út. Kg þurfti okki art kunna rúss-
nósku til art skilja þart. Vilho kom
út. (>k ög vissi, hvart hann hofrti
viljart Kora á því augnabliki. Og
royndar hofrti ök viljart gera þart
mort honum. Þarna vorum viö þá
þrír öðrum megin virt káetu-
dyrnar, og viirrturinn-KæKrtist nirt-
ur, því art hann hlýtur art hafa
hoyrt sama snöktirt og ók, (>k ski|>-
aöi fólkinu út. Fyrst kom Zhenya,
voto.VK. hrasaöi i ofstu tröppunni
(>K datt á milli Vilho <>k min. Þotta
varrt til þoss, art ók hrasarti lílil-
loKa til vinstri rött fyrir’aftan
Hússann, som var art gá art því,
hvorjir floiri kæmu út úr káot-
unni. Kk hold, art hann hafi hald-
irt. art ök væri mort oinhvorja til-
burrti. því art hann snori sör
snögglega virt og rak byssuskoftirt
í hægri öxl mína um loirt.
Ilann hafrti n;or sloKÍrt mig um
koll (>k ók var viss um, art hann
ætlarti art ganga af inör daurtum,
on á sama augnabliki koin Vilho
foiknahöggi á hann bak virt hægra
oyrart, byssan föll á þilfarirt rótt
hjá mór, ög adlarti art ná í hana, on
ýtti honni fyrir borrt í staöinn.
Kússinn fóll fram fyrir sig (>K
rakst á boröstokkinn í fallinu.
llann ætlarti aö royna að risa upp,
blóöiö fossarti úr nofinu á honum,
en áöur en hann kæmist á hnón
haföi Vilho tekið upp akkori, som
lá fyrir aftan okkur og sondi það i
hausinn á honum. Ég hjálpaöi
Vilho að monga hiö fagra stööu-
valn með því að lyfta honum fyrir
borð.
Stýrimaöurinn fór art athuga
vólina, on óg klifraði í land, náði i
h.jóliö og viö lötuin þaö fara á eftir
Kússanum. Kg loysti bátinn, og
virt lögrtum upp aftur. Kg bað
stýrimanninn að hægja foröina og
fara aðoins á hálfum hraöa á móts
virt landamærabrúna yfir skipa-
skurðinn. som virt vorum nú
skammt frá. Ef eitthvað hoföi
hoyrzt í hinni miklu kyrrrt, som
vel var hUKsanlogt, gátum virt átt
din á virðulogri inóttökunofnd
lálægt brúnni. Kn þoss í stað
stóiðu tvoir oða þrir monn á mirtri
brúnni, sennilega landamæra-
verrtir, og horföu á okkur, moöan
litill flokkur varömanna hólt af
veginum aö brúnni Kússlands
mogin yfir á Köngustíginn þann
hinn sama og vörrturinn okkar
hafrti farirt. Þoir hóldu i áttina art
þeim start, þar sein virt höfrtum
vorirt, on fóru hægt. Kg þorrti okki
aö láta á. neinni bjartsýni bera,
þvi aö óg vissi, art )>aö or oinmitt
þá, som duttlungar örlaganna
loika monn oft vorst. Kg hold
þvort á móti aö óg hafi haldið
niöri i mór andanum sírtustu míl-
una.
Slýrimarturinn kom okkur í
land á hontugum start, og virt
hiörtuöum okkur i átt aö bónda-
bænum, som hann hafrti lýst fyrir
okkur, on hann snori tafarlaust
burt. Vilho barrti art bakdyrum
bæjarins, á mortan kvonfólkiö og
óg földúm okkur á bak viö gamalt
útihús. Þart loirt svo langur tími,
þangart til Ijös ,sást, art mór var
orrtirt óglatt, on loksins gaf Vilho
okkur morki um art koma. Klukk-
an var þá 2.15 aö nóttu.
Böndinn, mirtaldra martur, hit-
aöi handa okkur to, som Zhonya
blandarti þogar mort vodka handa
okkur öKum — þotta or oinn af
minum oftirlætisdrykkjum — og
sirtan oldarti hann handa okkur
limburmanna morgunvorö moö
oggjum, pylsum, brauöi, smjöri og
ostuin. Sirtan förum viö aö sofa.
voru þö Kinnar, on ekki Kússar,
guði só lof, on mjög strangir á
svipinn og ombættislogir. Einn
þoirra var að royna art vokja Vilho
og óg heyrði mikinn umgang og
kvennaraddir uppi á lofti. Vilho
hólt lika aö þotta væru Rússar og
varð eins og ljósgræn vofa i fram-
an. og óg gat okki láö honum það.
on hann bókstaflega tr.vlltist af
kæti, þogar hann uppgötvaöi, að
þotta væru landar hans.
Þeir yfirhoyrrtu okkur ræki-
loga. kvonfólkirt á rússnosku í
oinu horbergi, on okkur Vilho á
finnsku i örtru og hann var túlkur.
Framkoma þoirra var svo form-
föst, art mór var farirt art detta i
hug, art þeir væru gagnnjósnarar
KCB, som myndu fara moö okkur
til baka yfir landamærin. Ég sá,
art bjartsýni Vilhos fór hrað-
minnkandi.
Þogar þoir smölurtu okkur öll-
um saman fyrir aftan herflutn-
ingabil, þá runnu á mig tvær
grímur, on okkur var skipaö upp i
bilinn og af staö var haldirt. Hirt
morkiloga var, art kvenfólkið var
oröið svo örmagna og sljótt út af
þossu öllu, aö þær virtust reiðu-
búnar aö taka hvorju som aö
hiindum bæri.
Kn þegar virt höföum okirt i
hálftima, lótti mór voruloga. Viö
vorum art minnsta kosti okki á
leirtinni til baka yfir landamærin.
Og þart royndist rótt. Enn var ekið
í hálftima oða þar um bil, og þá
gleiðbrosandi. Hormaðurinn gokk
til mín og sagöi á ágætri ensku:
„Meade, ofursti, mig langar til aö
kynna yður fyrir tveimur góðum
vinum mínum frá sendiráði ykk-
ar, Jerry og Mac." Guð minn göð-
ur, þotta voru CIA-menn og hann
var dús virt þá. Hann hót Usko
Korsumaki og hafrti haft sam-
vinnu viö þá um nokkurt skeið —
framkoma hans gagnvart okkur á
bóndabænum var aðeiiis i varúrt-
arskyni.
Daginn eftir fórum virt mort lo'st
til Iiolsingfors og þar næsta dag
fór Vilho og Ul.vanov — kvenfölk-
iö flugleiöis til Bandaríkjanna. Eg
dvaldist um kyrrt nokkra daga til
að ræða ítarloga virt monn okkar
og Finnana utn „loynÍKönK" okk-
ar.
Þogar óg kom aftur til Banda-
ríkjanna fókk óg bróf frá Allen
(Allon Dullos, sem þá var æðsti
maður CIA), þar som hann lauk
miklu lofsyrrti á mig, Miles Copo-
land bauð mór i glas, samstarfs-
monn brostu til min og svo þras-
aði auðvitað gjaldkorinn eins og
hans var vani út af útgjöldum
mínum.
Mörgum árum seinna var óg
staddur í Fort Benning, þar som
óg ávarpaði nýliða. Ég var aö
borga fyrir morgunvorðinn i
klúbbnum, þogar foitlaginn,
sköllóttur ofursti kom i áttina til
min, og smám saman rarin það
upp fyrir mör, aö þotta var Vilho.
Sakleysislegt i fljótu bragði, en kemur að góðu gagni fyrir njósnara. þegar þörf er skjótra áðgerða.
Sígarettupakki frá KGB, sem á augabragði er hægt að breyta t byssu — og kúlurnar eru meira að segja eitraðar.
Til hægri: CIA notar þetta: Hljóðlaus byssa og skotvopnin eru eitraðar örvar.
Komin yfir landa-
mærin — en Finn-
arnir voru ekki
sérlega vin-
samlegir
Aöoins þromur tímum seinna
var óg vakinn, fyrst af háværum
rödduin síöan af einhverjum, som
hristi á mör öxlina, sem var sár-
aum eftir höggið frá byssuskofti
rússnoska varömannsins. Ég sott-
ist upp, ljósi var beint aö mör og
óg sá, art horbergirt var fullt af
mönnum i einkonnisbúningum.
Eg vonaöi, að ög hofði fongið
martröð en svo var ekki. Þetta
var hægt á ferrtinni vogna uin-
forrtar i borg oða bæ og sírtan var
numið startar. Okkur var hleypt út
úr bilnum, og viö vorum stödd í
stórum húsagaröi, on aó honum á
alla vogu voru oinvörrtungu skrif-
stofubyggingar, aö því er virtist.
Alls staöar gaf aó lita efnkennis-
búninga. Okkur var fylgt inn i oitt
húsiö og þar inn i lítið herbergi.
Brátt var komirt moð to. Eg vissi
ekki, hvart skyldi halda, en mör
loið betur. Vilho sagði, að viö vær-
um i Joensuu.
Kftir um þaö bil 20 mínútur
voru dyrnar opnaðar og inn
„gengu tveir borgaralega klæddir
menn og einn liöþjálfi — og allir
Viö sottumst niöur og tókum tal
saman og hann bauð mör lil
kvöldvorðar þá um daginn. Og
hvílikt kvöld! Þaö hafói farið svo,
aó hann kva'ntist Svetlönu
("Aldroi Svotlu"), som hafði fitn-
art stórlega og ófríkkart moð árun-
um og hafói gert litiö sem ekkert
til art ba'ta onskukunnáttu sina
oða framkomu yfirloitt. Það voru
þarna floiri gostir, og ög varrt aö
sitja þarna og hlusta á þaö, hvorn-
ig Vilho hofrti bjargað konunum
fjórum út úr Sovétríkjunum, en
vissuloga moð nokkurri aðstoö
minni.
Sveinn Asgeirsson
þýddi úr Observer.