Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1976, Blaðsíða 10

Vegir liggja til allra átta.
Einkabíllinn er tákn þess sem
nefnt hefur verið „The
American Wav of living“ eða
bandarfskir lifnaðarhættir.
Vegakerfið er mjög fullkomið
og stundum á mörgum hæðum
eins og sést á m.vndinni, til
þess að koma í veg fyrir að
akbrautir skerist.
V ^
BANDA-
RÍKIN
200
ÁRA
----------------------\
Heimurinn hefur notið gððs af
bandarfskum uppfinninga-
mönnum. Einn þeirra var
Thomas A. Edison, sem m.a.
fann upp rafmagnsperuna árið
1880.
Frumbyggjar leita að fðtfestu í nýjum heimi: Pflagrímarnir svo-
nefndu fóru vestur árið 1620 af trúarbragðaástæðum og stofnuðu
fyrstu nýlcnduna f Nýja Englandi.
Tímamót: Nýtt
skeið í sögu þjóðar-
innar hófst með
þátttöku Banda-
rfkjamanna í fyrri
heimstyrjöldinni.
Þá var enn litið á
stríð rómantfskum
augum og konur
réttu hermönnun-
um blóm, þegar
þeir stigu á skips-
fjöl.
V____________________
Frumbyggjar: Óendanlegir erfiðleikar biðu frumbyggjanna, sem urðu að byggja öll hús frá grunni
og brjóta landið til ræktunar með frumstæðum tækjakosti. Hér er bær frumbyggja f rfkinu
Virginia.
vfðsvegar að lir hciminum og ger-
ast ríkishorgarar þar. Sumir
hverfa sporlaust í bræðslupottinn
mikla og leggja áher/.lu á að
verða Ameríkanar sem fyrst, —
aðrir re.vna að halda í tungu feðr-
anna og þjóðleg sérkenni. Svarti
kynstofninn í Bandaríkjunum er
að nokkru le.vti aðfluttur frá cyj-
unum í Karabfska hafinu. en að
mestu le.vti er um að ræða afkom-
endur þrælanna, sem fluttir voru
nauðugir frá Afríku og einkum
til Suðurríkjanna.
I Bandarfkjunum búa allir k.vn-
þa*ttir og litarhættir mannkvns-
ins. en þvi rniður ekki alltaf f sátt
og samlyndi. Samkvæmt skýrsl-
um eru Bandaríkin það land jarð-
arinnar, þar sem velmegun er
hvað mest, en velferðarpólitík
hefur verið takmörkuð og lahgt
er frá að velsældin sé alnienn.
Alhæfingar sem
hrökkva skammt
I flokki vestrænna lýðræðis-
ríkja hafa Bandarfkin gegnt for-
vstuhlutverki, en fjölmargar að-
gerðir bandarfskra stjórnmála-
manna hafa kallað yfir þá vægð-
arlausa gagnrýni og andúð. Þeir
sem gnæfa hátt verða að þola, að
um þá lciki harðir og kaldir vind-
ar. Lfklega má með sanni segja,
að fáar eða engar þjóðir heimsins
hafa orðið f eins ríkum mæli f.vrir
barðinu á hleypidómum og
Bandaríkjamenn. I umtali og
dómum um Bandaríkin og Banda-
ríkjamenn er gjarnt að he.vra al-
hæfingar, sem aðeins eiga við að
litln leyti. þ'jölmargar „klissíur"
hafa orðið lífseigar. Menn full-
yrða blákalt, að í Bandaríkjunum
sé ekki hægt að búa f.vrir glæpa-
hyski; þar ráði Mafían öllu og sé
beinn lífsháski að ganga út að
kvöldlagi. Það sanna er, að glæpir
eiga sér stað í stórborgum þar
eins og annarsstaðar; og ekki er
ráðlegt að fara um tiltckin hverfi
stórborganna eftir að rökkva tek-
ur. IVIenn skyldu minnast þess, að
í Bandarfkjunum er að finna á
flestum sviðum mannlífsins bæði
það sem hæst rfs og það sem lægst
skrfður. Og að sjálfsögðu allt þar
á milli.
F'átt er ömurlegra en niður-
nýdd negrahverfin í borgum eins
og Washington og New York. A
hinn bóginn er stórkoslegt að sjá,
hvað mikill fjöldi fólks býr glæsi-
lega f hinum vfðáttumiklu út-
hverfum flestra borga. Stærð
Bandarfkjanna verður manni þá
fyrst Ijós, þegar flogið er yfir
landið og klukkustund eftir
klukkustund er ckkert að sjá ann-
að en akrana, sem virðast víðáttu-
miklir eins og úthaf. En það er
fleira, sem kemur ókunnuguni á
óvart. Til dæmis fólkið. Lfklega
er erfitt að finna elskulegra og
hjálpsamara fólk; yfirleitt er það
miklu úthverfara en við eigum að
venjast og sumir telja, að þess-
konar kurteisi risti grunnt, en
samskipti fólks verða að minnsta
kosti þægileg.
Sérstök
menning úr
sérstökum
jarðvegi
Meðal alkunnra hleypidóma cr
það, að Bandarfkjamenn hugsi að-
eins um peninga og bruðli með
þá; að þeir séu firna ósmekklegir,
kunni ekki mannasiði, hafi lítt
náð að tileinka sér menningu og
annað þar fram eftir götunum.
Sem alhæfing er þetta meira og
minna út f bláinn eins og þeir
þekkja vel, sem búið hafa í land-
inu. Bandaríkjamcnn hafa skap-
að sér sfna eigin menningu, sem
getur verið góð þó þeir borði ekki
með hnff og gaffli að hætti
Evröpuþjóða. Vel má það vera
rétt, að hamborgarastandurinn,
djúkboxið og kókflaskan séu tal-
andi tákn fyrir ameríska menn-
ingu. Hún getur verið jafn góð
fyrir því. 1 öllum listgreinum
hafa Bandaríkjamenn átt stór-
snillinga og það er táknrænt
að um og eftir 1950 hefur verið
litið svo á, að forustan í m.vndlist
sé ekki lengur í París, heldur
New York.
Margt er það í fari Bandaríkja-
manna, sem aðrar þjóðir eiga erf-
itt með að skilja og hneykslast þá
gjarnan á þvf. Mörgum þvkir
kosningabarátta forsetaefnanna
kyndug, að ekki sé nú talað um
sprelliverkið, sem á sér stað á
flokksþingunum. En þetta er
þeirra aðferð. Mörgum er einnig
gjarnt að japla á spillingunni f
pólitfkinni og er þá handhægast
að taka Watergate-málið sem
dæmi. En hins mætti þá minnast f
lciðinni, að Watergate-málið var
ekki svæft. Svo var fyrir að þakka
frjálsum og öflugum blöðum sem
framar öllu öðru tryggja fram-
gang réttlætisins. Til dæmis um
frelsi handarískra blaða hefur
það verið nefnt, aö blaöakóngur-
inn Hearst gat ekki ráðið neinu
um, hvernig hans eigin blöð töku
á máli döttur hans, sem frjáls eða
ófrjáls gerðist bankaræningi eftir
að hafa verið rænt eins og kunn-
ugt er. Ýmsir hafa uppá sfðkastið
látið í Ijósi svartsýni um framtfð
lýðræðis í heiminum, enda tæpast
hægt að segja, að þróunin hafi
verið því hagstæð. Miklu skiptir
hvernig málin þróast hjá stór-
veldi eins og Bandaríkjunum og á
200 ára afmælinu er lýðræðis-
sinnum í heiminum trúlega ofar-
lega í huga að menn sofni ekki á
verðinum f nýja heiminum og að
hyrningarsteinar eins og frjáls og
sterk blöð standi f st.vkkinu. GS.