Lesbók Morgunblaðsins - 18.07.1976, Blaðsíða 13
vegna voru þær fluttar til Brasi-
lfu. Var ætlunin að auka hunangs-
framleiðslu evrðpsku flugnanna
með k.vnbótum. Voru 35 afrfskar
býflugnadrottningar teknar til
rannsðknar og hafðar í býflugna-
nýlendu í Sao Paulo. Erfðafræð-
ingur, Estevam Kerr að nafni,
stjðrnaði rannsðknunum. Segist
hann ve! hafa vitað, að flugurnar
væru grimmar, enda hafi þeirra
verið vel gætt. Búr þeirra voru
þannig, að engir komust út nema
þernurnar. Drottningin og karl-
dýrin komust hins vegar ekki út
og þess vegna var engin hætta á
þvf, að flugurnar stofnuðu bú
annars staðar og dreifðust. Var
full þörf á þessu, þvf afrfsku flug-
urnar dreifast afar hratt og eru á
sffelldu flakki að leita nýrra
bústaða. Nú vildi svo slysalega til,
að býflugnaræktarmaður nokkur
komst að búrunum. Langaði hann
að skoða flugurnar og tðk lok af
búri. Skipti engum togum að 26
drottningar svifu út um gluggann
og söfnuður þeirra á eftir þeim,
og stefndu til skógar. Varð þeirra
fljðtlega vart eftir þetta, er lögð-
ust á dýr og menn og fðru „ráns-
höndum" um bú evrðpskra flugna
eða drápu þær og settust að f
búunum. Stafaði fðlki brátt mikil
ðgn af flugunum. Menn fðru að
finnast dauðir hér og hvar, al-
stungnir býflugnabroddum. Einn
mann hitti ég, sem sagði mér af
vini sfnum, er hafði orðið fyrir
býflugum. Hann fannst látinn og
hafði skotið sig síðast, er hann sá
ekkert ráð til bjargar sér. Annan
hitti ég, sem var í útreiðartúr, er
flugur réðust á hann. Hesturinn
fældist, fleygði manninum af sér
og svo lánlega vildi til, að flug-
urnar eltu hestinn en létu mann-
inn vera. Þær réðu svo niðurlög-
um hestsins.
I löndunum norðan og austan
við Brasilfu voru fáar eða engar
býflugur fyrr en afrfsku flugurn-
ar komu. En nú eru þær komnar
austur að Andesfjöllum og norð-
ur að Amazonfljðti og margir
liggja eftir f valnum. Eru þá
ðtaldar skepnur, sem orðið hafa
þeim að bráð og hljðta að skipta
mörgum þúsundum. Ekki er auð-
gert að vinna á flugunum. Mér
var sagt frá konu, sem varð fyrir
einni flugu. Flugan stakk kon-
una, en hún brá við og kramdi
fluguna. Flugan gaf þá strax frá
sér fnyk, sem dýr þessi nota ef
hættu ber að. Varð ekki bið á því,
að ættflugur hennar kæmu til
hjálpar og fóru þær þúsundum
saman. Konan tók til fðtanna, en
hrasaði og datt og steyptust flug-
urnar yfir hana. Menn voru nær-
staddir og reyndu að ausa flug-
urnar vatni, en urðu að leggja á
flðtta. Þá komu slökkviliðsmenn
og sprautuðu vatni á flugurnar en
urðu brátt að flýja. Þeir sneru þð
aftur og voru nú með reykblys.
Sefuðust flugurnar þá nokkuð, og
náðu menn konunni. En hún var
þá komin að dauða.
Það er helzta ráðið gegn býflug-
unum að úða á þær römmum
reyk. Sjá slökkviliðsmenn um það
og eru þeir vfða á ferðinni. Verð-
ur engu um það spáð, hvar flug-
urnar beri næst niður. Þó er
þeirra einkum að vænta þar sem
hávaði og titringur er mikill.
Hænast þær mjög að skrúðgöng-
um og fjölmennum fagnaði á al-
mannafæri og sækja t.d. ðsjaldan
fótboltamðt. Þá er sveitamönnum
mikil hætta búin, einkum þeim
sem nota vélar. Er reynt að fá þá
til að ganga f býflugnabrynjum,
en þær eru ekki þægilegur kiæðn-
aður f hitanum þarna suður frá og
hafa þó nokkrir borgað fyrir sval-
M
Warwick E. Kerr, erfðafræðing-
ur, sem flutti afrísku býflugurnar
til Brasilfu í þvf skyni að kynbæta
þær evrópsku, sem fyrir voru.
Þannig var gengið frá búrum
fyrstu, afrfsku flugnanna, að
drottningarnar og karldýrin
kæmust ekki út um opin og flug-
urnar gætu þvf ekki stofnað bú
annars staðar. Svo slysalega vildi
til, að maður nokkur, er vildi
skoða flugurnar, tók lokið af einu
búrinu...
ann með lffi sfnu, er þeir fðru úr
brynjunum.
Afrfsku flugurnar eru svo
ðþægar viðskiptis, að býflugna-
ræktarmönnum veitist erfitt að
tjónka við þær. En þær gefa af sér
mikið hunang eins og fyrr var
sagt. Svfður mörgum, að það skuli
fara til ðnýtis og hafa sumir gefið
sig að þvf að safna villihunangi.
Eru þeir nefndir meleiros f Brasi-
ffu og hittum við einn slfkan.
Hunangsvertfðin stendur f fjðra
mánuði. Hunangssafnararnir
fæla býflugurnar brott með reyk
og flýta sér svo að hirða hunang-
ið. En þetta er áhættusöm atvinna
og eru safnararnir oft stungnir.
Þeir reyna að verjast með því að
fá sér brennivín á morgnana áður
en þeir halda til starfa, þeir trúa
þvf að vfnið sé móteitur við bý-
flugnavessanum. Ekki er mikið
upp úr hunangssöfnuninni að
hafa og búa safnararnir við mestu
örbirgð. En þetta er gott dæmi
um það, sem menn verða að
leggja fyrir sig f löndum, þar sem
fátækt er mikil.
Það varð Brasilfumönnum til
happs að býflugurnar dreifðust
yfir löndin f kring. Er nú orðið
fátftt að menn bfði bana af
flugnastungum f Brasilfu. Flest
býflugnabú eru nú líka fjærri
mannabyggðum. Þá hefur og lán-
azt að uppræta villiflugur vfða.
Ennfremur blandast evrðpsku
og afrfsku flugurnar æ meira og
blendingurinn verður heldur
stilltari en þær afrfsku. Og þegar
norðar dregur og kemur f kaldara
loft slær á flugurnar og þær verða
þar ekki jafn ðlmar og suður f
hitabeltinu. Það kann svo að fara,
að flugurnar verði til góðs áður
lýkur. Býflugnarækt er sums
staðar mikill atvinnuvegur, og
væri mikið happ ef tækist að bæta
lunderni afrfsku blendinganna,
þar eð þeir gefa af sér meira
hunang en aðrar býflugur. Þ6
munu menn alltaf verða að um-
gangast þær með varúð.
1 frönsku Guiönu hittum við
bandarfskan vfsindamann, sem
fræddi okkur um landvinninga
býflugnanna. Hann kvað þær nú
komnar til Súrfnam. Væru það
mestan part hreinræktaðar
afrískar flugur. Þær færu hægar
yfir á þessum slóðum en sunnar í
álfunni og stæðu skðgar og rign-
ingar þeim nokkuð fyrir þrifum.
En þær eru þrautseigar og búast
menn við þvf, að þær komi til
Venezúela áður en tvö ár eru lið-
in, en til Panama innan sjö ára og
þaðan til Mexfkð. Gætu þær þá
komizt til Bandarfkjanna upp úr
1990. Ýmislegt kann að seinka för
þeirra, en fáir efa að þær muni
komast það sem þær ætla. Þá
verður og að gera ráð fyrir þvf, að
ófyrirleitnir býflugnaræktar-
menn smygli flugum milli landa.
Bandarfkjamenn vona að flug-
urnar muni láta sefast dálftið f
Mexfkó. Þar er mikill hunangs-
iðnaður. Eru býflugur í Mexíkó af
evrðpskum stofni og ætti kyn-
blöndun að verða til bðta. Ein-
hverjum datt f hug, að sleppa
fjölda geðprýðisflugna hjá
Panamaskurðinum, ef það mætti
verða til þess, að hinar afrfsku
legðu lag sitt við þær. En óvíst er,
að Panamamenn leyfðu þetta og
svo er lfka óvfst hversu til tækist,
ef tilraunin yrði gerð. En það er
ljóst, að mestar vonirnar eru
bundnar við kynblöndun, þvf að
enn vita menn ekki hver áhrif
loftslag og hiti hefur á flugurnar.
Það er rétt að taka fram, að
hunangsflugur eða býflugur
dre’pa yfirleitt ekki menn nema
þær þykist eiga lff sitt að verja.
Þvf mundi tæplega stafa almenn
ógn af þeim, þðtt þær bærust
norður á bðginn. En slys yrðu
vafalaust mörg. Um þessar mund-
ir verða tvöfalt fleiri Bandarfkja-
menn flugum að bráð en eitur-
slöngum, og mundi fórnarlömb-
um eflaust fjölga að mun, ef
afrfsku blendingarnir kæmu til
sögunnar.
Það er kaldhæðnislegt, að
Bandarfkjamenn treysta sér ekki
til þess að verjast afrfsku flugun-
um með skordýraeitri, þegar til
kemur. Hunangsflugur eru ekki
þýðingarlausar skepnur. Þær
frjðvga sum blóm, eins og kunn-
ugt er og margir rækta býflugur
og ferðast með þær milli ræktar-
landa. Þær frjóvga (þ.e.a.s. flytja
frjóduft á milli) m.a. jurtir, sem
kýr og sauðfé lifir á og eru þvf
mikilvægar f landbúnaði. Þess
vegna er harðbannað að vega að
þeim með skordýraeitri. Það
kann þvf svo að fara að menn f
syðstu fylkjum Bandarfkjanna
verði að taka afrfsku blendingun-
um eins og liverju öðru hunds-
biti. Menn f norðurrfkjunum ættu
hins vegar að geta sofið rólega;
flugurnar þola tæpast harða vet-
ur, hvað sem öðru líður. Suður-
ríkjamenn verða Ifklega að setja
traust sitt á það, að flugnakynið
verði orðið blandað til bóta þegar
það kemur til Bandarfkjanna.
Bjarni Andrésson
VARPLAND
Vorilmi andar verið
varplönd seiða um stund.
Lognaldan leikur við skerið
leiðir menn á sinn fund.
Laugað i tíbrá lyngið,
laufblað og gróðurnál.
Vorfuglar saman syngið
söngur er lífsins mál.
Bliki við hreiður bíður,
bjargföst skylda við önd.
Lifið sinn farveg líður,
leiðir það örugg hönd.
Kollan i vorsins veldi
vakir og býður hljóð.
Óma af ástareldi
unaðsleg hagaljóð.
Fellur i landið litur
liggur sem steinninn trú.
Þolinmóð þannig situr
þegjandi kolla nú.
Stoltur við hreiður stendur
steggur og heldur vörð.
Djarfur með dökkar rendur
djásn á vorklæddri jörð.
Friðsæll er fugla kliður
fögnuð vekur i sál.
Útfallsins aldni niður
eyjanna þögla mál.
Landið á sjóinn sækir
sægróður þráir hjörð.
Leika um fjörur lækir
leirinn er frjósöm jörð.
Jónas Friðrik
HVÍTAR
RÓSIR
Hendur þinar
og orð þín
höfðu gróðursett hvítar rósir
í skógi hjarta mins
— og þegar geislar hláturs þins
léku i trjánum
opnuðu rósirnar krónublöðin
og brostu
í haust
féll laufiðaf trjám þagnarinnar
yfir rödd þina
— siðan snjóaði kveðjuorðum
i skóginn.